Neerlandia. Jaargang 70

Zuid-Afrika

Herdenkingsdienst van Nederlanders voor dr. Verwoerd

Direct na de aanslag op dr. H.F. Verwoerd gingen er in de Nederlandse gemeenschap te Kaapstad stemmen op een herdenkingsdienst te houden ten einde Nederlanders en oud-Nederlanders de gelegenheid te geven van hun medeleven te doen blijken. Spontaan werd een comité gevormd. De voorzitter van de Kaapse afdeling van het A.N.V., de heer S.J. van Ewijck van de Bilt, werd verzocht als voorzitter op te treden. De dienst werd gehouden op maandag 12 september in de Evangelisch Lutherse kerk te Kaapstad. Ds. L.H. Stavast en pater J. Kavelaars gingen in deze dienst voor, de heer G. van Essen sprak een herdenkingswoord en de Consul-Generaal van Nederland, drs. J.A. Kernkamp, een slotwoord. Het muzikale gedeelte bestond uit een gedeelte van het Concerto Grosso van Pieter Hellendaal en een fragment uit het Requiem van Hector Berlioz. Met het Wilhelmus en Die Stem werd de plechtigheid beëindigd.

Lijsten van rouwbeklag lagen ter tekening, die aan mevrouw Verwoerd gezonden zijn. De dienst werd door een 350 personen bijgewoond, waaronder H.M. ambassadeur, baron E.J. Lewe van Aduard.

Onderwijs in Zuid-West-Afrika

Van ons lid, mevrouw L. Vergeest, in Windhoek, de hoofdstad van Zuidwest-Afrika, vernemen wij, dat daar in juni de nieuwe gebouwen en de aula van de Höhere Privatschule werden geopend. Een prachtig geheel dat R 250.000 - f 1.250.000, - heeft gekost, ‘voorzien van laboratoria e.d. waar een universiteit jaloers op zou zijn’. De aula biedt de mogelijkheid voor concerten en toneelvoorstellingen en heeft 750 zitplaatsen. De speelplaats is mooi aangelegd, met fonteinen - en dat in deze droge streek -.

De regering van de Westduitse Bondsrepubliek heeft dit alles betaald. De ouders dragen de kosten van het onderwijs aan deze particuliere Duitse school. De jeugd wordt er in de beide officiële landstalen Zuidafrikaans en Engels, en in de Duitse taal onderwezen. Zoals de lezer kan weten is Zuidwest-Afrika een oorspronkelijk Duitse kolonie, die in de eerste wereldoorlog door de Zuidafrikaners namens de geallieerden is bezet en daarna door de Volkenbond als mandaatgebied aan Zuid-Afrika werd toegewezen. Het land is ongeveer 24 maal zo groot als Nederland en dus groter dan Frankrijk en West-Duitsland samen. Er wonen ongeveer 526.000 mensen: Bantoes, verdeeld over een zestal stammen en vijf andere ethnische groepen, samen (met de gemengdbloedigen) 452.600, en ongeveer 73.400 blanken van wie 20.000 in Windhoek. Dat het Europese karakter van Duitse oorsprong is bemerkt men nog duidelijk aan de namen van bewoners, straten, firma's en aan de Duitse school in deze 75-jarige stad.

De grote zorg die de Westduitse Bondsrepubliek heeft voor het onderwijs in haar moedertaal buiten het eigen gebied, is hier weer duidelijk gebleken. En ook nu weer moet het ons van het hart, dat Nederland toch wel een schamel figuur slaat in vergelijking met andere landen - nu weer Duitsland - en dat onze regering te weinig let op de belangen van het Nederlands onderwijs in het buitenland. Ook uit het artikel over de Hollandse school in Singapore blijkt dit weer (zie blz. 135, Neerlandianummer 9).

Mevrouw Vergeest had denkelijk ook de bedoeling met haar mededeling de traagheid van onze regering in deze te doen uitkomen. Ze schrijft ook, dat b.v. in Kaapstad, waar veel meer Nederlanders dan Duitsers wonen, wél een Duitse maar geen Nederlandse school is!

Heeft Nederland en hebben de Nederlanders tegenwoordig meer hun ogen op het kleine binnenland gericht en worden de Nederlanders, die in het buitenland wonen, met hun taal en hun culturele belangen voor zover die zich (nog) op ons land richten, vergeten?

Wij wachten op verandering, zowel

[p. 163]

onder ons volk als op de ministeries die hiervoor de verantwoording dragen.

P.K.

