Neerlandia. Jaargang 37

[p. 15]

Taal-Afsterving.

Aangezocht om iets over den toestand en de uitzichten van het Nederlandsch element in de Vereenigde Staten te schrijven voor ‘Neerlandia’, wil ik trachten bij het voldoen aan dit verzoek mij zooveel mogelijk tot de quaestie van taalgebruik en nationaliteitsbesef te beperken. Op kerkelijke (zelfs op algemeen-religieuse vragen) min of meer met de bovengenoemde problemen verwikkeld, wensch ik niet in te gaan. Ik besef dat ‘Neerlandia’ geen bizondere kleur op godsdienstig terrein vertegenwoordigt.

De prognosis voor het toekomstig levend gebruik der Nederlandsche taal in dit land laat zich niet gunstig stellen. Het is zelfs de vraag of de tijd voor prognosis niet reeds voorbij is, wijl de patiënt door den geneesheer is ‘opgegeven’. Toen ik in 1881 hier arriveerde, was 't Nederlandsch nog een levende taal, die op den kansel, bij de drukpers in enkele bladen, en in den dagelijkschen omgang in gebruik was, ofschoon toen reeds de Amerikaniseering van de jongeren onder de geïmmigreerden, schoon nog niet zoo zeer zichtbare, maar toch effectieve, werking had. De eerste Hollandsche preek die ik te hooren kreeg, werd uitgesproken in het slechtste Hollandsch, dat ik ooit in een publieke toespraak gehoord heb. Toch werd zij uitgesproken door iemand wiens verbindingen met Nederland nog tamelijk versch waren. Doch niets was gedaan om het onvermijdelijk taalbederf, dat van de Engelsch denkende en Engelsch sprekende omgeving indrong, te stuiten, of een tegenwicht te scheppen. Dat het in dit opzicht in de latere twee of meer tiental jaren veel beter geworden is, laat zich niet ontkennen.

De verbetering had meer dan één oorzaak. Gedurende betrekkelijk langen tijd kwamen verscheidene predikanten uit het oude Vaderland over, die de moedertaal behoorlijk wisten te gebruiken. De werking daarvan moet niet onderschat worden, daar in dien tijd, meer dan later, de dominé werkelijk leiding gaf in zijne eigen gemeente en soms in wijder kring daarbuiten. Een nieuwe oorzaak is te zoeken in den invloed der theologische literatuur, die uit Nederland, uit de kringen van 't herlevende Calvinisme kwam en hier met graagte door de predikanten, en niet door die alleen, werd opgenomen. Het was een geluk dat die literatuur het Nederlandsch in uiterst zuiveren, ja men mag wel zeggen in schitterenden vorm, op de markt bracht. Dit gaf een nieuwen impuls aan het bijhouden van de aangeboren taal van vele der toentijds werkzame, zelfs jonge predikanten. Later begon men met die literatuur te vertalen. Dit was in het algemeen bezien een goede stap, maar het was tegelijk een symptoom van het ontgroeien bij het jongere element aan de kennis van het Nederlandsch, die voor vruchtbaar gebruik van zulke werken een vereischte was. De geïnteresseerden begonnen te gevoelen, dat ze niet langer uit die werken het beste wisten te halen wat er in was. Dat de vertaling somtijds gebrekkig was, kon daaraan niets veranderen. Het is nog altijd beter met 'n gebrekkige vertaling zich te behelpen, dan een onverstaanbaar en daarom ongelezen boek in de boekenkast te hebben. Als nog een verdere oorzaak voor de vertraging van het overgangsproces zou ik willen noemen den invloed door het theologisch en voorbereidend onderricht in zekere scholen uitgeoefend. Dit was van beter qualiteit dan het vroeger bestaande en aan zichzelf vrijwel overgelaten, ‘kreupel-Hollandsch’. Tot op dit oogenblik zijn er (wekelijksche) nieuwsbladen, die zich betrekkelijk goed van het Nederlandsch bedienen. Maar dat dit niet al te lang zoo kan voortgaan, ligt voor de hand. De aanvoer van predikanten uit Nederland heeft opgehouden, daar de tegenwoordige, voor een groot deel zich van het Engelsch bedienende, inrichtingen in de behoefte aan candidaten tamelijk voorzien. De ‘quota’- regeling der immigratie, belet den verderen toevoer van Nederlanders, die nog niet buiten het Hollandsch zich zouden kunnen behelpen, en weer tengevolge van die regeling is een niet gering deel der landverhuizing naar Canada overgeleid.

