Neerlandia. Jaargang 73

[p. 109]

Spiegel Vlaamse beweging

De Paaskorf bleef leeg

Met nieuwjaar kondigde minister-president Eyskens aan dat de Senaat voor Pasen de grondwetsherziening in openbare vergadering zou hebben aangevat. Dat is niet gebeurd. In de vorige ‘Spiegels’ is uitvoerig uiteengezet waarom de regering voor haar voorstellen geen 2/3-meerderheid kon vinden. Er valt op dat terrein echt niets nieuws te melden: de partijen blijven op de ingenomen standpunten staan, het parlement kan niet anders dan ter plaatse trappelen. Zoals reeds eerder in deze kroniek gezegd is het vooral de Franstalige P.S.C. (Parti Social Chrétien) die steeds meer onhandelbaar is geworden. Vooral deze fractie dringt aan op de beruchte grendels, die overigens door de meer radikale Walen van de Rassemblement Wallon afgewezen worden...

Het onderwerp van gesprek tijdens de laatste weken was de ‘nieuwe politieke constellatie’, waarmee de bekende Brusselse gemeentepoliticus en oud-eerste-minister Vanden Boeynants voor de dag is gekomen. Vanden Boeynants, van de gelijknamige partij, zoals het weekblad ‘De Nieuwe’ hem sarcastisch pleegt te noemen, heeft van de B.R.T. zelfs een uurtje zendtijd gekregen om zijn opvattingen te verduidelijken. (Een gunst waarop niet alle ideeënstromingen in Vlaanderen zich kunnen beroepen!). De ‘ideeën’ van de heer V.D.B. komen er op neer dat de traditionele partijen zich voordat er nieuwe verkiezingen gehouden worden moeten akkoord verklaren over een aantal nationale vraagstukken als: de omschrijving van de taken van de staat, universitaire expansie, wetenschappelijk onderzoek, havenpolitiek, industriële investeringen, bestaanszekerheid en vrijetijdsbesteding. Waarom er dan nog verschillende partijen zouden moeten bestaan is ons niet duidelijk, maar de heer V.D.B. zegde in dezelfde uitzending dat hij zich moeilijk duidelijk kan uitdrukken. In België dus ook al onduidelijkheid in de politiek: ons interesseert echter vooral of de heer Eyskens binnenkort ook zijn ‘dag van V.D.B.’ zal beleven, zoals zijn kollega Cals eertijds zijn nacht van Schmelzer... Men heeft wel de indruk dat de heer Eyskens dit gevaar beseft, want tijdens de bespreking van het wetsontwerp over de B.T.W. heeft hij zich ongewoon scherp over de koelkasttechniek van de vorige regering uitgelaten. De heer Eyskens is nu eenmaal iemand die zich door de (openlijke of stiekeme) tegenstrever niet tegen de muur laat drukken!

Overigens heeft de heer Vanden Boeynants verklaard dat hij zich verder zal inspannen om het programma van de huidige regering te helpen verwezenlijken. Tenslotte heeft hij deze regering gevormd: hij wou echter de leiding ervan niet op zich nemen omdat hij, naar zijn zeggen, besefte dat ze niet de nodige middelen zou krijgen om dit programma

[p. 110]

te verwezenlijken. Maar politici uit de regeringspartijen geven openlijk toe dat de grondwetsherziening een mislukking is geworden. In Vlaanderen heeft de Volksunie een campagne tegen de ‘grendels’ ingezet, zonder veel effect overigens: de man van de straat is nu eenmaal niet gemakkelijk warm te krijgen voor dergelijke juridische haarkloverijen of wat hij als dusdanig beschouwt; en de Vlaamse senatoren van de traditionele partijen hebben in de commissie voor de grondwetsherziening de betwiste grendels aanvaard. Overigens menen sommige politici dat er andere wegen zijn die ons zonder herziening van de grondwet naar een ruime kulturele autonomie en ekonomische decentralisatie kunnen leiden.

