Neerlandia. Jaargang 61

[p. 46]

Indrukken en Aantekeningen over Frans- of Zuid-Vlaanderen
I

Wie van West-Vlaanderen uit over Veurne, Adinkerke, het Noord-Franse land binnenrijdt, maakt kennis met de plaats Ghijvelde, een naam, die er op wijst, dat hier feitelijk geen vreemde grond betreden wordt, doch een gebied, dat men pleegt te noemen ‘Nederland in Frankrijk’.

Ghijvelde ligt aan het begin van Moerenland, dat door de grens ongeveer in twee gelijke helften wordt gesneden. De Nederlanders zullen met eerbied opzien naar de Antwerpse waterbouwkundige Cobergher, die in de XVIIe eeuw dit land der Moeren (nu in het Frans ‘les Moers’ genoemd) met behulp van watermolens liet droogleggen.

Molens verdwijnen

Maar ook de molens, het kenmerk van elke Nederlandse streek, moeten het langzamerhand afleggen tegen het gebrek aan overheidssteun en het ontbreken van elk particulier initiatief, hetgeen in Rijks-Nederland gelukkig niet het geval is, getuige de Bond Heemschut e.a.

Over Rosendael bereiken we dan Duinkerke (Dunkerque), de geboortestad van Michiel de Swaen (1654-1707), de schrijver van o.a. de klucht ‘De Gecroonde Leersse’ en het misteriespel ‘De Menswording’. Het was deze Duinkerkenaar, die zich beklaagde, dat hij als Nederlander in een door Lode wijk XIV veroverd Nederlandstalig gebied levend, zijn bezieling niet kon zoeken en vinden, ‘of aen de Rotte-stroom, of midden op de Maes’, zoals hij zei.

Tevens is Duinkerke de geboortestad van de zeehelden Jan Jacobsen en Jan Baert (Jean Bart), de beroemde Duinkerker kaper, die eerst in Nederlandse dienst was, doch daarna overging in de Franse en door Lodewijk XIV tot Schoutbij Nacht werd benoemd.

De laatste kreeg er een standbeeld, de eerste nog steeds niet.

Men kan er de oude ‘Leughenaer’ bezien, die ertoe diende vijandelijke schepen te doen stranden, alsook de haven, die naar de grootte de vierde haven van Frankrijk is, voorts moderne raffinaderijen, het oud Belfort en Sint Elooi-kerk (XVe eeuw). Het is een plaats, waar oude, moderne en nieuwste geschiedenis geschreven is en waar een rijk museum een keurcollektie van Dietse meesters bevat.

Bloedige strijd

Over Sint Winoksbergen (Bergues) met de grijze omwallingen, dat bijna geheel vernietigd was, en Wormhoudt naderen wij Cassel, waar bij de Casselberg op 29 augustus 1328 de Vlaamse vrijheidsheld Nicolaas Zannekin en de zijnen (20.000 man) de dood vonden. Als Klauwaarts (afgeleid van de klauw van de Vlaamse leeuw) bevochten zij de Leliaerts (afgeleid van de Franse lelie), onder leiding van Filips van Valois, die op deze wijze een bloedige wraak nam voor Lodewijk van Nevers, hoofdman der Kasselrije Veurne en Westland, het land tussen Aa en IJzer.

Wie onzer weet, dat Cassel (Bergen) de stad is, waar Petrus Dathenus (1531-1588) (Pieter Daets, of van Daeten), het levenslicht aanschouwde, die zich later Montanus zou noemen, doch als calvinistisch theoloog door zijn Psalmberijming en Hagespraken tot het einde der 18de eeuw beroemd zou blijven?

Rijke historie

Hoe rijk is dit land aan historische plaatsen, waar vaak over het lot der ganse Nederlanden beslist werd of waar althans een groot wapenfeit werd beslecht, dat verder invloed had op de loop der geschiedenis voor de andere Nederlandse gewesten!

We noemden reeds Duinkerke en Cassel; ook Grevelingen (Gravelines) is een bekende naam in de geschiedenis der Nederlanden; het was daar, dat Lamoraal, graaf van Egmont, in 1558 de Fransen over won.

Over Vleteren (Fletre) bereiken we nu Belle (Bailleul), de geboortestad van de toneelschrijver Abraham de Koningh (1588-1619), die naar Amsterdam uitgeweken is vanwege zijn godsdienstige overtuiging. De Rijsselnaar Cordonnier, die ook het Vredespaleis te Den Haag ontwierp, herbouwde hier na de vorige oorlog het vernielde Belfort in Vlaamse neorenaissance-stijl.

Het vlasland

De Leie (Lys) te Armentiers (Armentières) overstekend, een plaats, waar het produkt van de bodem, het vlas, aanleiding heeft gegeven tot een grote linnennijverheid, bereiken we na 15 kilometer Rijssel (Lille), dat door de inwoners steeds trots vermeld wordt als Lille-en-Flandre, de hoofdplaats van departement Noord, dat officiëel en officieus steeds de Vlaamse leeuw voert. Met Robeek (Roubaix) telt deze stad 290.000 inwoners, waarvan een groot gedeelte gevormd wordt door z.g.n. Fransen uit Noord-Afrika, die aangetrokken werden door de uitgebreide nijverheid. Van bezienswaardigheden te Rijssel kunnen wij vermelden: de Oude Beurs uit de XVIIde eeuw in Vlaamse renaissance, de Nieuwe Beurs van Cordonnier, de typisch Zuidvlaamse meerbeukige Gotische Sint Mauritius-kerk (5 beuken) en het nieuwe stadhuis met Belfortachtige tor en van de Rijsselse bouwmeester Dubuisson.

Ook het Rijsselse is herhaaldelijk het toneel geweest van belangrijke veldslagen.

Om te beginnen: de slag van Bovingen (Bouvines) ten Zuidoosten van Rijssel, waar Frankrijk's macht voor een eeuw werd vastgelegd (1214) tegenover Brabant, Limburg, Vlaanderen, Holland, Gelder, Pruisen en Engeland; de Slag der Gulden Sporen te Kortrijk (1302), waar deze Franse machtsuitbreiding een halt werd toegeroepen, waar honderden Vlaamse, Brabantse, Limburgse en Rijnlandse mannen onder leiding van de Zeeuwse edelman Jan van Renesse, de Maastrichtse proost Willem van Gulik, Jan van Namen en Gwijde van Vlaanderen, bijgestaan door de graaf van Loon, de graaf van Vianen, de heren van Cuik, Mechel, Valkenburg, Home Heusden, Heinsberg, Brustem, Petersheim en vele anderen het heir der Franse ridders glansrijk versloegen.

Verdrag der ongerechtigheden

Tenslotte de slag bij Pevelenberg (Mons en Pevèle) 1304, tussen Rijssel en Dowaai (Douai), de wraak van Filips de Schone, waar de Maastrichtse Proost Willem van Gulik sneuvelt en welke slag aanleiding zou worden tot het verdrag van Athis, het ‘Verdrag der Ongerechtigheden’ ten opzichte van Vlaanderen.

De Westhoek kende zijn 13de eeuwse ontdekkingsreiziger Willem van Roebroek; in het Rijsselse werd in het jaar 1522 geboren de Zuid-Nederlandse diplomaat Augerius Busbequius, Ogier van Busbeke (bij Halluin-Halewijn), wiens belevenissen als diplomaat in het Nabije Oosten door prof. dr. F.J.M. de Waele uit Nijmegen uitvoerig zijn beschreven in een publikatie der Kon. Vlaamse Akademie voor Wetenschap, Letteren en Schone Kunsten.

JAAK J.H. VELTMANS.