De werkzaamste factor in de ver-Angliseering van de Nederlanders alhier is te vinden in de neiging der jonge lieden, die al vroeg het Hollandsch niet meer verstonden, of soms ietwat voorbarig beweerden het niet meer te kunnen verstaan. Dit was natuurlijk. Dat het ‘niet-langer-kunnen’ soms na aan ‘niet-langer-willen’ grensde, is ongetwijfeld waar. Maar het feit ligt er, dat eene machtige bekoring van de breedere en meer modern opgezette Amerikaansche omgeving, voor de ‘jongeren’ onweerstaanbaar was. De Hollandsch sprekende ge-

[p. 16]

meenten moesten voorziening maken voor Engelsche preekdiensten in het belang van het opgroeiende geslacht, maar ook uit eigenbelang, daar dit geslacht zeer overneigde naar een gradueele oplossing van verschillende denominaties in de Amerikaansche kerken. Niemand kan de onmisbaarheid van de genoemde voorziening ontkennen. Zij heeft de vervreemding van den religieusen moederbodem bij niet weinige jonge lieden vertraagd, schoon niet geheel kunnen verhinderen. Of het hulpmiddel te laat of te vroeg werd ter hand genomen blijve hier buiten beslissing, alsook of de methoden aangewend in elk geval wijs waren.

Er zijn nog altijd oude lieden van Nederlandsche afkomst in zekere streken, die het Hollandsch in de prediking behoeven, zoodat dientengevolge een, gedurig kleiner wordend, getal van bi-linguale jonge predikers, nog niet geheel overbodig geworden is. Maar, naar men zegt, bestaat er in het kiezen tusschen eventueele beroepen een sterke voorkeur voor geheel Engelsch sprekende gemeenten.

Dat de opgang door het Engelsch in het algemeen, onder de jeugd gemaakt, niet geheel zonder een betreurbare minachting van de Nederlandsche tradities, heeft plaats gevonden, is niet te miskennen. Het gevoelen dat het ‘fijner’, meer ‘aristokratisch’ (of zal ik zeggen ‘meer demokratisch’?) was zijn Hollandsch te vergeten en te verloochenen, heeft zeker gewerkt en werkt nog. Vooral bij hen, die minder ontwikkeld uit Nederland kwamen, was dat besef merkbaar. Het was natuurlijk onvermijdbaar dat het Engelsch, dat uit hoofde van zulke motieven snel veld won, niet altijd fijn op de keur, in sommige gevallen zeer laag aan den grond, was.

Dit was een van uit den boezem der Hollanders zelf opkomende taalverwording. Op dit oogenblik, en hiermee wil ik mijne vluchtige opmerkingen besluiten, bestaat er groot gevaar dat het Amerikaansche-Engelsch in alle kringen onderhevig is aan een ziekte, die misschien in een halve eeuw een geheel platte ‘slang’ taal daaruit dreigt te maken. Er zijn er niet weinigen die openlijk bekennen, dat zij die nieuwe manier van spreken niet meer verstaan. En dit proces van verbastering is niet tot den gemeenen man, of de jeugd alleen, beperkt. Het dreigt in overigens ‘cultureele’ kringen, bij oudere meer conservatieve personen in te dringen. Mij werd bericht van een professor, die in eene voorlezing over een historisch onderwerp, van zekere personen daarin behandeld, sprak als ‘this guy’ and ‘that guy’. Als dit aan het groene hout geschiedt, wat zal met de ‘kruppel-hout’- omgangstaal gebeuren? Naar mijn oordeel is dit een ernstige quaestie. Ik spreek er hier vanr omdat het onvolkomen-verstane Engelsch, een vruchtbaren bodem levert voor het overhand-nemen van zulk een gebruiken. Groote verwondering moet het wel baren, dat trots de intensieve opleiding in het correct-Engelsch, waarop de duizende van publieke scholen zich toeleggen, het jongere Amerikaansche geslacht dat uit die scholen komt, niet den minsten tegenstand schijnt te kunnen bieden tegen het taalbederf in het praktische leven, zoodra het schoolbezoek is geëindigd.

Het schijnt jammer dit te moeten opmerken en er in Askalon of Gath van te moeten gewagen. Het Engelsch, de zoo schoone taal die eerst een ontzaggelijke bekoring op het jonge volk van Nederlandsche afkomst uitoefende, schijnt nu wel op weg om aan zijn eigen algemeene ‘verwording’ te grond. te gaan. Moge God het verhoeden! En ‘Caveant Philologi’!

Santa Ana, California.

Dr. GEERHARDUS VOS.

U.S.A., Einde October 1932.

Dit artikel wordt geplaatst met behoud van de Amerikaansch- Nederlandsche taal- en stijleigenaardigheden.

A.E.