Neerlandia. Jaargang 34

Ned.-indië

Geschiedenis der gemeente Batavia.

Na 25 jaar. Beknopt gedenkschrift ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan der Gemeente Batavia, door E.J. Eggink, gemeente-secretaris.

Voor iemand, die te Batavia is gekomen vóór de instelling van de gemeente van dien naam, is het lezen van dit boek bepaald een genot, vooral als hij vertrouwen in het nut van die instelling heeft gehad. Want dit boek leert, dat die instelling een goed werk is geweest, dat daardoor veel is verbeterd, dat niet tot stand zou zijn gekomen, als Batavia gebleven was onder de zorg van eenige ambtenaren van de landsregeering, menschen die niet zooveel voor Batavia konden voelen als de latere bestuurders der gemeente en hun ambtenaren. Voor iemand als schrijver dezes, tot wiens uitspanning het maken van lange wandelingen heeft behoord, doet het goed te zien, dat vele wegen en waterloopen, waarvan de toestand van verwaarloozing hem ergernis gaf, thans zijn verbeterd en dat het nieuwe Batavia nu aanspraak heeft op den grooten naam, dien de stad had onder de Vereenigde Oostindische Compagnie. Om van de prettige herinneringen, die het lezen van het boek opwekte, maar niet te gewagen!

Het boek geeft na het bekende portret van den stichter van Batavia, Jan Pieterszoon Coen, eerst een hoofdstuk over Decentralisatie in oude tijden, met een afbeelding van het graf van het eerste hoofd der Chineezen en een kaart van het Batavia van 1619. Dit hoofdstuk is een overzicht van de verhouding van het Gouvernement, de landsregeering, tot de stad, loopende tot even na het herstel van het Nederlandsche bestuur in 1816.

Het volgende hoofdstuk ‘Voorbereiding tot den tegenwoordigen toestand’ geeft een overzicht van de adviezen vóór en tegen het instellen van een gemeente uitgebracht, om vervolgens een hoofdstuk te geven over de regeling van 1903. Dit was geen zaak voor Batavia alleen, maar maakte voor heel Indië mogelijk, dat voor gewesten of gedeelten van gewesten uit de algemeene geldmiddelen gelden werden afgezonderd, ten einde als eigen geldmiddelen van het betrokken gebied te strekken, ter voorziening in de behoeften van dat gebied. Het voor Batavia afgezonderde gedeelte van de algemeene geldmiddelen was in den aanvang geheel onvoldoende, om te bereiken, wat de gemeenteraad noodig vond. Eerst na ongeveer 10 jaar was het Gouvernement tot dit inzicht gebracht en kwam er een bevredigende regeling tot stand. En eindelijk kreeg de gemeente het recht zelf belastingen te heffen.

Voor een goed werkende gemeente is noodig medewerking van de ingezetenen. Dat dit niet dadelijk volmaakt is geweest, is te begrijpen. Zelfs naar de stembus gaan was iets, dat maar weinig kiezers noodig vonden; veelzeggend is in dit opzicht, dat iemand eens heeft uitgerekend, dat bij een bepaalde verkiezing elke uitgebrachte stem f 10 had gekost, als gevolg van de kosten van het verkiezingsapparaat en het geringe aantal uitgebrachte stemmen. En natuurlijk was in die dagen het eereambt van raadslid niet zoodanig in tel, dat werkelijk de beste menschen er toe bereid werden gevonden. Maar dit neemt niet weg, dat het boek bewijst, dat, al werd de gemeente niet gedragen

[p. 194]

Koninginnefeest te Batavia 1930: opstelling van de groep der afd. Batavia van het A.N.V. op het Waterlooplein.

door de algemeene belangstelling, er toch veel goeds is verricht, voordat de gemeente gezegd kon worden historische aanspraken op die belangstelling te hebben.

Het volgende hoofdstuk behandelt Het Bestuur van de Gemeente; met portretten geeft het een herinnering aan de burgemeesters, die eerst waren ambtenaren van het Binnenlandsch Bestuur, later door de Regeering als zoodanig benoemde hoofdambtenaren. In den aanvang hadden deze burgemeesters alleen hulp van de gemeente-ambtenaren, later kregen zij aan hun zijde wethouders, natuurlijk uit en door den raad gekozen.

Dan komt het hoofdstuk Resultaten; onderverdeeld naar de verschillende werkzaamheden: De Drinkwatervoorziening (in een tropisch land met vele besmettelijke ziekten een zaak van buitengewoon groot gewicht), Afwatering en Assaineering, Malaria-bestrijding, Reiniging- en Besproeiingsdienst, Afvoer van huisvuil en faecaliën, Wegenverbetering, Bad- en waschgelegenheden, urinoirs en privaten, Kampongverbetering (de kampongs zijn de wijken voor de Inlandsche bevolking, de Chineezen en die Europeanen, die tot de economisch zwakken behooren, zoodat deze verbeteringen van grooten invloed zijn op de heele bevolking), Volkshuisvesting, Woningtelling, Stadsontwikkeling, Gezondheidsdienst, Toezicht op levensmiddelen, Onderwijs, Schouwburg, Brandweer, Begraafplaatsen.

Al deze hoofdstukken, waarvan de opsomming het nut heeft, dat ze eenig denkbeeld geeft van wat er in de gemeente Batavia zooal wordt gedaan, worden gevolgd door leerzame overzichten en grafieken.

Tot slot van dit artikel geef ik deze aansporing aan de lezers van Neerlandia: als gij wat meer van het tegenwoordige Batavia wilt weten, eenig inzicht wilt verkrijgen in de groote gemeente, die al eeuwen over de geheele wereld bekend is, lees dan dit boek van den heer Eggink. Gij zult hem dan, als ik, dankbaar zijn voor de goede zorg, die hij aan tekst en afbeeldingen heeft besteed. R.v.I.