Neerlandia. Jaargang 61

[p. 10]

Nederlandse gemeenschappen in Australië
(Van onze medewerker Jan D. Rempt te Sydney)

Wie schrijft hun geschiedenis?

Over de Nederlandse gemeenschappen in Australië valt zó veel te vertellen, dat men er een boek over zou kunnen schrijven. Indien systematisch opgezet, zou het een bijdrage kunnen vormen tot de geschiedenis van Australië. Het zou een periode van tien jaar geschiedenis van de ‘Nederlandse stam’ in Australië kunnen omvatten, beginnende in 1948, het jaar, waarin de grote stroom Nederlandse emigranten naar Australië begon. Een dergelijk boek zou even wel slechts geschreven kunnen worden door iemand, die bereid is daar aan al zijn tijd te geven. Australië is namelijk zó groot (groter dan Europa), dat een studie van de immigratie pas volledig kan zijn, wanneer iemand dit werelddeel met het geschetste doel voor ogen bereist. Dit zou vele maanden in beslag nemen.

Onlangs vloog ik in acht dagen achtduizend kilometer naar het zuiden, naar het noorden en naar het centrum; naar plaatsen, waar tot nog toe geen andere Nederlandse journalist een voet heeft gezet en waar ik in de eenzaamheid oudlandgenoten ontmoette, die er vrij wel afgesloten van de ‘bewoonde’ wereld bevrediging vinden in hun nieuwe bestaan.

Egoïstisch gericht

Men kan niet zeggen, dat dezulken een Nederlandse ‘gemeenschap’ vormen, want zij zijn in het dorp of gehucht, waar zij hun ten ten hebben opgeslagen, de enige vreemdelingen. Wanneer ik het ditmaal dus heb over de Nederlandse gemeenschappen, dan zijn dit niet de Nederlanders, die zich in de ‘out-back’, - het achterland -, van Australië hebben gevestigd, maar degenen, die in grote aantallen elkaar hebben gevonden in plaatsen, waar zij min of meer regelmatig bijeenkomen om de Nederlandse geest in onderling contact te bewaren. Hun samenkomsten zijn vooralsnog egoïstisch van aard: Men wil zich amuseren in een omgeving, waar de oude landstaal wordt gesproken en waar de sfeer ‘Hollands’ is.

Sociale omstandigheden

Het aantal verenigingen van Nederlanders heeft zich in de afgelopen jaren sterk uitgebreid als gevolg van de voortdurende stroom van nieuwkomers. Er wordt op het ogenblik een onderzoek ingesteld naar de sociale omstandigheden - en wat daarmee samenhangt - van Nederlandse immigranten in Australië. Dit onderzoek wordt verricht door ambtenaren van de Nederlandse Emigratiedienst in Australië, aansluitende op gegevens, die omtrent diezelfde immigranten vergaard zijn, toen zij nog in Nederland woonden. Of dit onderzoek en de resultaten daarvan te zijner tijd grondslag kunnen vormen van, of bijdragen tot een studie over de Nederlanders in dit werelddeel hangt geheel af van de wijze waarop de verkregen gegevens worden verwerkt.

Uit eigen ervaring en uit wat ik heb gehoofd en aanschouwd bij bezoeken van ambtenaren aan Nederlandse immigrantengezinnen, kan ik gevoeglijk oordelen, dat een dergelijk ambtelijk onderzoek de sporen van zijn methoden draagt in de uitkomsten er van. Van een ambtelijk onderzoek kan niet worden verwacht, dat het een juist beeld geeft, hoezeer een emigratie-ambtenaar ook zijn best doet daarnaar te streven. De immigrant is, in het algemeen gesproken, in zijn mededelingen aan de overheid niet altijd openhartig. De immigrant is in het algemeen tern houdend. Er is slechts één middel om een zuiver beeld tegeven van het imgrantenleven, namelijk door zelf deel uit te waken van het immigrantenmilieu.