Het bedreigde Nederlands in Zuid-Afrika

In ‘Nieuws uit Zuid-Afrika’ van juli en augustus 1966 schreef prof. Wilfried de Pauw te Pretoria twee artikelen ‘Over het Nederlands in Zuid-Afrika’ - verkorte tekst van een artikel in ‘Ons Erfdeel’, 7de jaargang nr. 2. De positie van de Nederlandse taal in Zuid-Afrika verzwakt snel, ondanks mooie woorden over taalverwantschap en andere verwantschap tussen Nederlandstaligen en Afrikaners. Buiten de universiteitsdepartementen voor Afrikaans-Nederlands bestaat er in Zuid-Afrika zeer weinig gelegenheid om Nederlands te leren, tenzij men een privéleraar vindt. Over het onderwijs in Nederlands op de middelbare school moet men zich geen illusie maken. Dat is betreurenswaardig, want de taalverwantschap is de voornaamste band tussen beide volken; zowel Afrikaners als oud-Nederlanders in Zuid-Afrika zullen verlies lijden wanneer zij het Nederlands negéren.

De heer C. de Jong te Pretoria zegt in het ‘Nieuws’ van augustus van de Ned. Ver. aldaar hierover o.m. het volgende: Het is gewenst, dat van beide zijden meer aandacht aan de Nederlandse taal worde gegeven. Andere groepen immigranten bieden de Nederlanders in Zuid-Afrika een m.i. beschamend voorbeeld. De Duitsers bezitten hun eigen lagere scholen en enige middelbare scholen in plaatsen waar zij talrijk zijn. De door de Franse regering uitvoerig gesteunde Alliance Française verschaft in enige steden gelegenheid Frans te leren, binnenkort ook aan jeugdigen. Italianen, Grieken en Portugezen hebben hier en daar hun eigen middagscholen georganiseerd om hun kinderen de taal van hun ouders te leren. Nederlanders doen niets.

Ook van Nederlandse zijde dient men in Zuid-Afrika moeite te doen cursussen in Nederlands voor kinderen van een of meer Nederlandse ouders te organiseren. Men mag als antwoord verwachten, dat de meeste Nederlandse immigranten het overbodig vinden hun kinderen Nederlands te laten leren en hen liever in (slecht) Afrikaans toespreken, en dat zij die dat wel op prijs stellen, dat zelf wel kunnen doen. Zelfs al zou dat waar zijn, dan veronderstel ik nog, dat een grote groep Nederlanders het wel op prijs stelt, dat hun kinderen hun taal leren, maar daartoe zelf geen kans ziet en cursussen in deze taal voor hun kinderen zal toejuichen. Men mag hiervoor ook belangstelling van Afrikaners verwachten, vooral zij die van één of twee Nederlandse ouders afkomstig zijn. Men mag hiervoor ook financiële en andere hulp aan de Nederlandse regering vragen, welke immers de belangen van de Nederlandse cultuur en taal in het buitenland op het hart draagt. Zij besteedt grote bedragen voor de publikatie van tijdschriften in het Engels over Nederland, zoals Circuit en Delta en zal dus ook vermoedelijk het Nederlands in het buitenland willen steunen.

Ook de Afrikaners hebben belang bij grondiger onderwijs in het Nederlands, naarmate deze taal voor opvolgende geslachten van hen steeds vreemder zal worden. Vele Afrikaners zijn geneigd hun talenkennis te beperken tot Afrikaans en Engels, maar sommigen van hen bepleiten intensiever bestudering van bepaalde moderne talen om hun kennis op vele gebieden uit te breiden. Deze moderne talen zijn in de eerste plaats Frans, Duits en Nederlands. Het Nederlands staat hun, ondanks het toenemende verschil met Afrikaans, nog steeds veel nader dan Frans en Duits en is door hen het gemakkelijkst aan te leren. Het Nederlandse taalgebied in Europa heeft bovendien vanouds de cultuurinvloeden en kennis van de drie omringende taalgebieden Engels, Frans en Duits gretig geabsorbeerd. Daardoor verschaft het Nederlands kennis van wat er in de Europese cultuur omgaat en kan het voor de Afrikaners dienen als venster op de wereld naast het venster, dat hun kennis van Engels hun op de Angelsaksische wereld verschaft en dat onvermijdelijk steeds een eenzijdige kleur bevat.

Het is daarom wenselijk, dat op de Afrikaans-medium middelbare scholen het Nederlands niet langer afgescheept wordt, maar op dezelfde voet als Duits en Frans onderwezen worde, in beginsel dus als een vreemde taal, wat het in wezen geworden is, en met dezelfde rang en betekenis. Op deze wijze zullen vele Afrikaners beter met Nederlands vertrouwd geraken. Daarnaast dient echter het huidige, beperkte onderwijs van Nederlands als deel van het onderwijs in Afrikaans gehandhaafd te worden voor degenen die Nederlands niet als vak voor hun matrikulasie-examen wensen te kiezen, maar het nodig hebben als basis van Afrikaans.

* _* *

Tot zover de heer De Jong. Onnodig te zeggen, dat wij dit betoog krachtig ondersteunen.

(Red. Neerlandia)