Neerlandia. Jaargang 64

[p. 32]

De taak van het A.N.V. in de toekomst
Toespraak gehouden door de ondervoorzitter op de Algemene Verbondsvergadering

Allerminst wil ik mezelf het gezag of de bevoegdheid aanmatigen het Alg. Ned. Verbond een doelstelling, een taak of zelfs maar een voorlopig programma voor te schrijven. Toch meen ik dat de omstandigheden thans zó zijn, dat we ons op onze toekomstige werkzaamheid moeten bezinnen.

Er is ten eerste de veelvuldige kritiek, die in de laatste jaren op het beleid van het A.N.V. is uitgebracht, en ten tweede zijn er de veranderde uitwendige omstandigheden, waarin het A.N.V. moet werken.

De Verbondsdag

De Algemene Verbondsvergadering is m.i. bij uitstek het orgaan om de zaken van het A.N.V. in grote openheid te bespreken. Het Verbondsbestuur zit er samen met de afdelingsbesturen en met vele leden. Persoonlijk en gezamenlijk kunnen we aandacht schenken aan wat ons bindt, los van de plaatselijke omstandigheden, waarin we leven en los ook van de beperkte kring waarin we - althans in onze verhouding tot het Verbond - werkzaam zijn. Hier ontmoet het Dag. Bestuur - en ik meen dat dit de oorspronkelijke opzet der Algemene Vergadering was - hier ontmoet het Dag. Bestuur het hoogste gezag van het A.N.V., de algemeenheid der leden. Dit is de reden, waarom ik juist hier de beste suggesties en de heftigste kritiek zou willen horen. Dit is ook de reden, waarom ik de dag waarop de Algemene Verbondsvergadering wordt gehouden, zou willen verheffen tot een jaarlijkse gebeurtenis van belang, tot een soort intern A.N.V.-congres, dat beurtelings in Vlaanderen en Noord-Nederland zou gehouden worden, tot een kleurige Verbondsdag, die de beste uiting zou zijn van onze werkzaamheid en, naar buiten toe, een maatstaf voor de invloed en de betekenis van het Alg. Ned. Verbond. Daarenboven zou de Verbondsdag, uit geografische noodzaak, meer beperkt kunnen blijven tot de uiteraard nauwere betrekkingen tussen Noord- en Zuid-Nederland, zonder dat al te veel afbreuk wordt gedaan aan de meer algemene werkzaamheden met betrekking tot de Ned. Antillen, Zuid-Afrika of tot de Nederlanders in den vreemde.

Het is met die hoop en het vooruitzicht ook op een dergelijke ontwikkeling, dat ik hier enkele gedachten wil uitspreken, die, naar ik hoop, uw kritiek - hoe heftiger, hoe liever - zullen uitlokken.

De kritiek

Ik moet u vooraf zeggen, dat ik niet bereid ben deze kritiek af te wentelen op enig lid van enig vroeger bestuur. Integendeel! Indien wij thans in staat zijn iets aan het beleid van het A.N.V. te veranderen, dan is dat dank zij het feit, dat het Bestuur vóór ons de mogelijkheid heeft geschapen dit te doen. Er is nog een ander argument, dat me van het hart moet: ik heb zeer veel over de vroegere kritiek gelezen. Slechts zeer zelden werden daarin opbouwende suggesties tot verbetering gedaan. Meestal was ze zelfs gesteld in een afbrekende persoonlijke toon, die de zaken nog bemoeilijkte en het voor de vorige besturen niet altijd gemakkelijk maakte onze taak met toewijding te blijven dienen. Dat ze dit tòch gedaan hebben moet hun als een grote verdienste aangerekend worden. Daarom, voor zover die kritiek gerechtvaardigd was, beschouw ik haar ook als op ons, en voor zover ze uit Vlaanderen of Frans-Vlaanderen kwam, ook op mij persoonlijk van toepassing.

Kritiek uit Vlaanderen

De meeste en heftigste kritiek werd inderdaad door de Vlaamse afdelingen uitgebracht. Dit is begrijpelijk. De Vlaming wordt - of hij wil of niet - dagelijks in aanraking gebracht met de Vlaamse Beweging.

