Neerlandia. Jaargang 75

[p. 30]

Spiegel van de Nederlanden

[p. 31]

Brief uit de Randstad

Net vóór 1971 begon, op de zondag tussen kerstmis '70 en nieuwjaarsdag, brak in Nederland een ramp los, waarvan de gevolgen zes weken later nog niet geheel te overzien waren. Op die zondagmorgen barstte plotseling een olietank van het electriciteitsbedrijf der provincie Noord-Brabant en stroomde een vracht van 16.000 ton zware stookolie in de rivier de Amer. Binnen enkele dagen was de hele rivier bedekt met zware klonters olie die vervolgens ook het unieke natuurgebied de Biesbosch binnendreven. Helaas werd de ernst van dit drama door de betrokken autoriteiten aanvankelijk sterk gebagatelliseerd. Zo werd gedaan alsof het slechts om een kleine hoeveelheid olie ging, die bovendien al binnen een week, op een te verwaarlozen quantum na, zou zijn opgeruimd. De werkelijkheid was echter dat nog in februari grote vrachten van de smerige vette substantie zich hadden afgezet langs de 50 km lange oevers van de Amer en dat intussen vele duizenden vogels in de Biesbosch waren omgekomen doordat ze, na in aanraking te zijn geweest met de olie, zich vrijwel niet meer konden bewegen. Half februari verwachtte men dat het nog vele maanden kon duren voor de laatste sporen van de olie zouden zijn opgeruimd; sommigen vreesden dat het zelfs een kwestie van jaren zou worden. Gezien de grote betekenis van de Biesbosch voor de nationale water-recreatie en voor de natuurwetenschap (vanwege de zeldzame vogelsoorten) is het onbegrijpelijk waarom ‘Den Haag’ zich zo goed als afzijdig heeft gehouden van deze ramp. Spijtig genoeg deed een groot deel van de Nederlandse pers mee aan het struisvogel-gedoe.

Anti-rook-actie

Een andere zaak in verband met de milieuverontreiniging (in kleiner verband), maar zeker met de gezondheid, was de anti-rookactie die in januari geleidelijk op dreef kwam. Ook van de kant van de overheid werden ernstige waarschuwingen vernomen tegen het sigaretten roken, waarschuwingen die gestaafd werden met uiterst verontrustende cijfers van sterfgevallen als gevolg van door het roken opgelopen hart-, long- en vaataandoeningen. De Amsterdamse dr Meinsma die al vele jaren op de bres staat tegen het roken, kreeg nu ook steun van verschillende organisaties van medische specialisten. De overheid heeft nog geen maatregelen genomen (al mogen in de reciametelevisie-uitzendingen geen sigaretten-advertenties vertoond worden), maar men treft nu over het hele land groepen van mensen aan die het gevaarlijke roken hebben afgezworen. Het opzienbarende rapport van de vereniging van Britse artsen was de directe aanleiding tot de Nederlandse anti-rook-acties.

Bisschop Simonis

Wat in het begin slechts een zaak leek die alleen het katholieke volksdeel aanging, groeide in de loop van januari uit tot een ‘nationaal’ nieuws-item. We bedoelen de benoeming van de Haagse kapelaan dr Ad Simonis tot bisschop van Rotterdam. Deze aanwijzing bleek door het hoofd van de katholieke kerk, paus Paulus VI te Rome, geschied te zijn zonder dat rekening was gehouden met de wensen en verlangens van de katholieken in het betreffende bisdom. Er ontstond een hevige controverse, die na wekenlang beraad en een bezoek van kardinaal Alfrink en enkele andere Nederlandse bisschoppen aan de paus, wat afnam. Ondanks sterk aandringen van allerlei actiegroepen en priesters werd de benoeming niet ongedaan gemaakt en accepteerde het voltallige Nederlandse episcopaat zijn nieuwe confrater. De discussies over deze zaak in de pers en voor radio en tv toonden aan dat het met de verdraagzaamheid van veel Nederlandse katholieken nog niet al te best is gesteld. Opmerkelijk

Bisschop A. Simonis
... in het teken van de tegenspraak,
maar toch aanvaard...

was dat een niet-katholiek dagblad als de Telegraaf (grootste krant van Nederland) zich opwierp als de pleitbezorger van dr Simonis.

