Neerlandia. Jaargang 57

Ons Taalhoekje

Luchtgewijs

De heer Dr P.C. Visser te Wassenaar schrijft ons:

‘Een onzer Departementen vermeldt geregeld in zijn nieuws-berichten, dat b.v. de heer A. “luchtgewijs” naar Nederland is gekomen. Ik lees hieruit, dat de heer A. in de vorm van lucht de reis heeft ondernomen. Of vergis ik mij daarin?’

Ook wij moeten daaruit opmaken, dat een tovenaar de heer A. onzichtbaar heeft gemaakt, alvorens deze de reis aanvaardde. Zou het Departement op deze manier wellicht opmerkingen over dure reizen op kosten van de belastingbetalers willen voorkomen?

We mogen toch niet veronderstellen, dat de berichtgever heeft willen zeggen, dat hij de heer A. en diens lotgenoten ‘als lucht beschouwt’. In dat geval zouden wij geneigd zijn hem min of meer ‘eigen wijs’ te noemen.

In de gangbare samenstellingen met ‘gewijs’, als ‘trapsgewijs’ of ‘paarsgewijs’ heeft deze bepaling de betekenis van ‘op de wijze van een trap’ of ‘bij paren’.

R.

De student en zijn taal.

Op 16 Januari j.l. is de sociëteit der Haagse ‘spoorstudenten’, dat zijn studenten, die in Den Haag wonen en elders aan een universiteit of hogeschool zijn ingeschreven, officiëel geopend.

De Haagse studentenvereniging gaf aan haar sociëteit de aardig gevonden naam ‘Megara’.

Aan het slot zijner openingsrede, deelde de voorzitter, althans volgens een krantenverslag, dit als volgt mede: ‘De naam van onze sociëteit “Megara” is de geboorteplaats van de Griekse wiskundige en filosoof Euclides, die in zijn studietijd enkele tientallen kilometers van Megara naar Athene liep, om daar lessen te kunnen volgen’.

Dit is nu weer een staaltje van slordigheid op het gebied der taalbeheersing, dat zeker in deze rede ontoelaatbaar was.

We kennen en bewonderen de dichtregel ‘Ik ben geboren uit zonnegloren en een zucht van de ziedende zee’, doch de mededeling, dat Euclides zou zijn geboren in de naam, die Nederlandse studenten vele eeuwen later aan hun sociëteit zouden geven, is ons te gek.

Iemand met enig taalgevoel zou in dit geval hebben gezegd: ‘De naam van ...... is die van de geboorteplaats......’ enz.

R.

Waartoe kan het onnodig gebruik van de lijdende vorm leiden?

Reeds enige malen wezen we op het overmatig en overbodig gebruik van de lijdende vorm der werkwoorden.

Dit trok opnieuw onze aandacht in het volgende bericht. (Zie ‘Het Vaderland’ van 5 Dec. 1952 blz. 3.)

Zanghulde voor Belgische ambassadeur

Uit dankbaarheid voor een geschenk van de Belgische Ambassadeur in Nederland, dat zij van hem ontvingen tijdens een dodenherdenking op de Belgische begraafplaats te Willemstad, hebben 37 meisjes uit Willemstad, de Belgische ambassadeur, de heer M.E. Graeffe, hedenmorgen in zijn woning aan de Jacob Catslaan een zanghulde gebracht onder leiding van de heer C. Koekoek. Aan de echtgenote van de ambassadeur werd door een meisje bloemen aangeboden, waarna het Nederlandse en het Belgische volkslied werden gezongen. Tot slot werd in tegenwoordigheid van de burgemeester van Willemstad, de heer C.A.v.d. Hooft en de Belgische ambassadeur en zijn echtgenote met de 37 meisjes de lunch in de woning van de ambassadeur gebruikt.

In dit bericht komt drie maal de lijdende vorm voor (de cursiveringen zijn van ons):

1.	Wat werd aangeboden? De bloemen blijkbaar niet, want het werkwoord staat niet in de meervoudsvorm. Goed dat uit het voorzetsel ‘Aan’ blijkt, dat het niet mevrouw G was, die werd aangeboden.
2.	Wie zong de volksliederen? In dit geval zouden we juist gaarne vernomen hebben of de heer en mevrouw G. het ‘Wilhelmus’ en of de burgemeester de ‘Brabançonne’ hebben (mede)gezongen. Daarnaar kunnen we slechts gissen.
3.	Wie gebruikte de lunch in tegenwoordigheid van de genoemde personen? Was de tafel wellicht alleen voor de heer Koekoek gedekt en konden Z. Exc. en mevrouw Graeffe en de burgemeester met de 37 meisjes toekijken of de heer K. zich het maal goed liet smaken? Ook hieromtrent laat men ons in onzekerheid.

Gevolgtrekking: Ook voor een duidelijke berichtgeving verdient het gebruik van de bedrijvende vorm aanbeveling, die zonder tussenkomst van ‘Tante Doortje’ mededeelt, wie de werking verricht en wie haar ondergaat. Waarom niet in korte zinnen man en paard genoemd?

R.

Showen

Een paar maal hebben we in deze rubriek gewezen op het misbruik maken van het Engelse woord show. Thans blijkt ons dat er ook al een werkwoord showen bestaat.

Althans, een krantenverslag leert ons, dat er op een brillenshow te Rotterdam gelegenheid was ‘om aesthetisch inzicht op te doen door het showen (bedoeld zal wel zijn tonen) van (haar) brillen-mannequins’ (ook alweer zo'n mooie nieuwe woord-samenstelling).

R.

[p. 24]

Nederlands

De heer Mr F.A. Josephus Jitta te Heiloo vestigt onze aandacht op het volgende:

1.	Vooreerst een mededeling in een artikel over cameeën in het Handelsblad van 9 Jan. '53 blz. 5: ‘De belangstelling voor de camee.... verminderde snel in het begin van het jaar 100 na Chr.’ (De maand is er niet bij vermeld, merkt de heer Jitta op). Vermoedelijk hebben we hier te doen met een slechte vertaling uit het Duits en is bedoeld in de eerste eeuw na Chr.
2.	Op overal in Nederland verspreide biljetten ten doel hebbende aanmoediging tot in diensttreding bij de ‘marechaussee’ leest men: ‘Stuur aan op een goede toekomst. Wordt marechaussee’.

De oproep in de eerste zin is dus blijkens de enkelvoudsvorm van het werkwoord gericht tot de enkeling, die in de tweede zin tot een groep. Het omgekeerde ware logischer. In elk geval kunnen we hier gerust spreken van een slordigheid op het gebied der taalbeheersing: Zetfouten mag zulk een biljet niet vertonen.

Wie ontwerpen en keuren toch dergelijke opschriften? We vermoeden, dat ze nog wel door verscheidene handen gaan alvorens onder de ogen van het publiek te komen.

Is er dan onder de ambtenaren, die met het toezicht op dit werk belast zijn, geen enkele met voldoende taalgevoel om zo'n fout te ontdekken of durft men wellicht iemand, die een hogere rang bekleedt, niet beleefd op zulk een fout te wijzen?

R.

Rus en.....?

Hoe noemen we in de Nederlandse taal een vrouw, die de Russische nationaliteit bezit? Ik heb altijd nog gesproken van een Russin. Nu heeft het echter mijn aandacht getrokken, dat de radio-omroeper van het A.N.P.-nieuws, als hij de stand van de schaakwedstrijden bekend maakt, steeds opnieuw spreekt van de Russische (zelfst. naamw.). Weet wellicht een onzer lezers of hiervoor een bepaalde reden bestaat?

R.