Ik kan van mezelf getuigen, dat, ook toen ik buiten Nederland verbleef, er geen dag voorbijgegaan is, dat ik niet herinnerd werd aan de Vlaamse Strijd. In dergelijke omstandigheden is het duidelijk, dat er eigenlijk niets goed genoeg is voor Vlaanderen en dat zelfs het A.N.V. nooit radicaal of actief genoeg kon zijn voor de wèlmenende en bewuste Vlaming. Dit houdt m.i. in, dat het Bestuur van het Alg. Ned. Verbond het feit van die kritiek moet begrijpen. Zij is soms niet meer dan een uitlaat en vaak, voor een groot deel, uit teleurstelling geboren. Maar de Vlamingen moeten natuurlijk inzien, dat het A.N.V. geen Vlaams nationalistische Vereniging kan zijn. Het A.N.V. moet zorgen toegankelijk te zijn voor allen, die Vlaanderen en Noord-Nederland in één culturele gebondenheid zien.

In dit verband moet ik ook met spijt bekennen, dat de kritiek - hoe begrijpelijk ook - niet altijd gesteund werd door het voorbeeld of door de werkzaamheid der Vlaamse afdelingen. Het onbeantwoord laten van brieven, het achteloos voorbijgaan van de goedbedoelde suggesties van het Verbondsbestuur of het in gebreke blijven in de verplichtingen tegenover dat bestuur zijn alle zaken, die wrevel wekken, vooral wanneer ze daarenboven gepaard gaan met kritiek.

Als ik in Vlaanderen de gemoedelijkheid en zelfs enige slordigheid zou kunnen goedpraten, dan zou ik toch bij mijn mede-Vlamingen willen aandringen op het in acht nemen van de elementaire wellevendheid, waarop de Noordnederlander zeer terecht aanspraak maakt. Het is beslist een fout de wellevendheid en een zekere vormelijkheid te minachten of haar anders uit te leggen dan ze in werkelijkheid is; evenals de Nederlandse taal is de Noordnederlandse levensstijl een zeer belangrijk bestanddeel onzer Nederlandse beschaving. En het staat voor mij vast, dat die levensstijl op zich zelf een uitvloeisel is van de beschavingshoogte dier taal!

Kritiek uit Zuid-Vlaanderen

Ik meen te mogen opmerken, dat een groot deel der kritiek uit Frans-Vlaanderen afkomstig is van een zeer bepaalde kring, die alle reden had ontstemd te zijn over de al te persoonlijke bejegening, die hun vaak uit naam van het A.N.V. toekwam, buiten het Dagelijks Bestuur of het Verbondsbestuur om. Ik wil dit geenszins goedkeuren en men zal gemerkt hebben, dat hierin een grondige verandering is gekomen. Doch ik zou toch om enig begrip willen vragen. Ik heb de indruk gekregen, dat in Zuid-Vlaanderen de Nederlandse werkzaamheid misschien al te zeer gemonopoliseerd wordt. Alles wat daar gebeurde, gebeurt of zou kunnen worden gedaan, wordt al te gemakkelijk op zij geschoven, geminacht of verwaarloosd door een uiterst werkzame en geestdriftige groep, die daardoor echter enkele mogelijkheden voor een ‘algemene’ vereniging als het A.N.V. dreigt af te snoeren. Juist in het kritische gebied van Zuid-Vlaanderen is een poging tot ééndrachtig samenwerken meer dan ooit vereist.

Het argument, dat in Frans-Vlaanderen Nederlandse culturele werkzaamheid alleen door Franse staatburgers zou kunnen worden bedreven, acht ik verderfelijk. Als dit waar zou zijn, dan zouden de bewuste Nederlanders in Zuid-Vlaanderen kunnen wijzen op de grote activiteit der Alliance Française in Vlaanderen en Noord-Nederland. Daarenboven moet er de bedenking zijn, dat het zwakste lid van het gezin recht heeft op de steun van de gezonde en sterkere broeder. Nederlands cultuurbesef kan in Frans-Vlaanderen niet langer gevoed worden door het uitsluitend verheerlijken van folkloristische eigenaardikheden, die al te zeer in het verleden liggen. Het is mijn vaste overtuiging, dat elk cultuurverlies in Zuid-Vlaanderen uit hoofde van de organische samenhang ook een werkelijke verzwakking betekent van het hart der Nederlanden.

