Neerlandia. Jaargang 34

[Nummer 7]

De Nederlandsche taal in de Nederlandsche gebieden in Oost- en West-Indië.

Gelijktijdig kwamen twee dagbladartikelen tot ons, één van de ‘Sumatra Post’ en één van de ‘Banier’ te Paramaribo.

In het eerste wordt gepleit voor de verbreiding onzer taal onder de inlandsche volken in Ned.-Indië, in het andere wordt geklaagd over haar mishandeling in Suriname.

Deze artikelen zijn ons aanleiding gevolg te geven aan een reeds lang gekoesterd plan, om in ons maandblad de aandacht te vragen voor de groote belangen, welke aan het gebruik onzer taal in de Nederlandsche gebieden in Oost- en West-Indië vastzitten.

Indië is op den weg, die leidt naar de meerderjarigverklaring; Curaçao, dat vele jaren achtereen aan het Moederland veel geld kostte, is vrij plotseling financieel zelfstandig geworden. Suriname kan den weg naar de stoffelijke welvaart nog niet terug vinden, maar dat kan anders worden.

Geweldig is de ontwikkeling van Ned.-Indië op verschillend gebied, een ontwikkeling, die afgunst wekt en sommigen, opgehitst door de Russische revolutiestokers, het hoofd op hol heeft gebracht.

Curaçao is een zeer belangrijk station geworden in Zuid-Amerika, dat ook in handen van eenige andere natie deze tot groot voordeel zou kunnen zijn.

Veel zwaarder dan daarvóór is nà den wereldoorlog de strijd om het bestaan geworden. Dat geldt voor de menschen, maar ook voor de staten.

Dat is geen reden tot klacht. Strijd staalt. Hij komt de karaktervorming en de gezondheid van het lichaam en den geest ten goede. Het wachtwoord zij dus: de oogen open houden en hard werken.

Het schoone streven naar behoud van den vrede tusschen de staten en naar aankweeking der vriendschappelijke gevoelens tusschen de volken worde met alle macht gesteund, maar dit ontslaat niet van den plicht de uiterste krachten in te spannen, om de onder de zon veroverde plaats te behouden en voor zooveel noodig beter bewoonbaar te maken. Dat geldt voor de staten, zoowel als voor de individuen. Het is de plicht van alle Nederlanders om mede te arbeiden aan den verderen opbouw van het Nederlandsche Rijk, als een stevige eenheid.

Daarvoor is noodig een wijs en rechtvaardig bestuur, gericht op de geestelijke en stoffelijke welvaart der onder de monarchie levende volken, waarbij de saamhoorigheid in het Nederlandsche Rijk op den voorgrond behoort te staan, hoever overigens de zelfstandigheid der deelen zich moge ontwikkelen.

Een bij uitnemendheid krachtig bindmiddel is de gemeenschappelijke taal.

De Zuidamerikaansche republieken zijn reeds lang geen Spaansche bezittingen meer, maar juist in de laatste jaren zijn de banden tusschen Spanje en die republieken, waar het Spaansch de landstaal is, weer nauwer toegehaald.

Deze ervaring, die trouwens een oude bekende stelling bevestigt, zij een duidelijke vingerwijzing voor den weg, dien Nederland in Ned.-Indië en in Curaçao ten aanzien der taal heeft te volgen.

Wij noemen hierbij Suriname niet, want in onze twaalfde Nederlandsche provincie op de Noordkust van Zuid-Amerika is het Nederlandsch de algemeene voertaal, maar daar voelt dan ook de inheemsche bevolking zich Nederlandsch, onwankelbaar trouw aan de Koningin, en een met het volk in Europeesch Nederland.

Toch is de toestand in Suriname blijkbaar niet in orde. Anders zouden niet noodkreten van daar tot ons komen over de verwaarloozing van het onderwijs in onze taal.

In Curaçao leeft men in het Papiementsch.

Het is mogelijk, dat dit eigen taaltje niet gemist kan worden, maar het is zeker dat, wanneer de Curaçaosche overheid met kracht en beleid aan het werk gaat en volhoudt, het Nederlandsch in dit Nederlandsche gebied de plaats kan krijgen, waarop het aanspraak heeft.

