Neerlandia. Jaargang 92

[p. 119]

Frans-Vlaanderen

14de Frans-Vlaamse veertiendaagse te Nieuwpoort

In aanwezigheid van nationaal minister voor Buitenlandse Betrekkingen Leo Tindemans, van talrijke volksvertegenwoordigers, provinciale en gemeentelijke mandatarissen uit Vlaanderen en Frans-Vlaanderen, vond op zaterdag 2 april 1988 in de feestzaal van de Nieuwpoortse vismijn de openingszitting plaats van de 14de Frans-Vlaamse Veertiendaagse.

De ruim 300 aanwezigen werden verwelkomd door eerste schepen W. Vermote, die o.a. aandacht vroeg voor de tentoonstelling in de feestzaal over Broekburg en omgeving.

Burgemeester Variet van Broekburg dankte al wie zich had ingespannen voor de veertiendaagse en pleitte voor meer grensoverschrijdende contacten.

Burgemeester-senator G. Mommerency van Nieuwpoort sprak de hoop uit dat het onderwijs Nederlands in Frans-Vlaanderen, zeker ook te Broekburg, zou worden bestendigd en aangemoedigd. De Nederlandse Taalprijsvraag van het Komitee voor Frans-Vlaanderen is hier een stimulans. Ook het geschiedenisonderwijs moet volgens Mommerency wijzen op het gemeenschappelijke verleden van de streek aan weerszijden van de schreve.

Voor meer dan 40 jaar inzet werd hulde gebracht aan Luc Verbeke, secretaris van het Komitee voor Frans-Vlaanderen. Jacques Fermaut, die andermaal instond voor een uitstekende vertaling, kreeg een exemplaar aangeboden van de nieuwe vlag, die werd ontworpen door P. Bourgois en die de band tussen Nieuwpoort en Frans-Vlaanderen beklemtoont. Minister Tindemans ontving een glasraam van de stad Nieuwpoort en een ere-penning van de ‘Conseil général du Nord’.

Hoofdschotel van de openingszitting was echter de toespraak van Wilfried Vandaele, algemeen secretaris van de stichting Algemeen-Nederlands Congres.

Allereerst wenste deze de volhardende initiatiefnemers geluk. Het samenbrengen van mensen met een gelijke belangstelling in een gemoedelijke en vriendschappelijke sfeer, zoals tijdens de Frans-Vlaamse Veertiendaagse, noemde hij een eenvoudige, maar onvervangbare methode voor grensoverschrijdend overleg en samenwerking. Het is dezelfde filosofie die aan de basis ligt van andere grensoverschrijdende toenaderingsinitiatieven zoals de succesvolle verbroedering tussen de Vlaamse en Nederlandse gemeenten Veurne en Goes en Diksmuide en Borsele.

Vervolgens ging Vandaele dieper in op de noodzaak van overleg en samenwerking tussen Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen.

Door de enorme uitbreiding van geestelijk en materieel verkeer en de schaalvergroting van de economie, hebben vele problemen een internationale dimensie gekregen. Een oplossing zoeken voor deze problemen vergt internationaal overleg. Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen zijn niet alleen buurlanden, maar ze zijn bovendien cultuurverwant, hebben een gedeeltelijk gemeenschappelijke geschiedenis en vertonen heel wat sociaal-economische gelijkenissen. Dit maakt ze tot bevoorrechte gesprekspartners. Als die landen erin slagen onder elkaar, op beperkte schaal, grensoverschrijdende afspraken te maken, en die regelingen blijken goed te functioneren, dan kunnen ze door grotere verbanden - b.v. de Europese Gemeenschap - worden overgenomen.

Internationaal overleggen en samenwerken kan men volgens Vandaele over alle mogelijke onderwerpen. En wat zich op de grens tussen Nederland en Vlaanderen voordoet, doet zich ook voor op de grens Frans-Vlaanderen / Vlaanderen. Hij noemde de leefmilieu-problematiek, met als eerste onderdeel de watervervuiling. ‘Vooral de Maas en de Schelde die door België Nederland binnenvloeien, zijn zwaar bezoedeld. Alleen internationaal overleg, in dit geval tussen Nederland en België, kan een oplossing bieden. Gelijkaardige problemen hebben we hier in deze streek, met de IJzer, die Vlaanderen binnenvloeit uit Frankrijk, en eveneens sterk vervuild is. Ook hier is dus internationaal overleg nodig tussen Frankrijk en België’. Die IJzerproblematiek zal trouwens het thema zijn van de 15de Frans-Vlaamse Veertiendaagse volgend jaar.