Ik ben er intussen zeer dankbaar voor, dat een nieuwe verstandhouding met groot wederzijds begrip is ontstaan met leidende Frans-Vlamingen; zeer in het bijzonder ben ik erkentelijk voor de wijze kritiek van de Zuid-Vlaamse Heren Gantois en van de Meerschaut. Zij hebben mij op de vingers getikt voor uitlatingen, die, hoe juist ook zij op zich zelf mochten zijn, gemakkelijk achterwege hadden kunnen blijven.

Kritiek in Noord-Nederland

De kritiek uit Noord-Nederland is vaak van bijzondere aard. Zij betreft veelal de drukfouten in Neerlandia, mogelijke andere lezingen van een bepaald woord of van een bepaald getal. Zij raakt zelden het wezen van de zaak en zou zeker niet gekomen

[p. 33]

zijn, wanneer men ook maar even rekening had willen houden met de goede bedoeling van bestuur of redactie.

Naast de kritiek is er bij welmenende verbondsleden ook een voortdurende klacht, een aanhoudend geweeklaag: ‘Wie kent nog het A.N.V.?’

In Nederland is nauwelijks nog belangstelling voor de eigen taal of voor de eigen cultuur. Vooral de jeugd geeft blijk van een beschamend gemis aan nationaal besef. Verzwakking van het Nederlands bewustzijn, enz. enz.

Het is waar, dat dit geweeklaag ook buiten het A.N.V. wordt gehoord, ja zelfs vrij algemeen is in Noord-Nederland. Het heeft zelfs de schijn alsof er in West-Europa geen volk is, dat zich zelf zo voortdurend vernedert als het Nederlandse. Dit is een zeer bedenkelijk verschijnsel; de Saint-Excupéry heeft eens gezegd, dat een volk zich zelf beschuldigt, wanneer het klaagt over de slapheid en matheid zijner leden.

De vlamingen, aan wie gij in deze een voorbeeld kunt nemen, hebben het recht en de verplichting u dit te zeggen.

‘Houding’

Ik erken volmondig dat ik éénmaal in deze klacht heb meegejammerd. Dit zou ik thans niet meer willen doen en wel om verschillende redenen.

Ten eerste, toen ik meende, dat het blootleggen van onze neergang (Neerlandia dec.nr. 1959) misschien de ogen zou openen en reactie zou uitlokken - was ik daarvan niet geheel zeker. Men heeft mij zelfs afgeraden het te doen. En zie! De reactie was boven verwachting bemoedigend. Er kwam geen enkele kritiek, ditmaal. Wèl, en zelfs in de krachtigste termen, opwekking tot aanpakken, tot doen en handelen. In de geest van: dit kan en moet veranderen.

Ten tweede hebben enkele studenten onmiddellijk aangeboden in hun eigen kring de beginselen van het A.N.V. weer te verspreiden en tot leven te wekken. Hun eerste bevindingen zijn een logenstraffing van de klacht, dat de jeugd verloren of zelfs ontoegankelijk zou zijn.

Ten derde heb ik uit vele gesprekken kunnen opmaken, dat, indien het A.N.V. inderdaad veel van zijn bekendheid verloren heeft, dit niet ligt aan de ontoegankelijkheid van de Noord-Nederlanders voor onze gedachten of voor onze doelstellingen, maar veeleer aan het feit, dat hij van het A.N.V. zo weinig bemerkte in de laatste tijd.

De Noord-Nederlander is zelfs zeer verlangend een ‘houding’ te zien of te ontdekken. Het lijkt er op, alsof zijn na-oorlogse ervaringen bij hem een pijnlijk gevoeld heimwee naar ‘houding’ gewekt hebben. En zodra hij die ziet, gaat hij gaarne en overtuigd mee. Er zijn daarvan veel kleine en grote aanwijzingen in het dagelijkse leven.

Het succes van een zeker ochtendblad is bijvoorbeeld duidelijk op een ‘houding’ terug te voeren. En volmondig werd in het blad zelf erkend, dat die houding te danken was aan de kleurrijke Prof. Gerretson. Hoe weinig men het ook met hem eens was, men heeft Geerten Gossaert bewonderd om zijn standpunt, om zijn durf en om zijn strijdbaarheid. Op zijn begrafenis zei mij iemand, die zeker niet een zijner vrienden was: ‘Ziet! Daar wordt een groot Nederlander begraven, zonder één enkele Nederlandse onderscheiding’.

