Neerlandia. Jaargang 32

Nederland.

Kort Verslag der Vergadering van Groep Nederland van het A.N.V. op 22 September 1928 te Haarlem.

Voorzitter Prof. Dr. A.A. van Schelven, Secretaris Mr. W.J.L. van Es. De Penningmeester F.J.M. Tonino was door familieomstandigheden verhinderd.

Zestien afdeelingen zijn vertegenwoordigd: Amsterdam, Arnhem, Dordrecht, Den Haag, Den Haag-Jongelieden, Haarlem, Den Bosch, Kampen, Maastricht, Rotterdam, Schiedam, Utrecht, Voorne-Putten, Wageningen, West-Z. Vlaanderen, Zwolle. Afwezig met kennisgeving de afdeeling Amersfoort.

De vergadering werd verder bijgewoond door de leden van het Groepsbestuur: J.N. Pattist en Prof. W. Nolet, den afgevaardigde in het Hoofdbestuur Mr. K.M. Phaff, den propagandist Jac. Post en een vijftiental belangstellende leden. Bericht van verhindering was ingekomen van Mr. B. de Gaay Fortman.

De Voorzitter opent de vergadering na een woord van dank aan de afdeeling Haarlem, die zich met de inrichting van den heden te houden Groepsdag had belast.

De notulen worden na enkele opmerkingen goedgekeurd.

De heer Krom (Utrecht) vraagt hierbij, of uitvoering is gegeven aan de motie der vorige vergadering in zake het optreden der Regeering te Breda en keurt af, dat te Bergen op Zoom alweder het Vlaamsche Volkslied verboden was. De Voorzitter bevestigt, dat aan de Regeering van de motie is kennis gegeven, maar stelt voor, om te dezer zake nu verder af te wachten. De regeling te Bergen op Zoom was tot stand gekomen na overleg van de overheid met de belanghebbenden, tusschenkomst lijkt thans overbodig, al zal ieder het afkeuren, dat voor het Vlaamsche volkslied of de Vlaamsche vlaggen beperkende bepalingen worden opgelegd.

De begrooting wordt eveneens goedgekeurd. Hieraan knoopt de heer Krom (Utrecht) de opmerking vast, dat het wenschelijk is meer leden te werven onder de groote finantieele en industrieele instellingen. Het Groepsbestuur merkt op, dat, al is dit wenschelijk, er voor de Groep hierbij geen rechtstreeksch belang is, omdat van giften of lidmaatschappen slechts 20% aan de Groep komt en het overige aan de kas van de afdeelingen en het Hoofdbestuur ten goede komt. Het hangt samen met de financieele regeling ten opzichte van het Hoofdbestuur en de vraag van het voeren van propaganda.

In de commissie van onderzoek naar de rekening en verantwoording van den penningmeester worden benoemd bij acclamatie de heeren Mr. J. Hoog, Jhr. Mr. C.H.M. van Nispen tot Sevenaer en Ir. H. Thunissen. Mr. J. Hoog, die aanwezig is, verklaart zijn benoeming te aanvaarden onder het voorbehoud, dat weldra een regeling der administratie met het Hoofdbestuur getroffen wordt, waardoor de commissie metterdaad het beheer zal kunnen nagaan.

Bij de mededeelingen van het Bestuur zet de Voorzitter uiteen de wenschelijkheid, dat er meer overeenstemming weze tusschen het Groepsbestuur en het Hoofdbestuur. In de eerste plaats is het wenschelijk, dat er meer verstandhouding komt tusschen de afgevaardigden der Groep in het Hoofdbestuur en het Groepsbestuur. Dit kan bereikt worden door daartoe zoo veel mogelijk personen te kiezen, die tevens lid zijn van het Groepsbestuur. Maar daarnaast is het wenschelijk, om door statutenwijziging te verkrijgen, dat het Dagelijksch Bestuur van het Hoofdbestuur worde gekozen buiten en boven het getal der afgevaardigden der Groepen. Indien er verschil van opvatting over verschillende punten ontstaat tusschen Groep en Hoofdbestuur, zal dit in den regel veroorzaakt worden door een meeningsverschil tusschen beider dagelijksche

[p. 176]

