Neerlandia. Jaargang 60

[p. 47]

Emigratie van Nederlanders naar de Ver. Staten vóór 1846

Moedertaal handhaaft zich eeuwenlang

Het standaard werk van Henry S. Lucas, getiteld ‘Netherlanders in America’, dat in een vorig nummer van Neerlandia in het kort werd aangekondigd kunnen we nog niet loslaten. We stellen ons voor uit die machtige geschiedenis van de Nederlandse emigranten, enige belangrijke hoofdstukken in Neerlandia over te nemen.

Lucas begint zijn boek met de emigratie in 1805 van Zeeuwen uit Cadzand, die zich meestal vestigden in Wayne County, Nieuw York, of nabij Rochester. Zij werden gevolgd door Groningse boeren, die zich vooral in Ohio en Indiana op het verbouwen van granen gingen toeleggen.

Gelderse emigranten trokken in 1844 en '45 naar Cymer in Chautauqua County, Nw. York.

Voorgangers van deze min of meer op grote schaal uittrekkenden waren de landgenoten, die zich van 1623 af in de Hudson- en Delaware-valleien vestigden.

Trouw aan de moedertaal

Deze lieden en hun nazaten hielden zó vast aan hun moedertaal, dat emigranten uit de jaren 1846 in Nw. York door afstammelingen van die - eeuwen geleden - geëmigreerde landgenoten in het Ne derlands werden aangesproken, zij het dan met horten en stoten.

Onder het Nederlands, dat in de Verenigde Staten werd ingevoerd, begrijpt de schrijver het echte Nederlands, het Fries, het dialect van Bentheim, het Nederlands van Oost-Friesland en het Vlaams. De Vlamingen sloten zich nauw aan bij de Nederlanders; Vlaamse priesters hielden zich even goed bezig met de honderden katholieken uit Noord-Brabant en Limburg.

In 1949 werd het aantal Nederlandse immigranten, dat sinds 1820 was aangekomen, gesteld op 275.500 tegen 6.119.937 Duitsers in dezelfde periode. Landen met een geringere bevolking dan Nederland, als Zweden, Noorwegen, Denemarken en Griekenland verloren in hetzelfde tijdperk door emigratie naar Amerika resp. 1.225.930, 812.693, 339.524 en 438.402 zielen.

Nieuw Nederland

Het lage cijfer der Nederlandse emigratie spreekt te meer, omdat Nederland toch in 1623 in Amerika een Nederlandse kolonie vestigde, nadat in 1611 het Nederlandse schip de Halve Maan onder Henry Hudson de Delawarerivier was opgevaren. De in 1623 door de West-Indische Compagnie naar Amerika overgebrachte kolonisten waren 30 Waalse families. In 1626 werden ze naar het eiland Manhattan overgebracht, een door Peter Minuit voor 60 gulden gekocht territoir. Op dit eiland werd fort Amsterdam (Nieuw Amsterdam) gebouwd. Aardig is het de namen te lezen van de verschillende nederzettingen met Nederlandse namen: Resselaerswyck, Beverwyck, Fort Oranje (later Albany), Esopus, thans Kingston geheten, Breukelen (Brooklyn), Vlack Bos, nu Flatbush, Amersfoort, nu Flatlands, Vlissingen, nu Flushing, 's-Gra vesande thans Gravesend, en Heemstede, nu Hempstead genoemd.

In 1664 telden deze nederzettingen (Nieuw-Nederland) reeds 10.000 zielen. In dat jaar viel Nieuw-Nederland echter in handen van de Britten. Het einde van het regiem van de W.I. Compagnie betekende evenwel geenszins het einde van de Nederlandse invloed in de vallei van de Hudson, daar de Kerk in Nw. York en Nieuw Jersey de Engelse overheersing overleefde.