Het Haagse succes van mr. Van Rijckevorsel is zonder twijfel te danken aan de waardering voor een moedig vastgehouden beginsel.

Daaruit zou ik thans willen afleiden, dat het uitbrengen van de klacht zelf een gevaar is. Zij werkt verzwakkend en is défaitistisch. Wij moeten doen en dat doen moeten we volhouden. Dat is mijns inziens de les der na-oorlogse jaren.

De Saint-Excuéry riep in zo'n geval om geestdrift.

Nu is de vraag: Wat moeten wij doen? Wat moet ons programma zijn?

Het zou m.i. verkeerd zijn zich naar de dagelijkse kritiek te richten. Dan komen we altijd achteraf, zo niet te laat en dan komt er ook nooit enige lijn in ons beleid. Kritiek zal er overigens altijd zijn.

Wij moeten m.i. de uitwendige omstandigheden verkennen en zien hoe we daarin onze doelstellingen kunnen bekendmaken en met gebruik van deze omstandigheden ons streven en onze handelingen kunnen richten. Want we zijn het er over eens: het Algemeen Nederlands Verbond moet ook organisatorisch aan de nieuwe tijd aangepast worden; de statuten moeten worden herzien en er moet beslist meer lijn komen in Neerlandia.

Nu geloof ik, dat er twee onmiskenbare stromingen zijn, die ons moeten richten. En dat de tijd zelfs zeer gunstig is om ons daarnaar te richten. Ik zou zelfs zover willen gaan te zeggen, dat het nu dè tijd is, willen we niet de boot missen of te laat komen.

Ik bedoel ten eerste: de gevaren, die elke dag duidelijk naar voren komen in de Benelux en in de Organisatie van Europa. En ten tweede: in Vlaanderen, het duidelijk streven naar een algemene Nederlandse Beweging, een eenheidsdrang onder alle Vlamingen.

Prof. Geyl heeft gezegd, dat zelfs hij niet meer in staat was alle wederwaardigheden van de Benelux en het Europa van de 6 of de 7 te volgen. Hij maakte zich echter terdege ongerust en u hebt allen zijn redenen daarvoor kunnen lezen in het januari-nummer van Neerlandia.

De gevaren

Ik zou daar slechts weinig aan toe kunnen voegen. In de zogenaamde culturele uitwisseling, die blijkbaar met de zuiver economische Benelux evenwijdig loopt, wordt meer aandacht besteed aan België dan aan Vlaanderen, meer aan het zakelijke aspect dan aan het culturele. Dat wil zeggen, dat in de Benelux meer invloed toekomt aan die elementen, die nooit enig begrip hebben getoond, noch voor de Vlaamse belangen, noch voor de werkelijke Nederlandse beschaving.

Toen aan de voorzitter van het Benelux-comité, een jaar geleden, gevraagd werd, wanneer zijn organisatie ook eens aan de culturele belangen zou gaan denken, werd zonder de minste schroom geantwoord, dat hier alleen technocraten bijeen waren, die van culturele belangen niets afwisten.

Onderwijs en landbouw, de twee problemen die Vlaanderen en Nederland gelijkelijk aangaan, werden ten enenmale verwaarloosd.

De kort geleden ter hand genomen hervorming van het Nederlands middelbaar onderwijs, u weet het, kon de Kamer voorgelegd worden, zonder dat enig overleg met België had plaats gehad. Wij hebben dezer dagen in een Nederlands blad kunnen lezen, dat de Belgische industrie onverschillig staat tegenover beide problemen. Resultaat: juist vandaag zou een kritische vergadering van de Benelux gehouden worden over de landbouwaangelegenheid, dit in een sfeer, die zeer onaangenaam gemaakt werd door een daad van de ‘Libre Belgique’, die moeilijk anders dan een hetze genoemd kan worden.

Dit zijn verontrustende verschijnselen voor de Nederlandse gemeenschap, die te zelfder tijd uit Frankrijk onaangename geluiden hoort. Tegen de achtergrond van een opgeschroefd verlangen naar ‘gradeur’ komt de minister Malraux in alle openheid culturele invloedsferen buiten Frankrijk opeisen; en het staatshoofd roept bij het welslagen van een atoom-explosie uit: Ah! Nu ben ik sterk! Ook dit is een zeer bedenkelijke houding.