Besturen. Er is nu reeds sedert jaren verschil van meening over sommige vraagstukken van groot belang. Doordat slechts één lid van het Groepsbestuur tevens afgevaardigde in het Hoofdbestuur is, kon dit den indruk wekken, alsof deze slechts een persoonlijke meening verkondigde, terwijl de overige afgevaardigden, door gemis aan voortdurende verstandhouding met wat in de Groep omging, daaraan vreemd bleven. Hieraan kon worden tegemoet gekomen, door deze afgevaardigden zooveel mogelijk voor te lichten over de vraagstukken, welke zich voordeden, anderzijds door meer dan tot dusver zooveel mogelijk personen te kiezen, die tegelijk lid van het Groepsbestuur en afgevaardigde in het Hoofdbestuur zouden zijn. Maar anderzijds lijkt het wenschelijk, om het dagelijksch Bestuur van het Hoofdbestuur te kiezen buiten en boven het getal der afgevaardigden der Groepen. Bij blijvend verschil van meening tusschen de Groep en het Hoofdbestuur, zal de hoogste uitspraak moeten vallen in het Hoofdbestuur, waarin dan de afgevaardigden van andere groepen mede zullen beslissen over het punt in geding. Het is dan onvermijdelijk, dat in Groep Nederland het gevoel ontstaat, dat hare eigen vertegenwoordigers - die thans het Dagelijksch Bestuur van het Hoofdbestuur vormen - niet genoegzaam op hare belangen letten. Het betreft hier niet personen, maar het spruit voort uit het huidige stelsel. Het Dagelijksch Bestuur van het Hoofdbestuur moet onpartijdig zijn en het Algemeen-Verbondsbelang in het oog houden. Maar men begrijpt, dat vaak het inzicht in zulke zaken ook van persoonlijke opvattingen afhangt en dat dan het gevaar dreigt, dat stemmingen plaats hebben, waarbij het belang van Groep Nederland onvoldoende voorspraak heeft gehad. Het is veel zuiverder, dat Groep Nederland kan rekenen op het volle aantal harer afgevaardigden en dat anderzijds het Dagelijksch Bestuur van het Hoofdbestuur volkomen los komt van eenig Groepsbelang. Hiervoor is statutenwijziging noodig. Van de heeren De Kanter en De Gaay Fortman was nog een verzoek gekomen aan het Groepsbestuur, om in geen geval hun herkiezing te bevorderen, als dit niet met volledige instemming van dit bestuur ging. Hieruit blijkt, dat de kern van het vraagstuk nog niet duidelijk is. Het betreft niet de personen van het Dagelijksch Bestuur. Daarom stelt hij voor om zonder het stellen van dubbeltallen de aftredende leden bij acclamatie te herkiezen en verzoekt aan de afddeling Voorne en Putten de door haar gestelde candidaten voor de dubbeltallen in te trekken, waaraan die afdeeling gehoor geeft. De aftredende vertegenwoordigers in het Hoofdbestuur worden daarna bij acclamatie herkozen. De afdeeling 's Gravenhage verzoekt echter aanteekening in de notulen, dat, indien het niet binnen twee jaar tot een bevredigende regeling komt, de aangelegenheid opnieuw onder het oog moet worden gezien. De afdeelingsafgevaardigde van Voorne-Putten sluit zich hierbij aan.

Hierop krijgt Mr. J. Hoog (Haarlem) het woord, om namens de financieel-administratieve Commissie verslag te doen van het met het Hoofdbestuur gehouden overleg. Hij doet voorlezing van het memorandum aan het Hoofdbestuur, loopend over 3 punten: 1) de afbakening der bevoegdheden van Hoofden Groepsbestuur; 2) hervorming der administratie; 3) hervorming van het Hoofdbestuur. Dit laatste punt was slechts in beginsel te berde gebracht, omdat het buiten de bevoegdheid der Commissie viel.

Over het eerste punt, hoewel tijdig ter kennis van het Hoofdbestuur gebracht, bleek het Hoofdbestuur zich nog geen meening te hebben gevormd.