Daarvoor is in de eerste plaats noodig: eerbied van de Nederlanders in Curaçao voor hun taal, zich openbarende in het zuiver spreken en schrijven,

[p. 102]

en voorts waar 't maar eenigszins kan, gebruik van onze taal in den omgang met de bevolking.

Aan het onderwijs in het Nederlandsch behoort natuurlijk ook in dit gebiedsdeel de uiterste zorg te worden besteed. Anders kan de grootste toewijding van Nederlandsche zijde niets uitwerken.

Voor Ned.-Indië met zijn sterk op den voorgrond tredende Nederlandsche belangen is het taalvraagstuk uit den aard der zaak uiterst gewichtig.

De beteekenis van de Nederlandsche taal als middel tot toenadering tusschen de verschillende rassen is door de Nederlanders in Oost-Indië pas heel laat ingezien, en wordt misschien nog niet voldoende begrepen.

De eerste inlandsche jongelieden, die Nederlandsch geleerd hadden, durfden met die kennis haast niet voor den dag te komen, en de Nederlanders moedigden hen geenszins aan, om zich van de taal te bedienen. Eerst waarschijnlijk zonder er veel bij te denken; 't was nu eenmaal altijd zoo geweest, dat ze met inlanders Maleisch, of als zij die verstonden de landstaal spraken. Maar toen het getal der Nederlandsch kennende inlanders toenam, toen er waren, die zich uit eigen beweging van die taal bedienden, begonnen vele Nederlanders daarin een bewijs te zien van overmoed, van een streven om zich met de blanken gelijk te stellen, en onder de bestuursambtenaren waren er, die niet toestonden, dat inlandsche ambtenaren hen in het Nederlandsch toespraken, omdat zij daarin een bedreiging zagen voor het Nederlandsch gezag.

Gelukkig is dat maar een voorbijgaand verschijnsel, maar geheel verdwenen schijnt het ook thans nog niet, want waarom anders zou, nog niet lang geleden, de Gouverneur-Generaal weer een aanschrijving gericht hebben tot de ambtenaren, om zich overal, waar dat mogelijk is, in den omgang met inlanders van de Nederlandsche taal te bedienen?

Dat dit nog noodig was, is een bewijs, dat de kracht van de taal als bindmiddel nog niet algemeen wordt begrepen. Het besef, dat wij allen, ongeacht ras of godsdienst, burgers zijn van denzelfden staat, onderdanen van dezelfde Koningin, kan niet beter bevorderd worden dan door ons in den omgang te bedienen van dezelfde taal, de Nederlandsche. Een deel der inlanders-revolutionairen ziet dat blijkbaar wel in; zij zouden zich anders niet tegen de bevordering van de kennis onzer taal onder de inlanders verzetten.

Het spreekt vanzelf, dat de groote massa in afzienbaren tijd niet tot de kennis van Nederlandsch kan worden gebracht; het kan natuurlijk de bedoeling ook niet zijn, dat de inlandsche talen zouden verdwijnen. En het is wel merkwaardig, dat het Nederlanders zijn, die het eerst het gevaar hebben ingezien, dat de inlandsche intellectueelen hun eigen taal zouden verwaarloozen. Hiertegen echter waken zij thans zelf, in samenwerking met de Europeanen, in het Java-Instituut.

Maar wij moeten gestadig voortgaan met uitbreiding van de gelegenheid voor de inheemsche bevolking in al onze overzeesche gebieden, om Nederlandsch te leeren en de beste aanmoediging, om van die gelegenheid gebruik te maken is, dat de Nederlanders in den omgang met hen zooveel mogelijk onze taal gebruiken. Aldus werken zij aan de bevestiging en de versterking der éénheidsgedachte in de verspreide Nederlandsche gebieden. Met Inlanders een gesprek in het Nederlandsch voerende, laat men zich meer gaan; men voelt en denkt anders; men is geheel anders gestemd dan wanneer men een Inlandsche taal moet gebruiken.

Wij worden aldus vertrouwd met de gedachte samen te behooren tot denzelfden staat en samen dezelfde groote belangen te hebben.

De Nederlanders in de Nederlandsche gebieden in Oost en West moeten zich de dragers van de Nederlandsche beschaving voelen, degenen op wie het in de eerste plaats aankomt, om het schoone Rijk der Nederlanden gaaf en welvarend aan het nageslacht over te geven.