Neerlandia. Jaargang 54

P.J. de Kanter

De erevoorzitter van het Algemeen Nederlandsch Verbond heeft het hoofdbestuur verrast met de toezending zijner levensbeschrijving. Daar er onder de Verbondsleden nog velen zijn, die hem persoonlijk kennen uit de tijd van zijn voorzitterschap en die wellicht de laatste jaren niet meer in de gelegenheid waren om hem te ontmoeten, heeft de redactie gemeend, dat zij het oP prijs zullen stellen, als Neerlandia de heer De Kanter nog eens voor het voetlicht haalt. En ook hun, die nog niet zo lang lid zijn, zal het wellicht niet onwelkom zijn, eens het een en ander te vernemen over de man, die jarenlang een leidende functie in het Verbond bekleedde.

Wij zullen het geschrift, dat ongeveer 40 bladzijden beslaat niet op de voet volgen, doch er hier en daar iets uit lichte, waarvan we veronderstellen, dat de lezer er belang in zal stellen. Een goed portret op de eerste bladzijde toont ons de autobiograaf, zoals wij hem menigmaal op het Verbondskantoor, dat hij bijna dagelijks even bezocht en op de vergaderingen zagen verschijnen. Zijn bekende handtekening in rechtsopstaande ‘kantige’ letters prijkt eronder. Het portret toont de man, die ‘wist wat hij wilde’, in de vriendelijk luisterende houding, die we toch ook zo goed van hem kenden en waardeerden.

De volgende bladzijde vermeldt allereerst de Koninklijke onderscheidingen, waarop de schrijver als goed vaderlander en vereerder van het Oranjehuis terecht trots is en geeft dan een opsomming van de functies, welke hij in het openbare leven bekleedde.

Pieter Johannes de Kanter werd 17 Maart 1868 geboren en is thans dus juist 82 jaar oud. Zijn vader Dr N.H. de Kanter, medicus, stierf toen Pieter nog een 5 en zijn jongere broer 3 jaar oud was. Van zijn moeder, een jonkvr. Van Haeften, overladen 22 April 1906, aan wie haar beide zonen zeer veel te danken hadden, spreekt de schrijver met veel waardering. Reeds toen Pieter de zevenjarige leeftijd had bereikt, verhuisde het gezin van zijn geboorteplaats Gouda naar Dordrecht, de plaats, waarheen zijn overgrootvader uit Zierikzee getrokken was en waar nog verscheidene van diens nakomelingen zijn blijven wonen en tot de notabelen behoorden.

De schrijver bezocht er de lagere school en van 1880 tot 1885 het gymnasium, waarna hij naar Steenwijk verhuisde, waar een neef zijner moeder, de heer Sannes, hem in huis nam en zou opleiden voor surnumerair der registratie en candidaat-notaris. Het eerste lokte hem niet aan doch de studie voor candidaat-notaris zette hij voort, eerst te Steenwijk en later te Hoorn, waarheen de heer Sannes werd overgeplaatst.

De studie voor het notariaat duurde tot 26 October 1888, toen ze met het einddiploma werd bekroond, waarna de jonge De Kanter in 1889 enige maanden te Amsterdam op een notariskantoor werkzaam was.

In September van dat jaar ging hij over naar de Brandverzekering Maatschappij ‘Holland’ te Dordrecht, waarvan zijn oom en toeziende voogd directeur was. Deze wilde als zodanig aftreden en zijn neef opleiden om t.z.t. de leiding van hem over te nemen, eerst tezamen met de heer Lotsy, die reeds van de oprichting in 1859 af de mede-directeur van de oude heer De Kanter was, later met een zoon van de heer Lotsy. Aldus geschiedde. Op 1 Mei 1891, de datum waarop de jonge De Kanter tot directeur werd benoemd, verloofde hij zich met mej H.J.J. Baronesse Collot d'Escury met wie hij 29 Juni 1893 in het huwelijk trad. Zij overleed 28 April 1942. Uit dit huwelijk werden een dochter en twee zonen geboren.

Samenvoeging met de Haarlemsche Brandverzekering Maatschappij was aanleiding tot het aftreden van ‘onze’ De Kanter als directeur van de ‘Holland’ op 31 Dec. 1920, dus na 30 jaar dienst op 52-jarige leeftijd. Zijn oudste zoon is thans nog adjunct-directeur.

Inmiddels was de heer De Kanter allengs gekozen in het bestuur van enige plaatselijke verenigingen in zijn woonplaats. (Secr. dep. der Mij tot Nut van 't Algemeen en van de afd. van het Ned. Toneelverbond; penningm. Vereniging voor Vak en Kunst; oprichter der Vereniging tot bevordering van de bloei van Dordrecht en omstreken; sec-. van het ‘comité inzake waterweg’; diaken en boekhouder der Waalsche kerkgemeente; voorzitter van het bestuur der school, waar zijn drie kinderen het lager onderwijs genoten.)