Deining rond de kulturele autonomie

In verband met de kulturele autonomie is er in diverse Vlaamse kringen nogal wat onbehagen. Onkerkelijken en ook vooruitstrevende katolieken vrezen dat ze in een door een konservatief-klerikale meerderheid beheerst Vlaanderen in de kou zullen staan. Een paar recente incidenten hebben beroering verwekt. De bestendige deputatie van de provincie Antwerpen weigerde de film L'Etreinte op ‘morele’ gronden op een filmfestival. Het r.k.-dagblad De Standaard trok bestaansrecht en bestaansredenen van een Nederlandse Vrije Universiteit (Vrij = vrijzinnig, steunend op het beginsel van het vrije onderzoek) te Brussel in twijfel, daarmee tevens koren op de molen leverend aan de franskiljonse bestrijders van een autonome Vlaamse afdeling van de Brusselse universiteit. Ook de autonomie van de B.R.T.-leiding wordt als een argument ingeroepen tegen verdere uitbouw van de kultuurautonomie: steeds meer evolueert het peil van de B.R.T.-uitzendingen naar het Bokrijk-stadium, waar alle vernieuwende ideeën gewoon gestikt worden in naam van een neutraliteit, waardoor zogenaamd de kijkers niet mogen gekwetst worden: geen satire dus, geen werkelijke debatten, geen harde interviews. En als een B.R.T.-medewerker onvoorzien uit de band springt is er altijd wel een politicus te vinden om de minister te interpelleren. Overigens werkt de pers dapper mee om dat bedroevend laag peil in stand te houden: de uitgevers van de belangrijkste Vlaamse dagbladen zetelen in de beheerraad van de Vlaamse T.V.- en radio, en sinds verschillende jaren is de T.V.-kritiek uit hun krantenkolommen verdwenen...

Het onbehagen van de Vlaamse vrijzinnigen werd scherp vertolkt op de algemene vergadering van het Willemsfonds te Gent, waar algemeen voorzitter professor A. Verhulst verklaarde:

‘Wij, Willemsfondsers, moeten ons als vrijzinnige Vlamingen spoedig en onverbiddelijk schrap zetten tegen de onheilspellende ontwikkeling, die zich aftekent en waarop de Vlaamse rechterzijde lijdzaam toeziet of er onderduims aan meewerkt.

Kort en radicaal geformuleerd durf ik onze eisen als volgt naar voren brengen:

Geen sprake van grendels of andere remmen op de Vlaamse meerderheid, zolang Brussel geen nationaal statuut heeft dat de Vlamingen gelijkberechtiging verzekert;

Geen sprake van nieuwe faciliteiten in enige Vlaamse randgemeente van Brussel, nu niet of nooit;

Geen sprake van culturele autonomie, zolang de vrijzinnige belangen niet verzekerd zijn door een ‘cultuurpact’, dat ook de provinciale en gemeentelijke politiek omsluit;

Geen sprake van doortrekking van de culturele autonomie tot het hoger onderwijs, zolang de toekomst van de Vrije Universiteit Brussel - Nederlands, van de Rijksuniversiteit te Gent en van het Rijksuniversitair centrum te Antwerpen niet verzekerd is en zolang gepoogd wordt het Vlaamse land en Brussel te overspoelen met katholieke mini-kandidaturen en mini-faculteiten;

Geen frank voor Leuven - Frans te Brussel, zolang de Vlaamse universitaire aanwezigheid te Brussel niet met alle middelen tot volledige ontplooiing is gebracht.

Deze waarschuwingen zijn gericht tot de Vlaamse rechterzijde, die zich zo gaarne siert met het embleem van de Vlaamsgezindheid.

Wij, Willemsfondsers, hebben eerlijk en oprecht gedurende meer dan drie jaren met de Vlaamse rechterzijde de strijd meegestreden om de overheveling, daarbij alle partijpolitieke en ideologische overwegingen opzijschuivend.

Vandaag willen wij niet de dupe zijn van deze eerlijkheid. De Vlaamse rechterzijde moet met ons vandaag - vóór iedere verdere stap - tot klare afspraken komen over de culturele autonomie en over het hoger onderwijs.

Intussen moet zij ophouden grendels en pariteit te verdedigen, opdat wij morgen samen - wanneer bedoelde klare afspraken zullen gemaakt zijn - sterk en solidair de strijd om Brussel zullen kunnen voeren, waarvan in 1970 het voortbestaan van dit land zou kunnen afhangen.’

[p. 111]

De Vlaamse C.V.P. kongresseert

Terwijl men in het parlement ter plaatse blijft trappelen, blijft het in de schoot van de traditionele partijen gisten.

Zolang men zich herinnert hielden de Franstaligen van de P.S.C. zich tijdens de krisis om Leuven begin 1968 op afstand van hun zeer kristelijke broeders uit de C.V.P.. Beide groepen kwamen met een eigen programma voor de kiezer, en de Vlaamse christendemokraten spraken tijdens de verkiezingskampagne zelfs een aardig radikale taal. Men herinnert zich ook dat reeds tijdens de kampagne vooraanstaande C.V.P.-leiders hun ongenoegen over dat radikalisme en dat autonoom optreden niet verborgen en dat deze (unitaristische) leiders onmiddellijk na de verkiezingen bij de onderhandelingen over de vorming van een nieuwe regering het hoge woord voerden, wat destijds ontgoocheling en ergernis in de openbare opinie in Vlaanderen wekte.