Wat de gevaarlijke vestigingen betreft, is het een opvallend verschijnsel dat b.v. kerncentrales bij voorkeur in de grensgebieden worden ingeplant. Voorbeelden zijn Doel, een Belgische centrale tegen de Nederlandse grens, en Borsele, een Nederlandse centrale tegen de Vlaamse grens, Maar er is ook Grevelingen in Frans-Vlaanderen, vlak bij de grens met Vlaanderen. Over dergelijke aangelegenheden, b.v. over het uitwerken van rampenplannen, is internationaal overleg noodzakelijk.

Blik op de rechter helft van de volle zaal in de Nieuwpoortse vismijn. Op de eerste rij (2de van links) Minister van Buitenlandse Betrekkingen Leo Tindemans

[p. 120]

Vervolgens gaf de spreker een overzicht van de officiële instellingen die door de overheid in het leven zijn geroepen om de samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen, én Frans-Vlaanderen, te bevorderen. Het Beneluxverdrag tussen België, Nederland en Luxemburg, vergemakkelijkt niet alleen het personen- en goederenvervoer over de grens, maar heeft ook belangrijke bevoegdheden op andere terreinen (toerisme, leefmilieu, en zelfs cultuur). Dat regelingen die tussen twee of drie landen goed werken, kunnen worden overgenomen door andere landen, blijkt b.v. uit het Akkoord van Schengen (15 juni 1985) dat versoepelingen invoerde aan de grenzen tussen de Beneluxlanden en Frankrijk en Duitsland.

Er zijn de Culturele Verdragen: op 16 mei 1946 werd het Belgisch-Nederlands Cultureel Verdrag ondertekend met als doel ‘de goede betrekkingen tussen beide landen op het gebied van onderwijs, wetenschap en kunst op een hechte basis te grondvesten en te ontwikkelen’.

Later sloten zowel Nederland als België culturele akkoorden met andere landen, waaronder Frankrijk. Binnen die Belgisch-Franse en Nederlands-Franse akkoorden wordt ook aandacht besteed aan Frans-Vlaanderen.

Via het Nederlands-Frans Cultureel Akkoord van 1947 b.v. stelt het Nederlandse ministerie van Onderwijs en Wetenschappen sinds een paar jaar iemand ter beschikking om de leerkrachten Nederlands in het officiële onderwijs in Frans-Vlaanderen te begeleiden. Ook in Wervicq-Sud werken twee onderwijzeressen, een Nederlandse en een Vlaamse, aangesteld en betaald door de Nederlandse en de Vlaamse overheden.

Het verdrag inzake de Nederlandse Taalunie werd op 9 september 1980 door het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden ondertekend. Dit verdrag is uniek in de wereld en verplicht Nederland en Vlaanderen ertoe voortaan een zelfde beleid te voeren op het vlak van de taal en de letteren, ook in het buitenland.

Aldus kan de Taalunie ook optreden inzake het Nederlands in Frans-Vlaanderen. En ze doet dit ook, niet zozeer rechtstreeks, maar via het Komitee voor Frans-Vlaanderen, dat door de Taalunie wordt gesubsidieerd. Op die manier kan het KFV de vrije cursussen Nederlands in Frans-Vlaanderen organiseren. Vandaele maakte hier wel een kanttekening

Burgemeester G. Mommerency en J. Fermaut met de speciaal ontworpen vlag om de betrekkingen tussen Nieuwpoort en Frans-Vlaanderen te beklemtonen

bij: ‘Vorig jaar stelde de Raad voor de Nederlandse Taal en Letteren, het adviesorgaan van de Nederlandse Taalunie, een uitvoerig “Meerjarenperspectief voor een Taaluniebeleid” voor. Daarin komen de grensgebieden helemaal achteraan in de lijst van de prioriteiten voor het Taaluniebeleid. Dit is spijtig! Een pleister op de wonde is wel dat niettemin een stijging van de subsidies in het vooruitzicht wordt gesteld.’

En Vandaele ging verder: ‘Dit alles klinkt allicht tamelijk optimistisch, maar vergis u niet. Er worden door Nederland en Vlaanderen, en natuurlijk ook door Frankrijk zelf, te weinig middelen besteed aan het instandhouden van de Nederlandse taal en cultuur in Frankrijk. Zoals er in het algemeen door Nederland en Vlaanderen te weinig middelen worden besteed aan buitenlandse cultuurpolitiek.