Een Benelux, die gedicteerd wordt door de economische belangen van de Brusselse kolos, is voor de culturele gemeenschap der Nederlanden verontrustend.

U kunt vragen: Wat gaat dit alles het A.N.V. aan?

Ik meen echter, dat in de doelstelling van het A.N.V. ook een opdracht ligt tot verdediging van ons cultuurbezit, of laten we zeggen een beschermende taak: instandhouden is niet genoeg. Beschermen veronderstelt verdediging van het bedreigde bezit en verdedigen doet men alleen, wanneer men een houding aanneemt, wanneer men bewust is, dat het de moeite waard is te verdedigen en te beschermen. Verdedigen heeft alleen succes wanneer de ander merkt, dat men daartoe te allen tijde bereid is.

Prof. Geyl heeft het voorwerp van onze bewustheid aangeduid. Onder alle Europanen een eigen variëteit te zijn: een Nederlandse, die met de Italiaanse, Franse enz. gelijkberechtigd is tot het beschermen en instandhouden van dat eigene. In die zin heeft prof. Geyl zelfs van Nederlands nationalisme gesproken en ik ben hem dankbaar voor dat woord.

Nu volgt uit die beschermende taak, zowel als uit het Neder-

[p. 34]

lands bewustzijn, de noodzaak van het bevorderen der éénheid, van de ééndracht in de Nederlandse gemeenschap. Ook dat is een onzer doelstellingen, omdat wij toch van de aanvang af hebben getracht te zijn ‘algemeen’. In het Algemeen Nederlands Verbond moet ieder plaats kunnen vinden, die het met de Nederlander goed meent.

Eenheidsstreven

Nu treft me op dit moment als uiterst opportuun, dat er juist in Vlaanderen een drang naar éénheid is, naar een op zuiver Nederlands beginsel gesteunde samenwerking, misschien meer merkbaar onder links-georiënteerden en vrijzinnigen, dan onder de Katholieken, die er sinds 1850 of daaromtrent in geslaagd zijn hun stempel te drukken op wat men de Vlaamse beweging genoemd heeft. Uit vele brieven van socialisten en liberalen heb ik dit verlangen naar samengaan gemerkt. Dit verlangen blijkt ook duidelijk uit het feit dat linksen en vrijzinnigen nu gaarne wijzen op enkele hunner voormannen, die thans in Vlaanderen minder bekend zijn, maar toch grote verdienste hebben gehad in de dagen na de omwenteling van 1830, bijv. Toussaint van Meulebeke en Metdepenningen te Gent, om slechts twee van de velen te noemen. En wij moeten erkennen, dat de herinnering aan deze mannen uit partijdigheid werd verwaarloosd.

Vandaar waarschijnlijk ook, dat linksen en vrijzinnigen nog terughoudend zijn om hun verlangen naar eenheid aan de Katholieke vleugel te laten merken.

Die terughoudendheid is gemakkelijk te verklaren en te begrijpen. Ik wil hier niet op ingaan, noch de redenen opsommen, die deze Vlamingen kunnen aanvoeren. M.i. is het feit van die terughoudendheid een bijzonder opportuun verschijnsel voor het A.N.V., dat uit hoofde van zijn algemeenheid aangewezen is de brug te zijn tussen allen.

Nu kan men van Nederlandse zijde zeggen, dat het A.N.V. zich niet met de Vlaamse beweging kan vereenzelvigen. Hiertegen moet ik toch opkomen en wel om zeer verschillende redenen:

Ten eerste, omdat een organische groep geheel ten onder gaat wanneer ze niet zorgt, dat het verval aan de randen van zijn verspreidingsgebied tegengegaan wordt en dit kan alleen vanuit het gezonde kerngebied gebeuren.

Ten tweede, omdat de verschillende argumenten, die men in Nederland tegen Vlaamse activiteit gesteld heeft, niet meer geldig zijn. Zij werden in Vlaanderen nooit aanvaard. Dit is begrijpelijk: wie in welvaart leeft, deelt niet gaarne aan verarmden, die onder bedreiging leven. Dit was het argument van Van Lennep: Nederland wil dat België zo sterk mogelijk zij, als bescherming tegen de Franse veroveringszucht. Dit geldt niet meer. Toen kon België misschien een bufferstaat zijn ter bescherming van het kleine Nederlandse belang. Nu echter hebben we te doen met verzwakte Nederlanden in een gevaarlijk Europa.

