Neerlandia. Jaargang 93

De positie van het Nederlands in Zuid-Afrika

Het Nederlands heeft in Zuid-Afrika vanouds een bijzondere plaats ingenomen. Tot in de jaren twintig was het nog een der twee officiële talen, hoewel de taal in de praktijk, het Afrikaans, inmiddels aanmerkelijk van het Nederlandss was gaan afwijken. Is onze taal daar als het ware opgegaan in het Afrikaans? Of wordt zij beschouwd als een vreemde taal en zo ja, kun je het dan ook, net als andere vreemde talen, aan de universiteiten studeren?

Dat deze vragen niet zo eenvoudig te beantwoorden zijn bleek onlangs uit een lezing die Prof. Dr. T.H. Links van de universiteit Wes-Kaapland in Bellville over dit onderwerp gehouden heeft in een door de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV) georganiseerde bijeenkomst.

Nederlands en Afrikaans, zo betoogde Links, hebben een gemeenschappelijk cultureel en literair verleden dat uiteenging toen in 1652 de schepen van Jan van Riebeek aankwamen in Zuid-Afrika. Sindsdien heeft het Afrikaans een eigen geestesleven met een rijke literatuur ontwikkeld en is uitgegroeid tot een aan het Nederlands sterk verwante gelijkwaardige, afzonderlijke taal.

Hoe belangrijk is het nu dat - naast het Afrikaans - de huidige student ook Nederlands kan studeren?

Het nut van een taal, zo zegt Links, is waarschijnlijk in de eerste plaats de waarde als communicatiemiddel en die is voor het Nederlands beperkt. De taal is echter ook

Boekenprijsuitreiking 1988 in aanwezigheid van Ambassadeur Carsten.

[p. 21]

het voertuig dat toegang geeft tot een hoeveelheid kennis en cultuur. Wat dat betreft heeft het Engels door zijn grote verspreiding natuurlijk wel een voorsprong, maar juist daardoor zal een Engelstalige de neiging hebben zich te beperken tot bronnen uit eigen taalgebied. De Nederlander en Vlaming daarentegen zijn sterk internationaal georiënteerd en daardoor is hun taal als 't ware een venster op de wereld.

Daarnaast is bovendien de studie van het Nederlands voor de jonge Zuid-Afrikaan belangrijk omdat het hem laat beseffen dat de eigen taal, het Afrikaans, niet uit het niets is opgedoken, maar de drager is van een geestesleven dat ver teruggaat in de geschiedenis. En het is de geschiedenis die hem de gouden sleutel biedt die toegang geeft tot alle verdere studie en zelfbewustzijn.

Men is het er daarom wel over eens dat Nederlands op de één of andere manier op alle universiteiten in Zuid-Afrika gegeven moet worden. Het probleem is echter hoe dat in de toekomst moet gebeuren.

Vrijwel overal werd tot voor kort een gecombineerde cursus aangeboden onder de benaming ‘Afrikaans en Nederlands’. De mate waarin het Nederlands hierbij aan zijn trekken komt kan erg verschillend zijn.

Een zelfstandige studierichting was het Nederlands echter nergens en een student kon er zich dus moeilijk in specialiseren.

Op de universiteit Wes-Kaapland, die met 2400 studenten de grootste studieafdeling Afrikaans en Nederlands bezit, heeft men nu een begin gemaakt met verzelfstandiging.

Tegenstanders zeggen dat indien het Nederlands een onafhankelijk vak is de kans toeneemt dat de taal, evenals de Nederlandse cultuur, uit Zuid-Afrika volledig zal verdwijnen. Links geeft toe dat het in het begin moeilijk was om op gang te komen, maar nadat nu enkele jaren ervaring is opgedaan, gelooft hij dat het een goede stap is geweest. Nergens anders in de wereld is het gebruikelijk twee moderne talen als één vak te doceren en het werkt verhelderend als het Nederlands met zijn oude en specifieke traditie een eigen plaats krijgt in het Afrikaanse universitaire bestel.

M.G. WAGENAAR HUMMELINCK