Neerlandia. Jaargang 77

[p. 161]

Schrijvende lezers

Eerbied

Ik stuur U dit document om te bewijzen - voor zover dit nog nodig is - hoe het met de eerbied voor de eigen taal in Nederland gesteld is. Het document was vergezeld van een schrijven - natuurlijk gesteld in het Engels - gericht aan Mister Coessens in Belgium. U mag van mij aannemen - ik spreek uit ervaring - dat op dergelijke congressen geen woord Nederlands gesproken wordt, dit ongeacht het feit dat de meerderheid der congressisten uit Nederland en Vlaanderen afkomstig zijn. Men weet eigenlijk niet hoe men aan zijn ergernis voor dergelijke toestanden lucht kan geven. Ik zei en schreef het reeds vaak: op Nederland moeten de Vlamingen niet rekenen om eerbied voor het Nederlands in Europees verband af te dwingen; integendeel, men doet aldaar zijn uiterste best om het Nederlands op korte termijn als zelfstandige taal af te schrijven

L. COESSENS
Pontstraat, 8 - Deinze-Astene

(Het toegestuurde document heeft betrekking op een internationaal congres, gehouden te Utrecht. Het is opgesteld in drie talen: Engels, Frans en Duits. Nederlands kon er niet meer bij!).

Begrippen

NEERLANDIA verdient steeds weer alle lof. De afwisseling in de behandelde onderwerpen is ongetwijfeld prijzenswaardig Toch zou het mij, en naar ik hoop ook andere lezers, een genoegen doen ook af en toe recensies te zien verschijnen in NEERLANDIA van belangrijke werken over de Nederlanden op sociaal, economisch, politiek, cultureel, religieus en wellicht nog andere gebieden. Daardoor zal men waarschijnlijk in het vaarwater van andere publicaties komen en uiteraard kan ook niet alles worden behandeld, maar een verantwoorde keuze op dat gebied lijkt me toch wel interessant.

Nog steeds wordt het Nederlands zoals het in België wordt gesproken dikwijls ‘Vlaams’ genoemd, wat een overbodig onderscheid is, alhoewel er in de laatste tijd wel een merkbare verbetering in het gebruik van de juiste terminologie is ontstaan.

Over de precieze inhoud van het begrip ‘de Nederlanden’ zal men het misschien nog lang oneens blijven Uiteraard is het moeilijker te bepalen dan het begrip ‘het Nederlandse taalgebied’. Dat het Franstalige gedeelte van België grotendeels bij de historische Nederlandse gewesten uit het Boergondische en het Habsburgse tijdvak behoort is onbetwistbaar. Dat in die optiek bekeken uitsluitend de bewoners van het oude graafschap Vlaanderen zich Vlamingen kunnen noemen is eveneens onweerlegbaar. Ook nu nog zijn er heel wat dialectische verschillen tussen Oost- en West-Vlaanderen, Brabant en Antwerpen en als derde schakel Limburg. Naar mijn mening is er in Belgie een evolutie merkbaar in het gebruik van de termen Vlaams, resp. Nederlands Vooral in de laatste decennia heeft het gebruik van de term Nederlands, om alles wat in de taalkundige sfeer thuishoort aan te duiden, veld gewonnen. Dat is niet alleen een vaststaand, maar ook een verheugend feit. Daar staat tegenover dat een uitdrukking als ‘Vlaamse schildersschool’ of ‘Vlaamse Primitieven’ burgerrecht hebben verworven, ook al zijn al die schilders niet afkomstig uit het vroegere graafschap Vlaanderen. Het heeft weinig zin in zulke zaken aan haarkloverij te doen, historisch gegroeide uitdrukkingen zoals ‘Vlaamse schildersschool’ kunnen we rustig behouden. Het historische Vlaanderen is kleiner dan het Nederlandstalige gedeelte van Belgie, wie voor dat laatste de term Vlaanderen wil vermijden kan steeds terecht met Nederlandstalig België of Nederlands Belgie.

Met de meeste hoogachting,

Lic. J.G.F. GOVAERTS
Kwartelstraat, 16 - 2060 Merksem

Verstaanbaar Nederlands

In Het Algemeen Dagblad lazen wij het volgende:

‘Het Tweede-Kamerlid Drenth van de Partij van de Arbeid neemt het niet langer. Meermalen per week wordt hij op het Binnenhof in Den Haag krachtig om de oren geslagen met vakterminologie, ingewikkelde afkortingen en vreemde talen.

“Dat moet maar eens afgelopen zijn”, heeft hij tegen premier Den Uyl gezegd. “Het gaat niet aan dat ministers in de vergaderzaal vreemde talen gebruiken en hun stukken aan de volksvertegenwoordiging vergezeld doen gaan van bijlagen, die niet in het Nederlands zijn afgedrukt”.

Hij vindt dat die bijlagen van wezenlijk belang zijn bij de oordeelsvorming en dus in fatsoenlijk en begrijpelijk Nederlands moeten zijn gesteld.

