Neerlandia. Jaargang 54

Ons taalhoekje

Omzorgen

In een voordracht, die de zielkundige, mejuffrouw H. Coenders, voor de Katholieke Werkgeversvereniging in het Diocees Breda op 10 Maart 1948 gehouden heeft over de psychologie van het fabrieksmeisje, schrijft deze het volgende:

‘En het is toch vooral in die jaren, dat de allervoornaamste opvoedende werking uitgaat van degene, die het kind van moment tot moment omzorgt.

Ik geloof, dat hier bedoeld is ‘met haar zorgen omringt’ of iets dergelijks, maar meen dat wij dit zonderlinge woord, dat zijn af komst duidelijk verraadt, best kunnen missen.

§

Ongezeggelijk en Ontzaggelijk

Herhaaldelijk komen wij bij onze lectuur bovenstaande woorden tegen.

Wij menen, dat het geen aanbeveling verdient, ze te gebruiken.

Ook uit een oogpunt van welluidendheid zeen ze te verwerpen.

Wij noteerden deze zinnen bijv.:

De jongens worden dikwijls ruw en ongezeggelijk, de meisjes kribbig en nukkig.
(God en het Kind door M. Spanjaard-Levy,
1949, bl. 74).

* _* *

Al is het dan geen eeuwwisseling, toch is dit een ogenblik om even stil te staan en terug te zien over deze vijftig jaren, die zo ontzaggelijk veel veranderingen hebben gebracht, dat men van een gans ander wereldbeeld kan spreken.
‘Uit de Korf’, uitg. De Bezige Bij,
nr 8, bl. 1.

Wij geven de bewerker van Van Dale's woordenboek groot gelijk, dat hij deze woorden in deze vorm niet heeft opgenomen en zouden de schrijvers willen aanraden deze schrijfwijze niet meer toe te passen.

§

[p. 12]

De punt achtar afkortingen

Van de heer Dominicuns ontvingen wij nog het volgende artikel. Wij stellen in dit nr. van Neerlandia deze zaak nog eenmaal aan de orde. Dan zullen wij voorlopig hier weer een eind aan moeten maken.

* _* *

Uw oplossing bevredigt mij niet. U zegt: ‘De punt ter vervanging van weggelaten letters is vermoedelijk bedoeld als waarschuwing: lees niet onmiddellijk door, maar voeg hierachter wat weggelaten is.’

Als ik Uw gedachtengang volg en ‘hierachter’ door ‘hiertussen’ vervang, dan heb ik een even sterk bewijs voor mijn stelling.¹⁾ Maar het loopt niet over deze zaak in het bijzonder. Ik zie in deze weglating de geest van de tijd: ‘Wa komp 'et er op an?’ Die geest van slapheid en achteloosheid en aanstellerij, waarmede wij op allerlei gebied te kampen hebben. En daarom vind ik het van belang op deze ‘kleinigheid’ terug te komen.

U zult met mij eens zijn dat het Engels er heel wat meer afkortingen op na houdt dan wij. Welnu, als men daar in soortgelijke gevallen de punt wèl zet, waarom zouden wij dan weer de Chinezen van Europa gaan spelen en het juist niet doen?

Ik geef U enige bewijzen: Bart. of Bt. (Baronet); Clk. (Clerk); Currt. (Current); Cwt. (Hudredweight); Dr. (Doctor of Debtor); Fla. (Florida); Ft. (Feet); Gdns. (Gardens); Pt. (Pint); Pte. (Private); Serjt. (Serjeant); Vt. (Vermount U.S.A.); Wm. (William); yds. (yards); yrs. (years).

Als U daar de Franse afkortingen Dept. (Département), Me. (Maître); Messrs. (Messieurs) bijvoegt, zult U misschien met mij eens kunnen zijn, dat er voor ons weinig reden is om anders te handelen.

Doen we dit, dan is het logisch dat we ook gaan schrijven 40 ct, Haagsche Crt, Sr, Jr! Bij de militaire rangen wordt het nog gekker. Wel kap. en maj., maar lt en kol?²⁾

We gaan dan een algemene regel door allerlei uitzonderingen moeilijker maken. In gevallen als serg. en sgt, lt en kol zal men weer een paar puzzles rijker zijn. Noemt men dit vereenvoudiging van spelling? Daar kan een oude schoolmeester als ik niet bij!

Den Haag.

F.C. DOMINICUS

Ook onze trouwe lezer, de heer Glas, geven wij nog eenmaal over dit onderwerp zijn kans.

Uit zijn lange brief nemen wij het volgende over:

Met belangstelling las ik Neerlandia van Januari 1950, vooral ‘Ons Taalhoekje’. De eerste 4 door Dr Dominicus genoemde Spraakkunsten ken ik niet en ik neem dus gaarne aan op de mededeling van Dr D. wat deze schrijven over ver- en afkortingen van woorden. In de doolhof van het Nederlands door Dr B.C. Damsteegt is in mijn bezit en Dr Damsteegt schreef mij dd. 25 VII 49 dat achter no (numero) geen afkortingspunt behoort te staan (als men deze achter andere afkortingen die eindigen met de laatste letter van het afgekorte woord, ook niet plaatst). In de 3de druk van ‘In de doolhof ...’ zou daarmee rekening gehouden worden.