In 1897 werd de schrijver lid van de Dordtse gemeenteraad, die overwegend liberaal was, en 10 jaar later wethouder (van onderwijs, later ook van financiën) tot 1910 en van 1912-1920.

Inmiddels had hij in 1909 zijn intrede gedaan in de Tweede Kamer der Staten-Generaal. In 1914 werd hij oprichter tevens voorzitter der vereniging ‘Nederland in den Vreemde’.

Voorzitter zijnde van de liberale kiesvereniging in Dordrecht, werd hij voor dat district tot kamerlid gekozen. Bij de herstemming won hij het met behulp der sociaal-daem, stammen van Dr Abraham Kuyper, die toen echter voor Ommen in de Kamer werd gekozen.

Op voorstel van de heer De Kanter werd het staatsexamen, dat het eindexamen gymnasium moest vervangen afgeschaft als eis voor de rechtenstudie van hen, die reeds aan een hogeschool waren afgestudeerd.

[p. 3]

Hij was lid der Kamer van 1909-1913, 1916-1918 en 1920-1922 en bleef zelfs na zijn aftreden als zonadig voorzitter der legercommissie tot 1947.

Van 1924 tot 1935 wis hij lid der Prov. Staten van Zuid-Holland.

Met ingang van 1 Dec. 1921 werd de schrijver benoemd tot directeur der N.V. Gemeentelijke Credietbank, later opgenomen in de Bank voor Nederlandsche Gemeenten, in verband waarmee hij in Aug. 1922 van Dordrecht verhuisde naar Den Haag. Hij vervulde die functie tot 1 Februari 1946.

‘Een belangrijke plaats in mijn leven,’ zo schrijft de heer De Kanter op blz. 37 zijner autobiographie, ‘hebben ook ingenomen het Algemeen Nederlandsch Verbond, de Vereniging “Nederland in den Vreemde”, de N.V. Lips' Brandkasten- en Slotenfabrieken en de N.V. Rotterdamse Verzekering Societeiten’.

Wij zullen ons thans bepàlen tot ons Verbond, waarbij de heer De Kanter in 1899 lid werd van de commissie tot nazien der rekening van de penningmeester. In 1901 volgde hij de Dordtse leraar Dr Kiewiet de Jonge op als secretaris van het Verbond. De bekende Prof. Dr H. Kern was toen voorzitter.

De Vlamingen verlangden in die tijd zeer naar culturele samenwerking met hun Noorderbroeders over de grens, evenzeer als de Zuid-Afr. republiek onder Pres. Krüger en de Oranje-Vrijstaat onder Pres. Steyn. Ned.-Indië was in grote opbloei, Suriname en de Ned.-Antillen voelden zich één met het moederland.

De tijd was gunstig voor het stamverbond.

Als zodanig moest het al spoedig de strijd aanbinden tegen vreemde invloeden, in het zuiden tegen verdrukking van de Vlamingen door de Fransgezinden, in Zuid-Afrika tegen de Britse invloed na de Boerenoorlog.

In het Verbond zelf ontstonden verschillende stromingen, waarbij de heer De Kanter zich volgens het oordeel zijner tegenstanders wel eens te veel op een engnationaal, zoals zij het noemden klein-Nederlands, standpunt stelde. Bij alle meningsverschil (en het ging soms heftig toe in de vergaderingen) bleef echter de waardering voor de persoon van de tegenstander, die immers van zijn standpunt ook het heil van het Verbond beoogde.

De oorlog van 1914-1918 maakte de band tussen de drie landen losser, waarvan het A.N.V. de terugslag ondervond en het stamgevoel spreekt thans bij de jongeren niet meer zo als 50 jaar geleden.

Andere werkzaamheden noopten de heer De Kanter in 1907 tot het neerleggen van zijn functie als secretaris en hoofdbestuurslid. In 1919 echter volgde hij Dr Kiewiet de Jonge op als algem, voorzitter. Hij bleef dit tot Augustus 1940, dus in het tijdsbestek tussen de beide wereldoorlogen.

Het Verbond erkende zijn verdiensten door zijn benoeming tot erevoorzitter en de toekenning van de gouden erepenning en op zijn 7Oste verjaardag door aanbieding van zijn door Piet van der Hem geschilderd portret.

Wij hebben ons in deze aankondiging bepaald tot de zakelijke gegevens, waarvoor wij bij onze lezers belangstelling aanwezig achtten. Het geschrift bevat overigens vele persoonlijke bijzonderheden en anecdoten.

Het Verbondsbestuur is de schrijver erkentelijk voor de toezending en zal de levensbeschrijving gaarne een plaats geven in de boekerij, waar ze ook voor belangstellenden ter lezing ligt.