“Al wat de Kamerleden te zien en te horen krijgen moet zo duidelijk zijn dat iedere kiesgerechtigde Nederlander het kan begrijpen. Dat is ook een stukje democratie”.

Zijn stille hoop is dat bij een eenvoudig taalgebruik door het kabinet ook de Kamerleden zullen volgen. Ook door hen wordt veel “vaktaal” gehanteerd’.

Tot zover het Algemeen Dagblad. Inmiddels heeft premier Den Uyl laten weten met een officiele verklaring dat voor alle ministeries geldt dat alleen vreemde woorden mogen worden gebruikt als deze de bedoeling van de schrijver duidelijker weergeven dan Nederlandse. Die moeilijke woorden moeten dan tevens ingang in de Nederlandse taal hebben gevonden. De verklaring werd uitgegeven in antwoord op vragen van de Kamerleden de heren Drenth en Kosto, beiden van de Partij van de Arbeid.

‘Indien men woorden of afkortingen moet gebruiken die de lezer vermoedelijk niet zal begrijpen, dient men ze de eerste keer dat men ze gebruikt te verklaren, aldus staat in de aanwijzingen voor de ministeries vermeld’, heeft de premier voorts opgemerkt

Koekjes

Naar aanleiding van uw artikel ‘Strijd voor verstaanbaar Nederlands’ (Neerlandia - 3, blz 62) vraag ik uw aandacht voor het volgende.

Op de verpakkingen van de koekjesfabriek ‘H. BAHLSENS KEKSFABRIK K.G.-HANNOVER Br. DEUTSCHLAND’ leest men enkel Duitse, Franse en Italiaanse teksten. De firma Bahlens weet nochtans opperbest dat in België ook Nederlands wordt gesproken, want op het jongste voedingssalon in Brussel, in oktober 1973, was haar stand tweetalig Frans-Nederlands.

J.V.A.
Brussel

Pompelmoes

Met heel veel belangstelling en instemming volg ik Uw actie voor beter Nederlands. Ik moge daar met het onderstaande mijn medewerking aan verlenen, waarbij ik wel

[p. 162]

in de eerste plaats wil stellen, dat er meer geweld aan het Nederlands wordt gedaan door allerlei vreemde constructies en gewildheden dan door het onnodige gebruik van vreemde woorden. Iemand, die vraagt: ‘Was U daar al eerder?’ i.p.v.: ‘Bent U daar al eerder geweest?’, heeft geen gevoel en zeker geen eerbied voor het Nederlands. Hetzelfde geldt voor mensen (onze minister van onderwijs n.b. onlangs in een interview in ‘De Tijd’), die het lelijke ‘uitproberen’ (ausprobieren) gebruiken of die met ‘afbouw’ (geleidelijke) afbraak willen aanduiden i.p.v. het verder afbouwen (voltooien), b.v. een huis. Voor dat eeuwige ‘nachecken’ hebben we toch goed-Nederlandse woorden als nakijken of uitzoeken, al schijnt menige kantoorjuf dat niet te weten.

Onlangs stond er boven een concert-recensie in ‘De Tijd’: ‘Haitink onverbeterlijk’; ik dacht: wat heeft die man nu mispeuterd? Zou hij de gevangenis in moeten? Lezing van het verslag hielp mij uit de droom: de recensent bedoelde te zeggen, dat Haitink onovertroffen of onovertrefbaar is.

Wat te zeggen van geparkeerd staande auto's (alsof ze ooit liggen of zitten), van (on)toerekeningsvatbaar i.p.v. - gewoon - (on)toerekenbaar, van ‘inhoudelijk’, van het - gelukkig weer bijna verdwenen - medemenselijkheid i.p.v. naastenliefde, van intermenselijke i.p.v. - gewoon - menselijke verhoudingen, van attitude (drs. Muller 2 × in zijn interview met Ad. Langebent op 19 jan.) i.p.v. houding of standpunt en van al die geleerd- of gewichtigdoenerij meer, die zoveel artikelen onleesbaar maakt.

En dan het volgende over het goede woord pompelmoes, hier algemeen ‘grapefruit’ genoemd. In de 11e druk van de Max Havelaar (uitg. Ad Donker Rotterdam '72) staat op blz. 130 in een voetnoot ter verduidelijking van het woord pompelmoes, door schr. gebruikt, voor de - uiteraard - Nederlandse lezers ‘grapefruit’ vermeld. Koenen's woordenboek vermeldt bij pompelmoes: ‘het woord is door verschillende talen aan het Nederlands ontleend’. Dat zal waar zijn. Als je een pompelmoesmesje wilt kopen, moet je dat echt aan de verkoopster verduidelijken met het ‘Nederlandse’ woord ‘grapefruit-mesje’, dat op de verpakking staat, en kom je op diezelfde verpakking de woorden ‘couteau à pamplemousse’ en ‘Pompelmusmesser’ tegen in de talen, die inderdaad ons oude woord gebruiken, dat wij hebben buitengeschopt. Met vriendelijke groeten,

G.J.M Kortman