Invloed der Kerk

Deze Kerk breidde zich zelfs uit onder verschillende namen en over verschillende gebieden, om in 1867 de algemene naam van ‘Gereformeerde Kerk in Amerika’ aan te nemen. In 1943 telde deze kerk niet minder dan 731 gemeenten, 890 predikanten, 94.121 gezinnen en 166.173 aannemelingen.

Voor de nà 1846 naar Amerika emigrerende Nederlanders zijn deze over geheel Amerika verspreide gereformeerde gemeenten van het hoogste gewicht geweest, omdat die kerk zich over hen wilde ontfermen en in het vreemde land een brok Nederland betekende.

In 1790 meende men het getal van Nederlanders of personen van Nederlandsen bloede te kunnen stellen op 200.000 (in 1664 woonden er niet meer dan 10.000). Dat Nederlandse bloed moet men wel met een korreltje zout nemen, want er had intussen een enorme vermenging door huwelijken plaats gevonden. Daar deze immigranten in het noorden door de Fransen en in het westen door de Irriquois Indianen in hun uitzwermingen werden tegengehouden, moesten zij hun fortuin zoeken langs de kusten van Nieuw-Engeland of in zuidelijke richting, in Zuid-Carolina bv.

Na de onafhankelijkheidsoorlog (1775-1783) en de intrekking van de daarvóór geldende actes van navigatie kon Nederland, dat reeds door vele banden met Amerika was verbonden, meer geregelde handelsbetrekkingen gaan onderhouden.

Landspeculatie

Op 13 februari 1796 stichtten vooraanstaande Nederlanders (Van Staphorst, Van Eeghen, Ten Cate, Vollenhoven, Willink en Schimmelpenninck) de ‘Hollandsche Land Compagnie’. De eerste directeur was Christiaan van Eeghen. Geweldige gebieden werden in die jaren door Nederlandse grondspeculanten gekocht.

Maar niet altijd kon men op winst bogen. Integendeel, grote verliezen werden geleden, doordat men in die tijden heel moeilijk de sociale en economische omstandigheden kon peilen en de grondnood kon bepalen.

Voor de emigratie van Nederlanders had de Land Compagnie, die in 1846 ophield te bestaan, geen betekenis. Nieuwe emigranten vestigden zich zelfs niet op aan de compagnie toebehorende gronden, noch trachtten zij betrekkingen met haar aan te knopen.

Vele employés van de compagnie waren geen blijvers, doch keerden t.g.t. naar Nederland terug.

De missie

Lucas wijdt dan enige belangwekkende bladzijden aan de arbeid van pater Theodorus van den Broek, in 1783 in Amsterdam geboren. Als Dominicaan ging hij in 1830 voor de missie naar Amerika. Hij kerstende vele Indianen, maar wat van meer betekenis was, hij bevorderde door zijn voorbeeld en zijn geschriften de emigratie, vooral van Brabanders en Limburgers, die na 1848 in groten getale naar Amerika emigreerden. Lucas stelt op rekening van Van den Broek een totaal van 40.000 kath. Nederlandse emigranten.

Het eerste hoofdstuk wordt besloten met een levendige beschrijving van de komst en de bedrijvigheid van de Groningers (o.a. Klaas Danszoon Beukma, die 13 juli 1835 met zijn zoons en dochter in Nw.-York aankwam), de Zeeuwen en Geldersen, die naar Nw. York en Wisconsin trokken, vooral lieden uit de Achterhoek, die van nabij kennis maakten met de emigratie van de vlak over de grens wonende Duitsers. Lucas noemt namen als Naber, Wellink, Meenk uit Winterswijk, Hallerdijk, Looman. Deze emigranten beschouwt Lucas als de voorlopers van de ‘Nieuwe Immigratie’ waarover het tweede hoofdstuk belangrijke gegevens bevat.

Wij zouden het heel rustig en vreedzaam hunnen hebben, indien we ons maar niet wilden bemoeien met andermans woorden en daden.
Thomas à Kempis