Neerlandia. Jaargang 69

Publikaties

Boekbesprekingen

Dr. F.C. Dominicus, Apartheid een wijze voorzorg. Uitgeverij N.V. ‘De Banier’, Utrecht, 1965.

Bij alles wat ons over Zuid-Afrika wordt medegedeeld, of op het beeldscherm te zien wordt gegeven en waarvan het meeste berust op onkunde, emotionele oppervlakkigheid of zelfs kwaadwilligheid, komt ons gelukkig ook juiste voorlichting onder het oog of tot het oor.

Het boek van dr. Dominicus, die vele jaren afgevaardigde voor de afdeling Kaapstad in ons hoofdbestuur is geweest, geeft, zoals van hem was te verwachten, zodanige voorlichting. Ieder wie het om kennis van Zuid-Afrika te doen is, zal uit dit boek veel over de tegenwoordige toestanden daar te weten kunnen komen, ook over de schaduwen in dit zonnige land.

Daarbij bepaalt de schrijver zich niet tot Zuid-Afrika, hij geeft vergelijkingen met de toestanden in andere Afrikaanse - en Aziatische - landen: als Angola, Ghana, Dahmey, Ethiopië, Kenya, Kongo, Marokko, Nyassaland, Somaliland. Hij verschaft een overvloed van gegevens uit verschillende bronnen en het is bijzonder nuttig, dat dit alles hier in boekvorm is bijeengebracht, duidelijk ook gesteld als bewijs tegen het vele dat op eenzijdige of verkeerde berichtgeving berust.

Dr. Dominicus gaat niet diep op de zaken in, zijn betoog steunt vooral op feiten en vergelijkingen met andere landen, voornamelijk die, waaruit de scherpste kritiek op Zuid-Afrika komt. Na een inleiding, geeft hij achtereenvolgens veel wetenswaardigs over onderwijs, gezondheidszorg, immigratie, de blanke ‘overheersing’ en de proefneming met Bantoe-bewind in de Transkei.

Hij stelt verder de vraag ‘Loopt de republiek gevaar?’, en beantwoordt deze ‘niet anders dan bevestigend’ en hij ziet gevaren, ‘ontstaan door domheid, onwetendheid, machtswellust en begeerte,’ welke oorzaken hij dan nagaat, wederom toegelicht met feiten en vergelijkingen. Het hoofdstuk ‘Reuzen en leuzen’ baseert zich hoofdzakelijk op het boek van Pieter Lessing, ‘The African Kaleidoscope’, die in 1960 een reis door de nieuwe staten maakte en daarover als veelbereisd journalist zijn indrukken weergaf. In ‘Het juiste midden’ komt de kritiek van de schrijver op voornamelijk de z.g. ‘kleine apartheid’ aan het woord. Dat is jammer, want hier was juist een goede gelegenheid om dieper op de problemen in te gaan. De schrijver meent, dat wij met ‘een zuiver economische kwestie’ te doen hebben. Ik meen, dat dit niet juist is. Er spelen zeker economische elementen in die problemen mee, maar de kernvraag is de moeilijkheid, hoe het samenleven binnen de grenzen van een westersdemocratische staat van wezenlijk verschillende volksgroepen moet worden geregeld. Dat uiteraard uit die verscheidenheid economische verschillen en - door de Westerse geest als zodanig opgevatte - tegenstellingen ontstaan, waarbij de van nature het best toegeruste mens, in casu de blanke, in het voordeel is, is nu eenmaal onvermijdelijk. Maar dit is slechts gevolg van het anders-zijn.

De ‘officiële en niet-officiële belagers’ van Zuid-Afrika worden dan behandeld, en tenslotte worden voorbeelden gegeven van hoe onjuist veel voorlichting over Zuid-Afrika is.

Zoals men uit de opzet ziet, geeft de schrijver geen systematisch betoog, geïllustreerd met feiten, maar is het voornamelijk zijn doel, met veel gegevens en aanhalingen aan te tonen, wat er werkelijk in Zuid-Afrika speelt, zonder dat hij zich met de politiek, de wetgeving en de verschillende maatregelen en de achtergronden daarvan bemoeit. In dit opzicht is zijn boek precies tegengesteld aan een studie van Mme P. Pierson - Mathy, ‘La politique raciale de la république d'Afrique du sud’, verleden jaar verschenen in de Chronique de politique étrangère van het institut royal des relations internationales te Brussel, 88 Avenue de la Couronne.

Mijn bezwaar tegen laatstgenoemd werk is, dat het zich louter baseert op documenten, wetgeving, geschriften, artikelen, reglementen en statuten van politieke partijen, waarbij het directe en wezenlijke van een situatie schuil gaat. Dr. Dominicus kent Zuid-Afrika uit eigen aanschouwing, mevrouw Pierson-Mathy kennelijk niet. Wat dr. Dominicus' boek enigszins te kort komt, geeft zij in overvloed. Maar wat zijn werk - zij het dan wat onsystematisch en impulsief - biedt, ontbreekt bij haar. Ik ben geneigd, het zijne de voorkeur te geven boven een exacte en abstracte uiteenzetting. Speciaal omdat zijn werk zich richt tegen onwaarheid en onjuiste voorstelling van zaken, die tegenwoordig blijkbaar geoorloofd is wanneer het tegen Zuid-Afrika gaat.