Niettemin bleef de federaliserende strekking in de partij sterk. De verjonging van de kaders, de onhandelbaarheid van de Waalse partijgenoten en de eigen politieke koers van de voormalige partijvoorzitter Vanden Boeynants hebben ertoe geleid dat de Vlaamse C.V.P. steeds sterker een eigen gezicht moet gaan vertonen. Hoe dat gezicht er zal uitzien is nog vrij onduidelijk: in de partij dromen sommige jongere radikalen luidop van een evolutie naar een travaillistisch samengaan met de socialisten. Maar de meerderheid van de C.V.P.-ers houdt het nog altijd bij een christen-demokratische centrumpartij en verwachten een come-back vooral van een verjonging en een aanpassing van de partijdoctrine. Volksvertegenwoordiger Jan Verroken verwacht een gunstig resultaat van een herziening van het kiesstelsel dat de kleine partijen zou uitschakelen en tot een tweepartijenstelsel zou leiden; een voorstel dat ons in de huidige situatie niet haalbaar lijkt, omdat het niet alleen de V.U. zou uitschakelen maar in Vlaanderen ook een flinke knauw zou betekenen voor de B.S.P. en de P.V.V..

Tijdens het weekeind van 26 en 27 april zal de Vlaamse C.V.P. aan al die problemen een eigen kongres wijden. Over de struktuur van die nieuwe C.V.P. en over haar verhoudingen met de Franstalige gelijkgezinden van de P.S.C. deelden de Vlaamse frakties volgende besluiten aan de pers mede:

1.	Het nieuwe bestuur van de Vlaamse C.V.P. zal geen administratief, maar een beslissingsorgaan zijn voor wat betreft de specifieke Vlaamse problemen, het kultuurbeleid, de regionaal-ekonomische vraagstukken, enz.. De nieuwe voorzitter zal geen vleugelvoorzitter zijn, maar een volwaardig voorzitter die, in geval van kabinetskrisis, namens de C.V.P. over het regeringsprogramma onderhandelt, en verder direkte kontakten met de sociale organisaties.
2.	Met de P.S.C. zal overleg worden gepleegd, wat de algemene politieke problemen van het land betreft. Over de vorm van het noodzakelijke overleg-orgaan moet nu niet worden beslist. Daarover zal worden beraadslaagd met de P.S.C..
3.	Het hoofdbestuur moet worden verruimd. Er moeten ten minste een dozijn nietparlementaire bestuursleden door het kongres worden aangewezen; hiervan dient dan ten minste één-derde te behoren tot de Jongeren.

Verder zullen drie kamerleden en drie senatoren, en ook de Vlaamse C.V.P.-ministers in het bestuur zetelen. Uit het hoofdbestuur zal een uitvoerend bureau worden samengesteld.

In de tweede helft van mei zal ook de P.S.C. een buitengewoon kongres houden. Daar ook zal de toekomst van de partij aan de orde staan, en verder de problematiek van de Franstalige gemeenschap in België.

Ook de P.V.V....

Ook de P.V.V. houdt een (nationaal) kongres op 31 mei. Het bureau van deze onlangs nog sterk unitaristische partij (men leze er de vorige jaargangen van dit blad op na!) bereidt een ontwerp van statutenwijziging voor. Dit bureau meent dat de partij niet mag worden gesplitst in vleugels. Toch is aanvaard dat de provinciale federaties van Vlaanderen en Wallonië afzonderlijk mogen vergaderen. Het partijbureau zal voortaan bestaan uit een gelijk aantal Vlamingen en Franstaligen. Volgens De Standaard van 4 april heerst in Vlaamse liberale kringen een gematigde tevredenheid over dit voorstel. Men verwacht er ook dat de nieuwe (Waalse) voorzitter een minder strak unitair beleid zal voeren dan de huidige P.V.V.-leider, de (Vlaamse...) senator Vanaudenhove.

[p. 112]

Waarheen met de Rode Leeuwen?