De Nederlanden hebben een cultureel minderwaardigheidscomplex. Dit gebrek aan zelfvertrouwen uit zich in het buitenlands optreden, waaraan te weinig aandacht wordt besteed. Een recente aanwijzing in die richting is b.v. het feit dat in de nieuwe Vlaamse regering Geens III de afzonderlijke functie van minister van Externe Betrekkingen is geschrapt (in de vorige legislatuur was dit Paul Deprez, die wel iets voelde voor de Frans-Vlaamse zaak). Dit is een teken aan de wand.

Duitsland heeft een Goethe Institut, Groot-Brittannië een British Council, Frankrijk een Alliance Française, exponent van de Francofonie met al haar vertakkingen. Het Nederlandse taalgebied heeft enkel de Taalunie, met een fractie van de middelen waarover de andere instituten beschikken, met een kleine internationale bevoegdheid, en ook met een heel wat minder agressieve mentaliteit. Weliswaar wordt in het recente rapport “Cultuur zonder grenzen” van de Nederlandse Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) gepleit voor de oprichting van een Nederlandse tegenhanger van het Goethe Institut, maar zo ver zijn we nog lang niet.

In Nederland bestaat er trouwens weinig “taalfierheid”, minder dan in Vlaanderen. Dit was ook vroeger al zo. Vermelden we maar het waar gebeurde verhaal van een emigrantenschip dat naar Australië voer en waarvan de Nederlandse passagiers bij de havenmond van Hoek van Holland het Nederlands plechtig afzwoeren, en beloofden zich voortaan in het Engels te zullen uitdrukken. Naar verluidt deed slechts één familie niet mee. Nochtans is het voor bui-

[p. 121]

tenlanders om verschillende redenen interessant de Nederlandse taal en cultuur te leren kennen. De Nederlanden waren lange tijd niet alleen een Europees cultureel en economisch centrum, ook overzee waren ze een belangrijke macht. Daardoor blijft het Nederlands in het buitenland een belangrijke taal voor historici om bronnen te kunnen raadplegen: in Indonesië, Indië, Sri Lanka, Taiwan, Thailand, Maleisië, Perzië en de Arabische Golfstaten, Zuid-Afrika, Ghana, Brazilië, Guyana, Nederlandse Antillen, Suriname... Het waren de Nederlanders die vanaf 1613 stapelhuizen bouwden in Manhattan, en aldus de stichters werden van New York... In de 17^e, 18^e en begin 19^e eeuw had Nederland een handelsmonopolie in Japan. Alle kennis over Europa kwam via het Nederlands Japan binnen. De “westerse wetenschap” werd er “Hollandse wetenschap” genoemd. Er kwamen ook Nederlandse woorden in het Japans: biiroe (bier), inki (inkt). Het Nederlands heeft niet alleen invloed uitgeoefend op het Japans, maar ook op quasi alle andere talen, zelfs op het Frans: bière (bier), bouquin (boekje), cabillaud (kabeljauw), digue (dijk), ... Nederlands is de gewone omgangstaal van ongeveer 21 miljoen mensen in de wereld, vooral dan in Nederland en Vlaams België. Dit is meer dan de bevolking van alle Scandinavische landen samen. Nederland en België/Vlaanderen blijven, mede door hun geografische ligging, een belangrijke draaischijf in Europa, en in 1992, met de eenmaking van de Europese markt, zal de kennis van het Nederlands zeker ook voor Frans-Vlaanderen aan belang winnen.

Het Nederlands is, zoals het Frans, Engels, Duits... officieel erkend als werktaal in de instellingen van de Europese Gemeenschap. Brussel, ook de hoofdstad van Vlaanderen, is trouwens de hoofdstad van Europa.

De Nederlanden beschikken over een dertiental hoog-aangeschreven universiteiten en tal van hogescholen. Met het nieuwe Erasmusproject van de E.G., waarbij men de samenwerking tussen de universiteiten in de lidstaten wil bevorderen, zullen ze dus mee een belangrijke rol spelen in Europa. Ook dit is voor Frans-Vlaanderen van belang. De universiteiten van Gent en Rijsel bijvoorbeeld die al jaren een samenwerkingsakkoord hebben, zullen zeker inspelen op dit Erasmusproject.

Er zijn dus tal van redenen, voor wie ook, waar ook ter wereld, om de Nederlandse taal en cultuur te leren kennen.