Vergeten gebied

Een van Nederlands ‘vergeten gebieden’, het oostelijk deel van de provincie Groningen, trok sterk de aandacht toen half januari een groep Kamerleden er de toestand in ogenschouw kwam nemen. Er is hier te weinig werkgelegenheid (fabriekssluitingen), de inkomens blijven achter bij het landelijk gemiddelde en nu wil men er ook nog een uitgestrekt oefenterrein voor het leger aanleggen, wat dan weer de gedwongen verhuizing van een aantal bewoners der streek zou betekenen. De parlementariërs lieten zich ter plaatse uitvoerig voorlichten, maar konden enkele dagen later van de regering toch geen voldoende toezeggingen krijgen om de verbetering van de situatie nu eens in het groot aan te pakken. Zal de nieuwe regering die na de verkiezingen van 28 april uit de bus moet komen, deze taak op zich nemen?

Verkiezingen

Die verkiezingen beginnen hoe langer hoe meer het ‘klimaat’ in Nederland te beheersen, alhoewel er half februari nog geen enkel peil was te trekken op de resultaten die de stembussen over enkele maanden gaan opleveren. Opzienbarende dingen gebeurden er overigens genoeg. Daar was om te beginnen het dreigement van de 84-jarige dr Willem Drees, een kwart eeuw geleden mede-oprichter van de Partij van de Arbeid (tweede grootste partij van het land na de Katholieke Volks-Partij) en vele jaren minister-president, om ‘zijn’ partij te verlaten. Dit hing vooral samen met het voornemen van de PvdA, twee jaar geleden gemaakt, om te weigeren in een volgend kabinet samen met de KVP zitting te nemen. Tegen dit besluit was het afgelopen jaar hier en daar in de partij enig bezwaar gerezen, reden waarom de hoogste partij-instanties de zaak nog eens opnieuw bekeken. Zij zagen echter onvoldoende aanleiding om het besluit in te trekken en herhaalden het zelfs nog eens in krachtiger bewoordingen na een Kamerdebat over de loonsituatie in december 1970. Niettemin werd tijdens het PvdA-congres in begin februari toch een voorzichtige opening gemaakt in de richting van de KVP (en de beide andere grote confessionele partijen,

[p. 32]

de Anti-Revolutionairen en de Christelijk-Historische Unie). Tegelijkertijd echter werd het beleid van de huidige regering-De Jong - waarin de genoemde drie christelijke partijen hun ministers hebben zitten - ten zeerste veroordeeld. Dit was dan wel een tweede opzienbarende politieke gebeurtenis in de afgelopen maand.

Men zal begrijpen dat de drie ‘veroordeelde’ partijen vooralsnog bitter weinig zin toonden om zich tot de (regerings-beluste) PvdA te wenden!

Maar er was nog meer aan de hand. Dezelfde PvdA besloot tot samenwerking met D (Democraten) '66, de partij die bij de vorige verkiezingen (1967) debuteerde met een winst van zeven Kamerzetels. Samen met deze jonge groepering en met de destijds van de KVP afgescheiden Radikalen hoopt de PvdA tot een stembusakkoord te komen. Dit alles in een poging om tot een progressieve combinatie te komen die eventueel bereid zou zijn een minderheidsregering te vormen. Mogelijk overschatten de drie samenwerkenden zichzelf, en in elk geval moet het congres van D '66 zich nog over de coalitie-afspraak, die nog slechts door de topfiguren uit de partij is gemaakt, uitspreken.