Eén jaar na hun verkiezingssucces van 1968, amper één jaar en enkele maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen worstelen de Vlaamse socialisten van de hoofdstad nog steeds met grote moeilijkheden: nog altijd is er geen overeenkomst met de Franstalige partijgenoten van de groep-Simonet. Bij de ‘Rode Leeuwen’ zelf heerst er nog geen eensgezindheid over de verdere evolutie van hun groep in het geheel van de Belgische socialistische partij, evenmin als in het nationaal bureau, waar twee voorstellen - dat van de (Waalse) voorzitter Collard en dat van de (Vlaamse) ondervoorzitter Van Eynde - tegenover elkaar staan. Het weekblad ‘Links’ analyseert deze voorstellen als volgt:

‘Het voorstel-Collard steunt op het princiep van de territoriale scheiding. Een Nederlandse federatie wordt opgericht waartoe alle gemeenten behoren die door de wet als Nederlandstalig worden beschouwd, nl. de kantons Halle-Vilvoorde en de 6 randgemeenten met faciliteiten. Van haar kant zal de huidige, Franstalige federatie bevoegd blijven voor de 19 gemeenten van de hoofdstedelijke agglomeratie.

Een dubbele uitzondering wordt nochtans op dit princiep gemaakt: in 6 gemeenten met faciliteiten zullen, naast de Nederlandse, ook Franse afdelingen opgericht worden die bij de Franstalige federatie kunnen aansluiten. Van hun kant zullen de Nederlandstaligen der 19 gemeenten zich kunnen aansluiten in één afdeling, die dan onder de bevoegdheid van de Nederlandse federatie zal vallen.

Het voorstel-Collard betekent in die zin een stap vooruit dat het de Vlaamstalige kantons Halle - Vilvoorde aan de voogdij van de Franstalige federatie onttrekt en zelfstandigheid verleent. Daarom werd het door de meerderheid der Rode Leeuwen goedgekeurd, die precies uit die kantons afkomstig zijn. Voor de Brusselaars in de hoofdstad is het echter heel wat minder bevredigend. Afgezien nog van de vraag of de oprichting van Franse afdelingen in de randgemeenten die toch tot het Nederlandstalig gebied behoren aanvaardbaar is, zien wij niet goed in waarom de Franstaligen in elk van die 6 gemeenten een afdeling mogen oprichten, terwijl de Nederlandstaligen het voor de 19 gemeenten samen met 1 enkele afdeling moeten stellen. Zelfs indien men in elk van die gemeenten onderafdelingen opricht, blijft zulks een niet te rechtvaardigen diskriminatie. De grote vraag is of de Nederlandstalige Brusselaars zich werkelijk zullen kunnen ontplooien in een gebied dat dan toch, voor het essentiële, toegewezen wordt aan de Franstalige federatie.

Het voorstel-Van Eysden steunt integendeel op het princiep van de vertikale splitsing. Naast de Franstalige wordt een Nederlandstalige federatie opgericht, beide met bevoegdheid voor het ganse arrondissement. In elke gemeente van het arrondissement komt een Nederlandse naast de Franse afdeling. Beiden zullen nochtans, voor verkiezingen, kartel moeten vormen op een gemeenschappelijke lijst.

Met dit voorstel krijgen de Vlaamstalige Brusselaars de kans in elk van de 19 gemeenten hun afdeling uit te bouwen, maar er is een zeer zware en o.i. onaanvaardbare tegenprestatie: de Franstaligen zullen ook in alle gemeenten, inkluis de Vlaamse kantons Halle-Vilvoorde, afdelingen mogen oprichten. Daarmee wordt dan de dijk tegen de verdere uitbreiding van de Brusselse olievlek eenvoudig opgeblazen, en wordt inbreuk gepleegd op het Nederlandstalig karakter van die gemeenten. In die zin betekent het voorstel-Van Eynde ongetwijfeld een stap achteruit.

Ook de verplichting om bij verkiezingen (en niet alleen bij gemeenteverkiezingen) gemeenschappelijke lijsten in te dienen vergt het meest uitdrukkelijke voorbehoud. Want dit geeft aan de Franstaligen van de hoofdstad de vrije hand om hun spelletje van verleden jaar opnieuw te beginnen, en daar is toch alles om begonnen. Wij zien niet goed in op welke basis Vlaamstalige Brusselaars kunnen samengaan met mensen die achter het manifest van de 29 staan en allesbehalve bereid zijn om gelijkberechtiging voor de Vlaming in de hoofdstad te verzekeren, door het onderschrijven van de voorstellen die te Klemskerke naar voren werden gebracht.

Wij zien de oplossing anders.

Halle-Vilvoorde en de 6 randgemeenten behoren ontegensprekelijk tot het Nederlands taalgebied. Zij moeten dus onder de uitsluitende bevoegdheid vallen van een Nederlandstalige federatie.