Ten derde heeft men de Vlaamse beweging nooit goed geinterpreteerd. De oorsprong bij zgn. taalminnaren en de uitleg als reactie tegen de verfransing door een Belgische centraliserende staat is m.i. niet juist. Het is een verkeerde voorstelling, die al te veel de schijn gewekt heeft alsof de Vlaamse beweging uit een negatieve instelling zou geboren zijn. Dit heeft m.i. onnoemelijk veel kwaad gedaan.

En het is niet juist!

Wie de periode 1830-1850 bestudeert uit andere dan de gebruikelijke geschiedenissen der Vlaamse beweging, komt spoedig tot de ontdekking, dat de Vlaamse beweging tot stand kwam onder een generatie, die tijdens het Verenigde Koninkrijk is opgevoed en die alle vruchten heeft geproefd van dit Verenigd Koninkrijk. Deze generatie en zeker de bewuste groep daarvan. heeft inderdaad rond J. Fr. Willems gestaan. Hij was er om allerlei redenen het pronkstuk van, evenals Banning Cocq op het schilderij van Rembrandt: breeduit, gezond, gemoedelijk.

Toen de Nachtwacht schoongemaakt werd, hebben velen in Nederland daartegen geprotesteerd. Maar na de schoonmaak bleek, dat er op de achtergrond nog wel wat anders stond en het schilderij, wetenschappelijk gesproken beter de Uittocht van de compagnie van Banning Cocq moest heten. Zo is het ook met het tafereel der Vlaamse Beweging gegaan, niet J. Fr. Willems alleen, maar een hele schare anderen kwam in het licht te staan toen men het roet en het vuil, door partijzucht en particularisme er op gelegd, wegnam. En als we dan aandachtiger kijken, dan zien we daar een heleboel meer dan Vlaamse goedlachsheid. En wel: grimmige strijdbaarheid (Snellaert, Van Vaernwijck); treffende eendracht (liberale adel, Katholieke prelaten, arbeiders, die vaak lang vóór het socialisme progressief naar links gingen); zeer positieve doelstelling: de bevestiging van het Nederlandse karakter der Vlaamse cultuur en het heimwee naar de Nederlandse éénheid. Dit laatste wordt bijzonder duidelijk, als men de onuitgegeven brieven leest van Van Immerseel, Verspreeuwen, Snellaert, zelfs van Willems.

De oorsprong van de Vlaamse Beweging was een Nederlands streven. Dit is eerst te loor gegaan in de politieke partijstrijd der jaren om 1860. En het is een tragische omstandigheid, dat de meest bewusten onder die eerste Vlaamse leiders zich met grote teleurstelling van de actieve strijd hebben afgewend, toen zij die éénheidsgedachte in de politieke tegenstellingen hopeloos zagen ten ondergaan. Vandaar, dat de eenheidsdrang, die we zien herleven, waarschijnlijk meer Nederlands is dan klein-Vlaams, het is een atavisme dat op Verloo terug kan gaan en toen niets te maken had met staatsgrenzen. Het voordeel nu is, dat het buiten alle partijdigheid om openlijk beleden kan worden als een noodzakelijkheid voor de éénmaking van Europa. M.i. zou het A.N.V. een schromelijke vergissing begaan als het dit niet wilde inzien. De voordelen van dit eenheidsstreven zijn onschatbaar.

Ten eerste: Vlaams is even Nederlands als Fries, Gronings of Saksisch en Drents. Dit moet de koude, zakelijke erkenning van de Vlaamse groep uit 1840 zijn. Als we ten volle vertrouwd zouden zijn met dit beginsel onzer saamhorigheid dan zou er geen aanleiding meer zijn voor opmerkingen, die, hoewel niet als zodanig bedoeld, toch smadelijk zijn.

Ten tweede: De Vlaamse beweging maakte een grote fout, nemelijk, dat ze er nooit in geslaagd is haar problematiek en haar strijd op het internationale vlak te brengen. Als Nederlandse Beweging wordt ze echter een kern-probleem in Europa.

Ten derde. Een Nederlandse Beweging zou uit de wereld helpen de ongrijpbare Nederlandse tweeslachtigheid rond een groot deel van Nederland, dat ligt tussen de Moerdijk en de Belgische grens.