Een tegenvaller voor de PvdA, die zich tijdens het loonconflict van half december nadrukkelijk aan de kant van de vakbeweging had geplaatst, was dat diezelfde vakbeweging weigert zich ook maar op een of andere wijze met de PvdA te vereenzelvigen. De vakbonden zullen hun leden niet adviseren op de PvdA te stemmen, hoewel de leiders er rond voor uit kwamen dat zij liever de PvdA in de regering zien dan de (liberale) Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD).

Wat ook niet zo best viel voor menig lid van de Partij van de Arbeid, was het voornemen om binnen afzienbare tijd samen met D'66 en de Radikalen op te gaan in een ‘vooruitstrevende volkspartij’. Dit betekent immers het volledig loslaten van het socialisme, van welk stelsel de PvdA zich de behoedster beschouwt. In feite speelt het socialisme in de partij al lang geen werkelijke rol meer, maar de sentimenten die met ‘rood’ samenhangen, hebben bij tal van leden zeker nog niet afgedaan. Een groep meer rechts georiënteerde leden maakte zich vorig jaar al los uit de PvdA om de nieuwe partij DS (Democratische Socialisten) '70 op te richten. Lijsttrekker bij de komende verkiezingen is van deze partij... dr W. Drees jr, een zoon van de oud-premier. DS'70 telt vooral ouderen als lid. De naam Drees - eens bekend als ‘vader’ vanwege zijn sociale wetgeving - schijnt nogal wat kiezers aan te spreken. De eerste opinie-onderzoeken wezen uit dat DS'70 straks met vijf man in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zal zijn. Maar nogmaals, het is thans nog te vroeg om tot reële prognoses te komen.

Rellen

Er heerst dus veel onrust binnen de ‘socialistische’ partij van Nederland. Een van degenen die samen met ruim veertig andere partijleden in een openlijke verklaring getuigde van zijn onbehagen, was de jurist Mulder, topfunctionaris op het departement van Justitie. Hij verwekte echter meer opspraak doordat hij als voorzitter van een studiecommissie een rapport uitbracht over de bestrijding van rellen. In dat rapport wordt namelijk aanbevolen om personen die wel eens rellen zouden kunnen plegen, bij voorbaat te arresteren en op te sluiten. Tegen een dergelijk voorstel, dat in wezen zwaar overdreven is gezien de Nederlandse situatie, is alom in het land sterk verzet gerezen. Een vooraanstaand strafrechtdeskundige schreef dat men bij lezing van het rapport-Mulder zich in een land waant waar voortdurend de ernstigste ongeregeldheden plaatsvinden. Wat moet men inderdaad zeggen van veronderstellingen (in het rapport) als het gooien van brandbare voorwerpen tussen het publiek of het teweegbrengen van explosies te midden van een menigte? Dit zijn dingen die eenvoudig in Nederland niet gebeuren. Wat hier aan rellen en relletjes de laatste jaren te doen is geweest, bepaalde zich tot minder of meer stevige confrontaties tussen ordebewakers en demonstranten van allerlei slag, zeker kwam

Demonstrerende Oost-Groningers
tijdens het bezoek van Kamerleden
...achtergebleven gebied...

het niet tot de terreurdaden die de commissie-Mulder als een regelmatig voorkomende zaak voorstelt. Het laatste woord, met name in het parlement, is over dit zwaar overdreven rapport zeker nog niet gesproken.

Tenslotte wat opwekkenders: Wim Sonneveld, een van de Grote Drie van de Nederlandse kleinkunst (samen met Toon Hermans en Wim Kan) is met een nieuwe show in het theater verschenen. Avond aan avond oogst hij het applaus van volle zalen voor zijn overrompelende conferences, zijn markante liedjes en zijn pittige moppen. Met steun van Willem Nijholt en Corrie van Gorp (de grote ontdekking!) brengt hij een show die beschouwd mag worden als een ‘topper’ van dit seizoen. Een prestatie van jewelste in een tijd waarin een door allerlei tv-evenementen verwend publiek niet meer zo vanzelfsprekend de weg naar het theater weet te vinden!

JAN VERDONCK