Daarnaast zijn er de 19 gemeenten, tweetalig gebied. Daar ligt de oplossing in een paritair uit Nederlandstaligen en Franstaligen samengestelde federatie of indien zulks - zoals wij vrezen met de huidige mentaliteit die bij onze Franstalige partijgenoten heerst - onmogelijk is, twee afzonderlijke federaties met volwaardige en gelijkberechtigde afdelingen in elke gemeente.’

[p. 113]

Stekene

Hoewel wij de herrie rond het ‘ereveld’ van Stekene eerder in de rand van de werkelijk levende Vlaamse Beweging situeren, lijkt het niet helemaal zonder nut, ten behoeve van onze Noordnederlandse lezers enkele aantekeningen te plaatsen: de zielige ‘manifestatie’ aldaar op de regenachtige zondag van de Ronde van Vlaanderen werd door de pers uit het Noorden op een o.i. alle verhoudingen scheeftrekkende wijze opgeblazen. Er is in deze kroniek in het verleden voldoende geschreven over de bijzondere kleur van de naoorlogse repressie in België, zodat wij menen niet nog eens dat aspekt uit te moeten diepen. In bepaalde ‘Vlaamse’ kringen heeft men zeker al te zeer en al te lang het idealisme en de verdiensten van de verzetsbeweging, die er ook hier is geweest, genegeerd. Eventueel smeulende fascistische tendensen zal men in Vlaanderen echter allerminst kunnen smoren door ‘patriottisch’ gezwaai met de driekleur en gezwam over de ‘eenheid van het land’, zoals we dat in een overigens objektieve uitzending van ‘Hier en Nu’ mochten horen. Hoe nuchtere Vlamingen over de hele zaak denken wordt voortreffelijk geformuleerd in een artikel van het weekblad ‘De Nieuwe’:

‘De Oostvlaamse gemeente Stekene kreeg verleden zondag het bezoek van tamelijk veel leden van de oproerpolitie, die een ongeveer even groot aantal betogers van twee tegengestelde partijen uit elkaar moesten houden. De herrie was ontstaan naar aanleiding van het voornemen van een vereniging van oud-Oostfrontstrijders om in deze gemeente een erepark voor haar gesneuvelden op te richten. Daar rees zoveel protest tegen dat van het voornemen werd afgezien. Niettemin handhaafden de vaderlandlievende verenigingen een manifestatie tegen het erepark, die zij tegen zondag jl. hadden voorzien. En tenslotte vonden de oud-Oostfronters, dat wil zeggen vooral de jonge knapen van de Vlaamse Militanten Organisatie die opgevoed worden in een geest van respekt voor de SS-brigade Langemarck, het nodig een tegenmanifestatie op touw te zetten.

Het is allemaal een zielig en ergerlijk gedoe, vooral omdat geen der twee partijen in het geschil nog een snars geeft om de doden die zij beiderzijds zogenoemd herdenken, maar beide integendeel deze doden eensgezind exploiteren voor heel konkrete, hedendaagse belangen. Iedereen die te Stekene was, heeft opgemerkt dat misschien wel negentig procent van de pro-erepark-betogers een leeftijd had die hen te jong maakt om ook maar iets met deze historische periode te maken te hebben. Geheel afgezien van de waarde van hun protest, moet worden erkend dat de meeste ‘patriottische’ betogers - ofschoon ook lang niet allemaal - daarentegen wél eerder op leeftijd waren.

Men ziet dus wat dat allemaal te betekenen heeft: vergissingen van mensen die uit idealisme of uit andere overwegingen (het ware nogal naïef àllen idealisten te noemen) tijdens de jongste wereldoorlog besloten aan de andere zijde te gaan strijden, worden nu geëxploiteerd voor tricolore of quasi-fascistische doeleinden, die beiderzijds natuurlijk ook ‘idealistisch’ genoemd worden, zodoende het misverstand een tijdje voortzettend.

P.S. Het bovenstaande was al geschreven, toen minister van Binnenlandse Zaken Harmegnies een communiqué uitgaf dat neerkomt op een afkeuring van het feit dat de rijkswacht de twee manifesterende groepen min of meer op dezelfde manier heeft aangepakt. De rijkswacht had de veiligheid van de patriotten moeten beschermen. Harmegnies en consoorten zijn dom: hun totaal gebrek aan elementair verstand is bezig te provoceren wat zij zeggen te willen verhinderen.

J.d.D.