Er zijn nog veel meer voordelen, die dichter bij huis liggen. B.v. het meest fundamentele punt van het A.N.V.-programma, de taalzorg. Wat geschiedt er al niet op dat gebied! Neerlandia heeft een taalspiegel. Daarnaast bestaat de vereniging ‘Onze Taal’ met een eigen blad. Er is in België een vereniging voor Beschaafde Omgangstaal, een vereniging voor verspreiding van het A.B.N... er is de individuele werkzaamheid van dr. Goossenaerts en van enkele heren uit St. Joost ten Node. Wat een verspilling aan geld en arbeid, alles voor één en hetzelfde doel! Met al het geld in één pot en alle handen aan één ploeg zou er wekelijks een Neerlandia kunnen verschijnen, dat ook bij de buitenlanders eerbied zou afdwingen.

Een ander voorbeeld: er is een Davidsfonds, een Willemsfonds, een Vermeylenfonds en nog een paar andere zieltogende fondsen. Hoewel rijk en met vele leden hebben deze fondsen slechts een stroom van zogenaamd Nederlandse werken geleverd, die van een beschamende bleekheid, kleurloosheid en middelmatigheid zijn. Met de helft van de totale onkosten en de helft der bewuste medewerkers zou een Nederlandse wereldbibliotheek zijn op te richten van wereldfaam.

Een derde voorbeeld: congressen en cultuurdagen. Ik zou u eens willen vragen na te gaan hoeveel dagen er van dit soort zijn, vooral in de zomermaanden. Elk groepje, hoe beperkt ook moet een congres hebben. Verbrokkeling en vereniging van de deelnemers is het gevolg. Erger nog is de daaruit voortkomende vermindering der belangstelling bij diegenen, die gaarne iets doen, of voor de congressen die werkelijk van algemene betekenis zijn. Een eigen ervaring: ik ben nu voor zeven congressen of cultuurdagen gevraagd om over het A.N.V. of over Vlaanderen te spreken. Daaruit leid ik af, dat er toch een eenheid van gedachte moet zijn. Als we allen samen waren? - Zou één keer volstaan. Zou een veel bevoegder dan ik er zijn tijd aan kunnen besteden. En zouden we telkens met veel meer mensen samen zijn - èn indruk maken. Een klein detail hierbij: ik werd

[p. 35]

uitgenodigd naar een stadje en aanvaardde met geestdrift, omdat ik veel gehoord had over vroegere successen van die cultuurdagen. Veertien dagen later ontdekte ik - door een nieuwe uitnodiging - dat het niet ging om de cultuurdagen, die ik in het hoofd had, maar om iets anders, even Nederlands: twee cultuurdagen in een stadje! M.i. te veel van het goede.

Een laatste voorbeeld: de hoeveelheid van Nederlandse, groot-Nederlandse tijdschriften. Er zijn er met zeer goede redacteuren, enthousiaste, veel belovende jongeren, die blijven steken in de beperktheid. Zij bereiken echter slechts een kleine kring, omdat ze een kleine bijzonderheid hebben, die de algemeenheid afschrikt. Vroeg of laat komen zij op een dood punt, kunnen moeilijk het hoofd boven water houden en bedelen dagelijks voor hun blad.

Als zij voor Neerlandia werkten, zouden wij samen veel verder reiken. Wij zouden waarschijnlijk meer steun krijgen zonder zoveel tijd aan bedelen te verspillen en zouden gezamenlijk groter zijn. Dank zij hun talent, dank zij hun toewijding en dank zij de nu ongebruikte mogelijkheden van het A.N.V.

Nederlandse Beweging

Als we dit alles overzien zie ik de taak van het A.N.V. duidelijk voor mij:

Ten eerste: het uitdragen van een positief algemeen Nederlands standpunt.

Ten tweede: het bevestigen en bevorderen van alles wat tot een Nederlands bewuste éénheid kan leiden. Daaruit zal als vanzelf opgroeien: één Nederlandse beweging.