Eigen karakter

Ambtelijke en niet-ambtelijke bevindinden zouden bij elkaar moeten warden gevoegd om daaruit, naar menselijk vermogen, de beelden te scheppen, die een weerslag vormen van de Nederlandse gemeenschap, zoals zij is. De schrijver van deze Australische ‘kroniek’ zou iemand moeten zijn, die van elke Nederlandse vereniging gedurende enige tijd lid is en die - ik stel dit uitdrukkelijk voorop - gedurende die tijd in de desbetreffende plaats of streek woont, zonder zijn bedoeiingen te onthullen. Ik ken namelijk verschillende Nederlandse verenigingen uit persoonlijke ervaring en andere doordat ik er regelmatig of van tijd tot tijd contact mee onderhoud. Het is mij daarbij opgevallen, dat bijvoorbeeld de Nederlandse gemeenschap in een bepaalde plaats in Noord-Tasmanië een geheel ander karakter draagt dan die in Sydney en die in Sutherland, Perth of Brisbane, om slechts enkele voorbeelden te noemen.

Bronnenstudie

Nederlandse verenigingen zijn er Nieuw-Zuid-Wales, in Victoria, Queensland, West-Australië, Tasmanië en te hoofdplaats Canberra, de meeste uiteraarc in Nieuw-Zuid-Wales en Victoria.

In de uithoeken treft men dan nog viei of vijf Nederlandse gezinnen aan, die wel vrij regelmatig bij elkaar komen, nog geen vereniging gesticht hebben, maar die onbewust wellicht toch de kern vormen voor latere verenigingen, wanneer het aantal oud-landgenoten groeit tot twintig of dertig en meer.

Uit deze opsomming valt gemakkelijk te zien, dat de geschiedenis van de Nederlandse stam in Australië, zelfs indien beperkt tot tien jaren van na de oorlog, slechts dan enigszins volledig of bevredigend kan zijn, indien er niet één, maar meer auteurs, elk voor zijn eigen district of districten, aan meewerken. De geschiedenis van de Nederlandse gemeenschap in Sydney en omgeving bijvoorbeeld vormt op zichzelf een hoofdstuk, waar van de voorbereidende studie een volledige dagtaak zou vormen, gedurende ettelijke maanden.

Veel van deze geschiedenis ligt beschreven in de verslagen der verenigingsver-gaderingen en -bijeenkomsten; veel ligt ook bewaard in de berichtgeving in de twee Nederlandse nieuwsbladen, die Australië telt: het weekblad ‘Dutch-Australian Weekly’ in Sydney en het veertiendaagse blad ‘De Nieuwe Wereld’ in Creelong (Victoria), alsmede de verschillende gestencilde verenigingsblaadjes.

Verenigingsblaadjes

Of van deze verenigingsblaadjes volledige jaargangen bewaard zijn gebleven, is mij niet bekend. Zelf bezit ik een volledige verzameling van ‘De Club-Post’, waar van ik enige tijd redacteur ben geweest; van de andere blaadjes heb ik wegens gebrek aan opbergruimte niets aangehouden.

Een deel van de geschiedenis der Nederlandse gemeenschappen in Australië vindt men ook in de wekelijkse Australische wijkbiaadjes (o.a. in Sydney en omgeving), die sporadisch een verslag opnemen van bijeenkomsten die van betekenis worden geacht voor de Australische gemeenschap. De besturen der Nederlandse verenigingen zullen wel archief-exemplaren van hun gestencilde blaadjes hebben bewaard, maar de secretariaten dier verenigingen zijn meestal sterk aan wijzigingen onderhevig en het zou louter geluk zijn, indien de jaargangen volledig zijn te achterhalen.

Er zit evenwel in al die blaadjes, gestencilde zowel als gedrukte, een belangrijk stuk geschiedenis van de Nederlandse stam in Australië, waaruit de historie-schrijver zijn materiaal zou kunnen halen. Het is dan ook zeker de moeite waard dit materiaal te eniger tijd aan een onderzoek te onderwerpen.