Ziet Dr. Dominicus niet over het hoofd, dat het merendeel der thans verschijnende bladen en boeken de afkortingspunt achter afkortingen die daarvoor volgens bovenstaande regel in aamnerking komen, weglaat? Weliswaar zetten velen achter No (numero) nog een afkortingspunt (waarom weten ze in de regel zelf niet).

Overigens doet het natuurlijk voor de toepassing van de regel niets terzake of het afgekorte woord toevallig een officiersrang aanduidt. De kol, willen we graag een punt toekennen, als compensatie voor de weglating van zijn gevolg (onel), doch de lt zal daarvoor moeten wachten tot zijn bevordering tot kap. of ritm., dus tot hij ook recht heeft op 3 sterren (zij het dan zonder de balk van de hoofd- en opperofficieren), tenzij hij ons toestaat een ui op hem te tappen (luit.) Door die punten toe te kennen, onderscheiden ook wij de kol. van een heks (kol) en de luit. van een muziekinstrument (luit). De sgt krijgt alleen een punt in ruil voer zijn t (serg.) in welk geval we hem gelijkstellen met zijn gelijke in rang, de wachtm.

We blijven er echter de voorkeur aan geven aan allen de volle maat te geven, door hun titels niet zo vaak af te korten. Het aantal afkortingen is tegenwoordig waarlijk groot genoeg. Wat dat betreft kunnen we de geest van de tijd inderdaad van gemakzucht beschuldigen.

RED.

Men vergeet dan, dat men ook in dat opzicht consequent dient te zijn. Gewoonlijk is het uit sleur, dat men het doet.

Zo had één der taalkundige schrijvers van zo'n Leerboek er nog bezwaar tegen om as. (aanstaande) bij afkorting met één afk punt te schrijven, ‘terwille van de overzichtelijkheid van de tekst’. Hij vergat, dat dit niet consequent gedacht is en dat men a.s. wel ziet gebruiken als afkorting voor ‘algemene stemmen’.

In de vorig jaar verschenen Spraakkunst van Prof. Dr C.G.N. de Vooys is de afkortingspunt vrijwel overal wegggelaten, behalve achter No; en toen ik de Prof. daarop wees, nam Z.H.G. mijn opmerkingen welwillend over, doch schreef, dat die punt achter ‘No’ daar goed stond. Deze inconsequentie kon ik niet doorgronden en laat ik voor 's Profs rekening.

Ook in het 't vorig jaar verschenen ‘Leerboek der Ned. Taal en Handelscorrespondentie’ van de Heren J.J. Boolen en Dr P.J.C. de Boer, wordt de afkortingspunt meestal weggelaten en in een volgende druk, die misschien intussen verschenen is, zou dat weggelaten consequenter worden toegepast.

Dr G. Karsten schref mij in Oct. jl het met mij eens te zijn dat een grotere regelmaat wat betreft de afkortingspunten en het al of niet weglaten daarvan wel gewenst is. Ik wees hierop naar aanleiding van de verschijning van zijn boek: ‘100 jaar Ned. Philologie’, van vorig jaar.

(De heer Glas mogen wij er opmerkzaam op maken, dat ons kantoor niet gevestigd is: Sumatrastraat 28; maar Surinamestraat 28).

Red.

1) Neen, bij dergelijke onuitspreekbare lettercombinaties is zulk een waarschuwing niet nodig.

2) Inderdaad zouden wij de door de heer D. aangevallen regel in het Nederlands consequent dus zonder uitzonderingen willen toepassen, niet uit onverschilligheid, slordigheid of excentriciteit, doch uit een gevoel voor logica.

Hier kan het punctum staan

'n Trouw lezer van Neerlandia, de heer G. Doorman te Wassenaar, schrijft ons het volgende, dat wij, als laatste over dit onderwerp willen plaatsen:

Vroeger was het de gemeente een punt te plaatsen achter alle verkortingen. Toen is iemand op de spitsvondige gedachte gekomen, dat die punt in de plaats stond van weggelaten letters en daarom niet moest worden gebruikt achter Dr, Mr enz. Hij heeft daardoor weer eens verdeeldhieid onder de schrijvers gewekt en ten onrechte.

Het is waar, dat een rijtje punten in een citaat wel wordt gebruikt om aan te geven, waar enige woorden zijn weggelaten, maar een punt wordt ook wel voor ander doel gebruikt, bijv. aan het eind van een zin. Ware het bij een afkorting de bedoeling geweest, aan te geven, waar enige letters ontbreken, dan had men geschreven M.r en D.r, maar de betekenis van de punt achter verkortingen was, de lezer te waarschuwen, dat hij niet de ]etters maar het hem wel bekende woord moest lezen en dat gelde evenzeer voor ‘Mr.’ als voor ‘a.s.’, ‘.A.D.’, ‘enz.’. Met genoegen zie ik dan ook, dat men in Van Dale's Groot Woordenboek Dr. en Mr. is blijven schrijven.

Wij menen, dat hiermede aan aller inzicht is voldaan en sluiten daarmee deze uitwisseling van gedachten af.

Belangrijker zaken vragen thans weder onze aandacht. Dus - punt

Red.