Voor het A.N.V. heeft een dergelijke doelstelling uiteraard consequenties: het moet zich instellen, zonder enige tegenstelling toe te laten, op het ene doel: de éénheid.

a.	De besten in Nederland zijn niet goed genoeg om het A.N.V. te leiden. Dit is een gedachte die ik allen, mezelf in de eerste plaats, zou willen voorhouden. Vele vooraanstaande Nederlanders zijn kopschuw geworden voor onze middelmatigheid. Zij hoorden in onze besturen te zitten, zoals dat vroeger het geval was. Als we hun zeggen wat wij zouden willen, dan zullen zij zich - ik heb er enkele bewijzen voor - geestdriftig aansluiten en wie of wat wij ons dan ook mogen verbeelden te zijn, wij moeten voor de beteruitgeruste, de grotere bevoegdheid plaats maken, of hij Vlaming zij of Noord-Nederlander. Alleen het eenheidsdeel mag wegen!
b.	Elke afbrekende, negatieve kritiek moet achterwege blijven. Kritiek, alleen hier, in deze kring. Elke Vlaming of Noord-Nederlander, die zich bewust bij ons voegt, heeft goede bedoelingen en die moeten wij in de eerste plaats zien. Zodra het persoonlijke of het beperkte, het lokale of particularistische belang boven het algemene Nederlandse gesteld wordt, moet dit verhinderd of onmogelijk gemaakt - althans in de schoot van ons Verbond.
c.	Samenwerking in alle geledingen van het Verbond: het persoonlijke contact binnen de afdelingen. Ik bedoel elk persoonlijk contact tussen 2 en 3 of meer leden, waar vruchtbare gedachten kunnen ontstaan, is beter dan een gezamenlijke bustocht. De afdelingen zelf kunnen door voortdurend onderling overleg tot grotere eenheid samengesmeed worden. Want ook bij ons bestaat de noodzaak tot éénheidsstreven.
d.	Elke activiteit, publicatie of werkzaamheid, die niet op die eenheidspogingen gericht is, zou m.i., althans voorlopig, moeten achterwege blijven. Ik bedoel bijv. in Neerlandia voorlopig alleen richtinggevende artikelen met inbegrip van de Taalspiegel en het zakelijke verbondsnieuws.
e.	Een belangrijk punt: de para-activiteiten van het A.N.V. door alle gelijkelijk te delen. Visser-Neerlandiaprijzen en Neerlandia zelf zijn niet het uitsluitend domein van het Dagelijks Bestuur of het Hoofdbestuur. Het is het belang van elk verbondslid. En Neerlandia moet dit voordurend duidelijk maken.
f.	Propaganda. Er is een grote inspanning nodig! Te vroeg zegt men, dat dit of dat middel geen uitwerking heeft. Er zijn duizenden ons Verbond goed gezind. Ik merk het bijna dagelijks. Gelijkgezinde personen en verenigingen - en die zijn er genoeg - moeten bij ons te allen tijde van harte welkom zijn. Bij propaganda speelt een grote rol het gezag van degene die ze voert. Daarom zei ik dat de grotere toewijding en de grotere bevoegdheid bij ons moet vooraan staan. Overal wordt thans, in alle geledingen van het dagelijkse leven, naar bevoegdheid en gezag gekeken. Het is ondenkbaar, dat dit in het A.N.V. onnodig zou zijn, of dat daar iedereen op een bestuurszetel zou kunnen zitten. Ik zal de eerste zijn die met graagte mijn ondervoorzitterschap zal overdragen aan iemand met groter gezag en grotere naam in Vlaanderen. Wat het zwaarste is moet ook het zwaarste wegen. En dat is vooreerst de doelstelling van het A.N.V. en niet anders.

Als dit alles gedurende korte tijd met grote toewijding ondernomen werd, dan ben ik er vast van overtuigd, dat onze komende Verbondsdag een groot feest wordt.

Tot eenheid en heil der Nederlandse Beweging!

Want slechts in éénheid ligt onze toekomst, onze kracht en onze hoop.

De roep om Vlaanderen eerst! is ten volle verantwoord binnen de enge begrenzing der Belgische partij-politiek.

Doch daarbuiten en daarboven moet het zijn: De Nederlanden!

Bemerkt wel: niet Holland, niet Noord-Nederland, noch Brabant enz. maar de Nederlanden! Waarin wij Vlamingen sinds Oranje, met St. Aldegonde, met Vondel en de honderden bouwers der Nederlandse welvaart en der Nederlandse Gouden Eeuw, zo'n groot aandeel hebben gehad.