Neerlandia. Jaargang 56

Ons taalhoekje

Inderdaad - Geven en nemen

De altijd interessante ‘taalhoek’ van ‘Neerlandia’ is een gezond taalgeweten. Laten wij dit geweten blijvend helpen, opdat het tot ons spreken kan.

Eerst een kleinigheid. ‘Inderdaad’, een kleinigheid. Maar ‘inderdaad’ is toch een vrij zwaar woord, en het ligt niettemin in de mond van het huidig geslacht bestorven. Een dik en geweldig stopwoord, ‘inderdaad’! Onlangs hield een radioman een vraaggesprek, en wij, luisteraars, zeiden tot elkander: ‘Hoor eens, deze ondervrager is “inderdaad” een woordenrijk mens’. Wij telden binnen de 3 minuten meer dan 30 maal het woord ‘inderdaad’, dat blijkbaar zijn instemming met het door hem ondervraagde slachtoffer treffend vertolken moest.

Dan ‘-name’ of ‘-neming’, of ‘het -nemen’.

Onlangs kreeg ik eens stuk ‘ter kennisname’; ik heb het maar teruggestuurd ‘ter kennisgave’; het was jammer, dat de afzender mij niet begreep.

Tegenwoordig is er geen sprake meer van ‘deelneming’ of ‘het deelnemen’ aan een conferentie, maar beslist van ‘deelname’. Keurige stijlproefjes als: ‘de prijs der deelname bedraagt..’ zijn dagelijkse kost. De krant, de radio, de regering, alles doet dapper mee in deze na-oorlogse erfenis uit het Oosten.

De ‘opname in het ziekenhuis’, de ‘inname van den Briel’, de ‘overname van de fabriek’ ‘met uitname van betalende leden’, o ja, ‘bij inname van tien pillen daags’ en ‘bij aanname van het bestuursvoorstel’, ‘bij afname van 25 stuks ineens’ en ‘bij toename van het lichaamsgewicht’,.... en wij kunnen de serie nog belangrijk uitbreiden, als de nodige voorzetsels ons maar willen te binnen schieten. In ieder geval wachten we met belangstelling op ‘het slagen der ondername’, op ‘in bezitname’, ‘kennisgave’, ‘doorgave’, ‘ingave’ en dergelijke kreupele zusjes. Wacht maar, ze komen beslist, misschien zelfs wel ‘in-werking-trade’, ‘overtrade’ en ‘toetrade’.

Misschien wil de taalkundige van ons maandblad onze verduitste taalbedervers eens het onderscheid leren tussen actieve en passieve begrippen, Woorden die de handeling zelf, en woorden die het resultaaat van de handeling uitdrukken.

Arabu

De taal der sportverslagen

Onlangs kwam ons weer eens een nummer in handen van ‘Het Vrije Volk’, een dagblad, dat zijn gebrek aan inhoud blijkbaar tracht goed te maken door het grote aantal en de grote letters van zijn ‘koppen’. In het blad van 15 Mei 1952 troffen we een plaatje aan van ongeveer 15 cm in het vierkant, een afbeelding van 5 voetbalers in het vuur van hun spel, met het in de aanvang voor ons raadselachtige opschrift in grote letters (de 4 woorden besloegen vrijwel de gehele breedte van het prentje) luidende: ‘Stevige save van Kraak’.

Het onderschrift bevatte de volgende zin: ‘Kraak voorkwam een Nederlandse nederlaag door voortreffelijk doelverdedigen’. Wij kunnen ons vergissen, maar we vermoeden, dat dit ons de sleutel moest verschaffen voor het ontcijferen van het opschrift.

Nu zijn we op het gebied van sportverslagen, al slaan we die meestal over, aan veel buitensporigs op taalgebied gewend geraakt, maar dit hutspotje lijkt ons toch wel buitengewoon dwaas.

De schrijver schijnt de onbepaalde wijs van een Engels werkwoord als zelfstandig naamwoord te hebben willen gebruiken. Nam het woord ‘saving’ misschien te veel plaats in voor zulke grote letters?

Wij vermoeden althans, dat de bedoeling is geweest ‘Stevige(?) ‘saving’ door Kraak. Of werd de heer Kraak gered of beschermd?

Ook de beschrijving van de wedstrijd Nederland-Zweden onder de drievoudige kop (gezamenlijke hoogte ongeveer 1 dm) gaf ons niet meer licht, doch leerde ons, dat niet Kraak, doch Terlouw bescherming behoefde: ‘Terlouw met opengescheurde wenkbrauw uitgevallen’.

Niet voor niets klagen professoren en leraren over een tekort aan kennis van de moedertaal bij hun leerlingen.

Ik heeft en ik leg, onze spelling en een gedichtje

Een loodgieter had eens een aanbevelingsbrief opgesteld voor zijn zaak. Hij had daarin vele malen ‘ik heeft’ gebruikt. ‘Ik heeft 20 jaar bij die en die baas gewerkt, enz.’ Toen hem gezegd werd, dat het niet helemaal juist was, had hij geantwoord: ‘Ja, dat dacht ik ook al, maar mijn tante zei: ‘Ik heb, dat staat zo hebberig’.

En zo is het nog altijd moeilijke geval: ‘ik leg’ of ‘ik lig’ nu eindelijk ook opgelost, want zie maar op een geveltje uit 1724 in Maarssen, blijkbaar opgetrokken van kalkzandsteen:

Ik leg op een kalken steen,
Na konst van bouwen.
Ik wil ook wensen,
Op gonst van mensen,
Maar Godt vertrouwen.

Wat we kunnen vaststellen is, dat onze ‘nieuwe spelling’, helemaal niet nieuw is, want ons tegenwoordig ‘wensen’ en ‘mensen’ schreef men toen blijkbaar ook al zo.

Dus zouden we eigenlijk over enige jaren de ch er wel weer eens bij kunnen gaan nemen.

Met dat al is de ‘nieuwe’ spelling toch maar je ware, want, hoewel ‘Jutphaassche weg’ en ‘Jutphase weg’ nog naast elkaar gebruikt worden, scheelt het toch maar een heel stuk, vooral als het dan nog ‘Jutfase weg’ zou worden.

R.W. STERN