Neerlandia. Jaargang 34

Drie Gedenkboeken.

Drie gedenkboeken ontvingen wij ter aankondiging. Twee deen Nederlands betrekking tot de wereldbeschaving uitkomen, het derde herdenkt de geschiedenis van een der roemruchtigste plaatsen van ons land: Den Briel en herinnert aan de belangstelling, die haar mooie omstreken verdient.

De Wereldbibliotheek heeft terecht haar (thans als leider afgetreden) stichter, den heer L. Simons, geëerd door aan Georg. Rueter op te dragen zijn beeltenis te schilderen en door dit fijn gevoelde kunstwerk in kleurendruk weer te geven vooraan in het gedenkboek van haar 25-jarig bestaan. Aan Simons de onsterfelijke verdienste, een voor ieder bereikbare boekerij gegeven te hebben aan het Rijk des geestes: Groot-Nederland. Het beste, dat in alle landen en alle tijden gedacht en te boek gesteld werd, wordt hier, in de eigen taal van dit ons groote vader- en moederland, den zich ontwikkelende aangeboden: een geestelijke kapitaalvorming voor alle komende tijden. En onvergankelijk!

Simons heeft eens in een vergadering van den Amsterdamschen gemeenteraad den wensch uitgesproken, dat de bede om wijsheid en voorzichtigheid, waarmede elke vergadering begon, een bede mocht worden om wijsheid en doortastendheid. Door zijn heldhaftige houding in de oorlogscrisis, die hij glansrijk te boven kwam, heeft de stichter der Wereldbibliotheek met zijn persoon ingestaan voor zijn ideaal, dat kort na het begin van de onderneming in groot gevaar kwam. Om het werk, hier verricht, te waardeeren, bladere men in dit boek met zijn welsprekende gegevens, met zijn vele portretten van wereldkunstenaars en geleerden. Omstreeks duizend werken zijn in bijna vijf millioen afdrukken naar alle windstreken verzonden; van één (den Max Havelaar) zijn er meer dan 78000 verkocht. Een ernstige opvatting blijkt o.a. uit het verzet van het Bestuur tegen de ‘vertaalmachines’, die een gevaar zijn voor de beschaving. Hier is mooi beschavingswerk verricht, dat door Simons' opvolgers Nico van Suchtelen en dr. P Endt in denzelfden geest wordt voortgezet.

In vier talen verscheen het gedenkboek der Groningsche Hoogeschool door mr. B. Ten Bruggen Cate en H. de Buck, bij J.B. Wolters te Groningen. In 1614, midden in den bevrijdingsoorlog der Nederlanden, stichtte ons voorgeslacht dit uitzendstation van beschaving, waaraan de beroemde namen verbonden zijn van Petrus Camper, Ubbo Emmius, Petrus Camper, J.C. Kapteyn, G. Heymans. Het boek, dat breed uitweidt over de inrichting der gebouwen, schiet volstrekt tekort in waardeering voor deze en andere grooten, wier werk aan de inrichting haar beteekenis gaf en die min of meer terloops worden genoemd. Maar misschien wil dit geschrift (dat

[p. 97]

trouwens den naam ‘gedenkboek’ niet draagt) slechts een inleiding wezen tot een werkelijke geschiedenis dezer voortreffelijke stichting.

Het Gedenkboek van Voorne, uitgegeven door Vereenigingen tot bevordering van het Vreemdelingenverkeer en de vereeniging voor de welvaart te Hellevoetsluis, met medewerking van het Dagblad van Rotterdam beschrijft gewijden grond. Bodem, plantengroei, polderwezen, akkerbouw, veeteelt, nijverheid, verleden, heden en toekomst worden herdacht. Aanleiding was het 600-jarig bestaan van Den Briel. Met zoo uitstekend ter zake kundigen als den Brielschen archivaris, den heer Joh. H. Been, en mr. dr. H.P. Schaap mocht ook een zorgvuldige behandeling van het geschiedkundige deel van het werk worden verwacht. Wij vinden die in Beens vroolijken ‘Proloog’ en in de schets, door dr. Schaap gegeven van de beteekenis van Jacob van Maerlant, welke - gelukkige gedachte! - verlucht wordt met een nadruk van 's mans konterfeitsel uit het stadhuis te Brugge. Hij behoort, zooals de schrijver zegt, gelijkelijk aan Noord en Zuid, aan den geheelen Dietschen stam. Van Maerlant op Voorne, waar hij woonde en werkte, zijn de zangen uitgegaan, die hem den naam van vader der Dietsche dichters hebben waard gemaakt. Verder gaf de heer J.J. Moerman een geschiedkundige bijdrage: ‘Het logement der stemmende stad Den Briel’, dat echter meer een stukje Haagsche geschiedenis is. De Brielsche heeft de heer H. Contijn samengevat in een belangwekkend hoofdstuk. Het geheel herinnert weer eens aan den plicht van den Nederlander: zijn vaderland en de geschiedenis daarvan goed te kennen. Is dat niet de eerste voorwaarde, om het lief te hebben?