Welnu, in Frans-Vlaanderen bestaat deze belangstelling voor de Nederlandse taal en cultuur. Dit uit zich in de werking van de culturele verenigingen en in het onderwijs (universiteit, middelbare school, vrije cursus). In de Rijksuniversiteit van Rijsel III waren voor het schooljaar 1985-1986 115 studenten ingeschreven voor het vak Nederlands als bijvak. In hetzelfde schooljaar kozen 19 studenten Nederlands als hoofdvak. Aan de Vrije Universiteit te Rijsel waren voor Nederlands 40 studenten ingeschreven. In het middelbaar onderwijs (officiële cursussen) noteren we voor het schooljaar 1985-1986 237 leerlingen. De vrije cursussen Nederlands (georganiseerd door KFV) telden in 1985-1986 305 leerlingen. Daarnaast bestaat er een groeiende belangstelling voor en een zeer snelle opgang van de cursussen Vlaams. Die telden in 1985 270 leerlingen.

De belangstelling is er dus in Frans-Vlaanderen, maar er zijn leraren te kort, er is geen officiële inspecteur, het materiaal is ontoereikend, veel drijft op vrijwilligers. Hoe kan dit opgelost worden? Het antwoord is kort en goed: geld! Er is meer geld nodig, geld, geld en nog eens geld. Vlaanderen en Nederland besteden te weinig financiële middelen aan hun cultuur in het binnenland én in het buitenland. En wat dat buitenland betreft, moet Frans-Vlaanderen zowel voor Vlaanderen als voor Nederland een prioriteit zijn!

Per jaar vloeit in België volgens sommigen 100 miljard Vlaams geld naar Franstalig België. Met 1/10.000ste van dat bedrag kan in Frans-Vlaanderen al zéér veel gebeuren.’

Zo besloot Wilfried Vandaele zijn toespraak. De Nieuwpoortse Veertiendaagse kreeg ruime weerklank in de pers, ook in Nederland (b.v. NRC Handelsblad, 6 april 1988).

Dirk Metsu

23ste taalprijsvraag voor Frans-Vlaanderen

Onder de auspiciën van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, KNO-KFV, het Comité Flamand de France, de Michiel de Swaenkring, Menschen lyk Wyder en met de steun van het Waregemse gemeentebestuur, wordt voor de 23ste keer een Nederlandse Taalprijsvraag voor Frans-Vlamingen georganiseerd. Gevraagd wordt een Nederlands opstel te schrijven van minimum één bladzijde.

Alleen Franse staatsburgers mogen deelnemen. Een bedrag van 30.000 BF. zal onder de prijswinnaars verdeeld worden. De gelauwerden ontvangen ook Nederlandse boeken bij de prijsuitreiking op de 41e Frans-Vlaamse Kuituurdag in Waregem op 18 september. Zoals vorig jaar zullen ze ook gratis een uitstapje in Vlaanderen kunnen maken onder de auspiciën van het KFV.

Meer informatie: Camille Taccoen, Rue de la Gare 107. F 59270 Belle (Bailleul).

‘Zomeren zal het, wanneer een onafhankelijke Vlaamse staat zijn eigen toekomst bepaalt.
Wellicht zijn er zaken die wij inderdaad samen met Wallonië blijven doen.
Maar daarnaast en daarboven zijn er tal van zaken die wij maar alléén kunnen doen met Nederland. Denk aan onze taal en cultuur. De confederatie die ik bepleit is Europees en Nederlands. Wij moeten, zo wil ik vandaag Vermeylen parafraseren, ‘Europeërs worden om de Nederlanders te blijven die wij altijd geweest zijn.
De Groot-Nederlandse gedachte - niet als staatkundige hersenschim, niet als machteloze wensdroom - die Groot-Nederlandse gedachte maakt een reële kans wanneer Zuid en Noord op voet van gelijkheid - van staat tot staat, van confederale eenheid tot confederale eenheid in Europees verband - met mekaar kunnen onderhandelen. Europa en de wereld moeten onze Nederlanden terug ervaren als één cultureel geheel, als een eenheid met eigen wezenstrekken, sprekend één zelfde taal en met één stem.
Deze verruiming van de horizon, dit opentrekken naar de natuurlijke ruimten waarin wij leven - Vlaanderen, de Nederlanden en Europa - deze weigering om te verstarren in klein-Belgisch provincialisme: het is een streefdoel, het is een opdracht die de Vlaamse jeugd van vandaag moet kunnen bezielen en die wij - samen - zullen verwezenlijken’.
Uit de toespraak van Richard Celis, voorzitter van het Algemeen-Nederlands Zangverbond, op het 51ste Vlaams Nationaal Zangfeest, Antwerpen 24 april 1988.