Neerlandia. Jaargang 60

[p. 18]

Ons contact met Brazilië begon niet erg vriendelijk

Met vele Nederlanders en groepen van landgenoten, overal ter wereld, onderhoudt het Algemeen Nederlands Verbond al sedert tientallen jaren, ja, sedert zijn oprichting, vriendschappelijke betrekkingen. Uiteraard ook met de Nederlanders in Brazilië. Reeds eeuwen geleden had Nederland bijzondere belangen in dat land, al kan niet worden beweerd, dat er in die tijd zeer vriendschappelijke banden tussen beide landen bestonden.

Integendeel, het musket sprak in die jaren vaak zijn duidelijke taal.

De Braziliaanse regering heeft niet lang geleden een beknopt overzicht over de geschiedenis van dat land doen samenstellen. Een Engelse vertaling van de hand van John Knox maakt het mogelijk kennis te nemen van dit boeiende geschrift, dat ons door een lid van ons Verbond, wonende in Wenen, werd aangeboden. De vriendelijke schenker moge hierbij onze hartelijke dank worden gebracht.

Dit werkje (An outline of Brazilian History) vertelt ons o.a., dat Nederland na de afzwering van koning Philips II, Spanje, waar het maar mogelijk leek, dwars zat om het op die manier te verzwakken en te ruïneren.

Tegen Spanje

Spanje was vooral trefbaar in zijn overzeese bezittingen. Daarom rustten wij in 1624 een expeditie uit tegen Bahia aan de kust van Brazilië. De aanvoerders Jacob Willekens, onze Piet Hein en Johan van Dorth (die daar het leven liet) wisten wel voet aan wal te zetten, maar de guerilla's uit het binnenland, die naderhand gesteund werden door ijlings uit Spanje en Portugal (dit land zuchtte toen ook onder Spanjes macht) aangevoerde hulptroepen, noopten de Hollanders zich reeds in 1625 uit Bahia terug te trekken.

In 1630 en volgende jaren hadden wij het op Pernambuco voorzien. Brazilië leverde toen prachtige suikeroogsten op, welke in de ogen van de heren directeuren der West Indische Compagnie niet te versmaden waren.

Nauwelijks had Hendrik Cornelisz Loncq zich met een vloot naar Pernambuco (Recife) begeven, of vanuit Spanje, dat het grote gevaar van een Hollandse vestiging aldaar inzag, werd de bekende Albuquerque derwaarts gezonden. Hoewel deze zich in Pernambuco niet kon handhaven en zich moest terugtrekken achter de rivier de Sao Francisco, hadden de Hollanders het ook hier weer zwaar te verantwoorden tegen de guerilla's, die de Nederlandse nederzetting volkomen afsloten, om door uithongering (het bekende recept der Spanjaarden) het garnizoen tot overgave te dwingen.

Holland hielp niet

Hulp uit Holland bleef uit, maar de dappere mannen wisten zich te handhaven en slaagden er zelfs in geleidelijk meer verbinding te krijgen met Portugese kolonisten( die ook weinig gebrand waren op de Spanjaarden), zodat de toekomst er enigermate gunstiger voorstond. Men verzocht echter dringend om troepen en om aanstelling van een bekwaam man, die als hoofd van de kolonie kon optreden.

De W.I.C. zond toen de 33-jarige graaf Johan Maurits vah Nassau-Sieben, die als gouverneur-generaal over de kolonie werd aangesteld. Van hem wordt gezegd, dat hij een krachtige persoonlijkheid was, iemand met een opgewekt humeur, maar bedachtzaam en omzichtig. Hij had reeds getoond een bekwaam krijgsman te zijn en in zijn functie van gouverneur-generaal zou hij tonen mede te beschikken over grote bestuurstalenten, gepaard aan verdraagzaamheid en zin voor rechtvaardigheid. Hij waarborgde o.a. vrijheid van godsdienst en trachtte de betekenis van de kolonie te vergroten.

Kortzichtig

De directeuren van de W.I.C., die slechts tijdelijk en - kortzichtig - dadelijk gewin zochten, onthielden hem echter de nodige steun. Ontevreden over de gang van zaken trad hij, tot grote teleurstelling der kolonisten, in 1644 af.

Portugese kolonisten, klaarblijkelijk bevreesd voor de toenemende macht van de Hollanders, begonnen tegen hen een opstand, die de Hollanders tenslotte noopte zich in de versterkte stad terug te trekken. Vandaar uit werden de vijandelijkheden nog tot 1654 gerekt. Na de capitulatie in dat jaar werd alle Nederlanders vergund naar het moederland terug te trekken met medeneming van al hun eigendommen.

Dit was het droevige einde van een veel belovende actie in hoofdzaak te wijten aan de onbekwaamheid en kortzichtigheid van de directeuren van de West Indische Compagnie.