Neerlandia. Jaargang 40

[p. 73]

De Algemeene Nederlandsche Kunsttentoonstelling geopend

Zoo is dan de tentoonstelling van hedendaagsche beeldende kunst uit ons stamgebied: Nederland, Nederlandsch-Indië, Vlaanderen en Zuid-Afrika, welke vele maanden van voorbereiding heeft gekost, waarvoor verscheidene gegoede Nederlanders hun penning hebben geofferd en waaraan eenige deskundigen van her en der hun werkkracht hebben gegeven, geopend.

Zaterdag 28 Maart hadden zich te half drie talrijke genoodigden uit Verbonds-, ambtelijke en kunstkringen in de Eerezaal van het nieuwe Gemeentemuseum te 's-Gravenhage verzameld, om er de openingsrede van Prof. Dr. J.R. Slotemaker de Bruïne, Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, aan te hooren.

Z.Exc. werd ingeleid door onzen algemeenen voorzitter, die het een bijzonder voorrecht achtte alle aanwezigen namens het Hoofdbestuur van harte welkom te heeten. Spr. noemde de kunst een der beste middelen om de volken nader tot elkaar te brengen en dit geldt te sterker voor de deelen van één stam. Ter zijde gestaan door de in het Januarinummer reeds vermelde kunstcommissie en medewerkers buiten Nederland, is het Verbond erin geslaagd een verzameling kunstwerken bijeen te brengen, die naar beste weten een goeden indruk geven van de beteekenis der moderne kunst van de drie hoofdgroepen van den Nederlandschen stam. Zij vond een voornaam onderdak om te beginnen in zes mooie zalen van het Haagsche museum, voor de beschikbaarstelling en inrichting waarvan de hoeren Dr. H.E. van Gelder, directeur, en Dr. G. Knuttel, conservator, hun gewaardeerde medewerking verleenden.

Bij de keuze uit de talrijke inzendingen, noodzakelijk wegens de beperkte plaatsruimte, verleende de heer P. van der Hem welwillend zijn medewerking, toen de voorzitter der kunstcommissie door familieomstandigheden verhinderd was aan haar werkzaamheden verder deel te nemen.

[p. 74]

De woorden van dank, aan Verbondsmedewerkers gebracht, zullen we hier niet herhalen; hun hulp is immers vanzelfsprekend.

De rede van den Minister moge als van algemeene strekking hier in haar geheel volgen:

Het is een voortreffelijke gedachte, om in tijden, die materieel gedrukt zijn, niet na te laten de aandacht van velen samen te trekken op de kunst; ook in zulke dagen mag de kunst haar deel hebben in hetgeen een volk boeit en bindt. Meer dan dat: zulke dagen roepen er om, aangezien immers mede de Kunst de harten uitbeurt boven het stoffelijke en den mensch in de niet-materieele wereld doet verwijlen.

Zoo is het een voortreffelijke gedachte geweest om Rembrandt en Vermeer en de Marissen te doen leven; een verblijdende ervaring bewees, dat zeer velen de aantrekkingskracht ervaren van een ver of een nabij gelegen kunstleven. En ons volk is daardoor voorzeker verrijkt.

Maar de welhaast onmisbare aanvulling daarvan kon wezen - en is er door deze tentoonstelling - dat ons volk in breede lagen zich gesteld ziet vlak voor kunstvoortbrengselen van onzen eigen dag, voor hetgeen nog levende meesters gewrocht hebben op het erf van schilderkunst, beeldhouwkunst, teekenkunst en boekdrukkunst.

Als dan bovendien in deze tentoonstelling het Algemeen Nederlandsch Verbond getrouw blijft aan zijn voortreffelijk doel en zijn fraaie traditie; als het ons immers een algemeene Nederlandsche kunsttentoonstelling biedt en daartoe Zuidafrikaansche, Vlaamsche, Indische, Nederlandsche kunstgewrochten saambrengt, dan worden wij tevens verrijkt in ons beseffen van hetgeen de Nederlandsche stam vermag ons te bieden.

Naar alle zijden staan wij derhalve tegenover grootsch en opvoedend en weldadig pogen. Met warme gevoelens jegens de initiatiefnemers, met warmen dank jegens alle exposeerenden en medewerkenden, met de beste wenschen voor het resultaat van zoo sympathiek een pogen, verklaar ik gaarne deze tentoonstelling geopend.

Toen de toejuiching op die woorden verklonken was, begaven de genoodigden zich in de vlak naast de eerezaal gelegen tentoonstellingszalen, waar de thee werd rondgediend en de kunstwerken druk besproken werden. Men was het er vrijwel algemeen over eens, dat de Vlamingen goed voor den dag komen en van hun Antwerpsche inzending een mooi geheel hebben weten te maken, dat velen Noord-Nederlanders een openbaring zal zijn. Erkende grooten als Ensor, Laermans, Joris Minne, Masereel, Opsomer, De Saedeleer, Saverys, Servaes en Vaes, paradeeren er naast jongeren als Jespers, Cantré en Tijtgat. En Permeke maakt met zijn zeegezichten een heele wand belangrijk. Ook de Vlaamsche beeldhouwers en houtsnijders zijn met belangrijk werk op het appèl. Hoewel de bedoeling was: werk van levende meesters te laten zien, meende de Vlaamsche commissie dat bij het geven van een beeld der moderne Vlaamsche kunst enkele schilderijen van wijlen den Vlaming geworden Noordnederlandschen schilder der Kempen, Jacob Smits, overleden 1928, en beeldhouwwerk van den betreurden jongen kunstenaar Rik Wouters niet mocht ontbreken.