Het is jammer, dat hij geen andere titel heeft gekozen. ‘Apartheid’ is een zo zwaar belast woord, dat wij dat beter

[p. 124]

moeten vergeten, nu het levenspatroon, waarvan de ‘apartheidspolitiek’ de uitdrukking is, meer het karakter gaat krijgen van gescheiden levenssferen voor volksgroepen van zo sterk verschillende aard. Weliswaar zijn er helaas tekenen, dat de apartheidsdoctrine tot in het belachelijke consequent wil zijn, maar anderzijds groeit het besef, dat men in een overgangstoestand leeft en dat veranderende geestesgesteldheid nodig is voor een uitweg.

De bijvoeging in de titel ‘een wijze voorzorg’, zal mogelijk verschillende felle critici ergeren. Kunnen we niet beter spreken van een poging of een methode om een groot probleem op te lossen? De titel voor een tweede druk zou dan bv. kunnen luiden: ‘Zuid-Afrika's politiek, een methode voor een samenleving van verschillende volks- en cultuurgroepen.’ Of korter, en met behoud van het woord apartheid ‘Apartheid, overgang tot een aanvaardbare samenleving’.

Het boek van dr. Dominicus is verlucht met een aantal goede foto's, die niet zijn geënsceneerd, maar ook een reëel beeld van de toestand geven.

Moge het, ook in de kringen van ons Verbond, gelezen en ter harte genomen worden, opdat de betrekkingen met onze zuidelijkste stam- en cultuurgenoten meer en meer gereinigd worden van laster en onwaarheid.

P. Korthuys

Derde verslagboek (1962-1964) van de Kultuurraad voor Vlaanderen.

De Kultuurraad voor Vlaanderen sluit met dit bijna honderd bladzijden tellende derde verslagboek zijn eerste vijfjarige werkfase af. In deze vijf jaren streefde de Kultuurraad er naar op cultureel gebied een band te leggen tussen de afgevaardigden van de Vlaamse provinciebesturen, maar ook tussen een aantal culturele en in het verenigingsleven geëngageerde personen uit de verscheidene takken van het culturele leven en van verschillende geestesrichting.

Mr. P. Knapen wijst er in de inleiding op, dat, na het tot standkomen van de grondwetsherziening, de identiteit van de culturele gemeenschappen erkenning gaat vinden en de uitvoering van culturele en economische ontwikkelingsplannen zullen kunnen worden bespoedigd. Hij legt sterk de nadruk op meer overleg, betere samenspraak en samenwerking in efficiënt georganiseerde en geïnstitutionaliseerde lichamen, waaraan het nl. tot heden nog bedenkelijk mangelt.

Na een overzicht van het verenigingsleven (statuten, historiek van de organen van de Raad, de algemene vergadering, Raad van Beheer en College van Commissarissen) geeft het verslagboek in de bladzijden 25 tot en met 83 een verslag over de werkzaamheden in de periode 1962-1964.

Wij stippen aan: Memorandum inzake de vastlegging van de taalgrens (1962), onderzoek in de Brusselse randgemeenten, waarvoor opdracht werd verleend aan de studiegroep ‘Mens en Ruimte’ (1963), het verstrekken van geldelijke steun aan talloze instanties werkzaam op cultureel gebied, het voeren van een campagne voor ‘Openbaar Kunstbezit’ in samenwerking met de B.R.T. (1962), uitgifte van twee brochures over de verschillende aspecten van de Vlaamse werkelijkheid en de Vlaamse problematiek, de laatste van de hand van dr. M. van Haegendoren.

In 1964 verscheen de franstalige brochure ‘Le mouvement flamand’, met tekst ook van dr. Van Haegendoren. Wij noemen voorts de twee onderscheidingen tijdens het lustrum (1964) uitgereikt aan Z.Exc. Julien Kuypers en prof. dr. P. Brachin, hoogleraar aan de Sorbonne te Parijs. Aan het rekwest gericht tot de Kultusministers van Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen om onderwijs in de Nederlandse taal, letterkunde en cultuurgeschiedenis aan Duitse middelbare en volksscholen, als ook aan de pedagogische hogescholen, te bevorderen, werkte de Kultuurraad intenstief mede.

Onder de manifestaties, waaraan de Kultuurraad medewerkte, behoren de Peter Benoit-herdenking (1962), de Hendrik Conscience-herdenking (1962) en de lustrumherdenking (1964), waarvan uitvoerige verslagen zijn opgenomen, met de rapporten over de bij die gelegenheid uitgereikte onderscheidingen.

Met grote waardering voor de eerbiedwaardige arbeid, verricht door de nog jonge Kultuurraad voor Vlaanderen, bevelen wij kennismaking met dit derde verslagboek zeer aan, in het bijzonder aan de leden van ons Verbond, dat steeds bij zijn arbeid rekenen mag op de sympathie en steun van de Kultuurraad voor Vlaanderen, wiens secretaris mr. J. Fleerackers al jaren lang in het dagelijks bestuur zetelt en in ‘Neerlandia’ herhaaldelijk blijk gaf van zijn mening.