Uit Nederland zijn ongeveer honderd inzenders toegelaten, wier werk natuurlijk nog een onvolledig beeld geeft van wat er hier leeft en werkt op het gebied der beeldende kunst. Het zijn vogels van zeer geschakeerd gevederte, men vindt er vertegenwoordigers van de oude school als Bastert, Boot, Garf, Jurres, Moulijn, Coba Ritsema, zoowel als jongeren gelijk Adamse, Eyck, Franken, Hartman, De Kat, Richters, Sengers, Charley Toorop. Jan Sluyters en Matthieu Wiegman vormen met hun drieledige inzending hoogtepunten. Parijs, onder de Nederlandsche afdeeling ondergebracht, is o.m. vertegenwoordigd door Theo Bennes, Jeanne Bieruma, Oosting, Frans Boers, Eekman, Van Hasselt. Bijzonder beeldhouwwerk is er van Gijs Jacobs van den Hof, Hildo Krop, Rädecker, Tjipke

[p. 75]

Visser, Sondaar, Wezelaar en Zijl; Bulder, Debora Duyvis, Escher, Essers, Fokko Mees, Dirk Nijland, houden de eer der Nederlandsche houtsnijkunst op.

Dat in Indië ook kunst van beteekenis wordt voortgebracht bewijzen de teekeningen van Bonnet en mevr. Van Huut-Kardos en de schilderijen van Frank en Ouborg. En Zuid-Afrika kon, hoewel de eigenlijke zending nog niet is aangekomen, toch ook reeds op deze eerste der drie tentoonstellingen uitkomen door een inzending van de kunstdrukkerij Luii te Amsterdam, waardoor Zuidafrikaansche schilders als Maggie Laubser, Hugo Naudé en Irma Stern b.v. al dadelijk bekendheid in Nederland zullen krijgen. Hun werk hangt bij de bescheiden Indische groep in de graphiekzaal, waar tevens fraai Grootnederlandsch drukwerk over Dietsche kunst is uitgestald.

Laten we met dit vluchtig overzicht mogen volstaan. Het schrijven van een kritiek ligt zeker niet op den weg van Neerlandia. Het kunstoordeel words aan bevoegde beoordeelaars overgelaten. Wij hopen, dat zij veel belangrijks zullen weten te ontdekken van de meer dan twee honderd schilderijen, beeldhouwwerken, houtsneden, die in zorgzame opstelling een beeld geven van den ernst en de vaardigheid, waarmede Nederlanders en Stamverwanten de beeldende kunst beoefenen.

Dat H.M. onze Koningin bereid werd gevonden om met een vlotte, krachtige teekening - oude den in Zweden - als inzendster aan deze tentoonstelling deel te nemen stelt het Verbond op zeer hoogen prijs; het ziet er een bewijs in van Haar meeleven en meestreven met de volken, die tot den Nederlandschen stam behooren. Haar inzending heeft de eereplaats in de graphische afdeeling.

Een min of meer zinnebeeldige beteedenis heeft wat de bezoekers - mogen het er zeer velen zijn - in het voorportaal van de tentoonstelling aanschouwen. Daar hangt het portret van H.M. de Koningin door H. Mees, afgestaan door het gemeentebestuur van Rotterdam, dat van Dr. H.D. van Broekhuizen, het jongste werk van Willy Sluiter en de portretten der beide stichters van het A.N.V.: Dr. H.J. Kiewiet de Jonge, door Jan Veth, en Hippoliet Meert, door den Vlaamschen schilder Em. Jacques. Deze drie figuren vertegenwoordigen op waardige wijze de drie groote gebieden van den Nederlandschen Stam: Afrika, Nederland, Vlaanderen en in de initialen dezer landen ook het A.N.V.

Aldus voorbereid op de beteekenis der tentoonstelling zelve en haar doel, zal menig bezoeker met te meer belangstelling het gebodene in oogenschouw nemen en naar de mate van zijn ontvankelijkheid voor kunst er van genieten.

Het welslagen zal niet alleen afhangen van gunstige persbeoordeelingen, maar ook van een druk bezoek. Daartoe aansporen ligt in de macht van al onze leden. En wie onverhoopt geen gelegenheid mocht vinden om zijn schreden in April naar de Stadhouderslaan 41 te 's-Gravenhage te richten, neme zich voor de volgende maand naar het nieuwe Museum Boymans te Rotterdam te gaan. In Juni volgt dan nog de gelegenheid voor wien Amsterdam beter ligt om de bijeengebrachte kunst uit Nederland, Parijs, Indië, Vlaanderen en Zuid-Afrika te bezichtigen.

Op de aanplakzuilen in de voornaamste drie steden van Holland is het A.N.V. de eerste drie maanden troef. Moge die troef het A.N.V. de gewenschte winst brengen, zoowel in verhoogde waardeering van zijn cultureelen arbeid als in versterking van zijn ledental.

v.S.