Wat het tweede punt betreft, was het oordeel der Commissie, dat de Groep volstrekt noodig heeft een eigen administratie onder haar gezag en dat aan het hoofd dier administratie een persoon behoort te staan, die onder de leiding van het Groepsbestuur zelfstandig de dagelijksche zaken kan behandelen. Daarvoor ontbreken de geldmiddelen, waarvoor bij het tegenwoordige ledental statutenwijziging noodig zou zijn, om de Groep over grooter middelen te doen beschikken, tenzij in overleg met het Hoofdbestuur de Groep geholpen wordt, om de eerste moeilijke tijden te boven te komen. Een dergelijke regeling is volstrekt noodzakelijk, om drie dingen mogelijk te maken: a) de afdeelingen beter dan tot dusver te steunen; b) de propaganda aan te pakken, waarbij het inrichten van lezingen door bekwame mannen over het geheele land een eerste plaats inneemt; c) het eigenlijke werk der Groep te verwezenlijken.

Naast deze grootere hervorming behoort in elk geval reeds nu de administratie, die thans voor de Groep in Laan 34 verricht wordt, onder haar rechtstreeksch gezag plaats te hebben.

Slechts op dit laatste punt kon de Commissie eenige toezegging verkrijgen. Het Dagelijksch Hoofdbestuur wil in overweging nemen, meer kon of wilde het niet toezeggen, dat een beambte in Laan 34 ter beschikking zal worden gesteld van het Groepsbestuur voor het verrichten der loopende werkzaamheden. Hoewel hiermede voor den penningmeester nog niet alle bezwaren waren weggenomen, meent de Commissie, dat voorloopig voor een jaar een proef moet worden genomen.

Ten aanzien van de propaganda was het Dagelijksch Hoofdbestuur bereid deze aan het Groepsbestuur over te dragen. Daar de geldmiddelen der Groep dit niet toelaten, werd aangeboden, dat in elk geval de propagandist in voeling zal blijven met den secretaris van het Groepsbestuur.

Hoewel de Commissie haar taak nog niet afgeloopen achtte, meent zij van de vergadering machtiging noodig te hebben op den ingeslagen weg voort te gaan en tevens, om haar eindverslag aan het Groepsbestuur te mogen afleggen, in verband met den dringenden aard der aangelegenheid.

Aldus besloten.

De viering van de Unie van Utrecht.

Prof. W. Nolet zet de redenen uiteen, die het Groepsbestuur bewogen zich van deelneming te onthouden en de zaak aan de afdeeling Utrecht over te laten. Er bestaat verschil van gevoelen onder het Nederlandsche volk over de vraag, of die Unie een Grootnederlandsch beginsel vertegenwoordigt. Onder Katholieken schrijft men aan die Unie de onderdrukking toe. Men kan de gronden wellicht niet billijken, maar de zaak is nu eenmaal zoo.

De vergadering keurt de houding van het Groepsbestuur goed.

Het voorstel Utrecht tot afkeuring van deelneming uit Noord-Nederland aan de viering van 1830 in België geeft aanleiding tot een voorafgaande uiteenzetting door het Groepsbestuur van zijn besprekingen met Groep Vlaanderen. Terwijl in Groep Nederland de algemeene opvatting bestaat, dat zij Zekere handelingen pleegde krachtens haar toekomende onbetwistbare bevoegdheid, wordt in Groep Vlaanderen van zekere zijde stemming gemaakt voor de leus, dat het A.N.V. krachtens zijn statuten geen punten mag aanvatten, waaraan een ‘politieke’ zijde zit. Groep Nederland heeft dit met kracht van redenen bestreden. Een dergelijk criterium staat niet in de statuten en is onbestaanbaar. De eigenlijke verdedigers dier theorie hebben haar dan ook niet logisch kunnen ontwikkelen, maar trokken zich oogenschijnlijk terug en hadden als slotargument de bedreiging met aftreden. Groep Nederland heeft, vasthoudend aan het beginsel, er niettemin in toegestemd, om alles te vermijden, wat tot ernstige moeilijkheden in Vlaanderen zou aanleiding geven, al zouden deze punten naar Noordnederlandsche begrippen geheel in de lijn van het verbond liggen. Voorgesteld werd bovendien een vaste commissie uit beide groepen, die in de toekomst overleg zouden plegen over punten, die moeilijkheden zouden kunnen veroorzaken. Op dien grond stelt het Groepsbestuur voor, om het voorstel Utrecht aan te houden.

Bij de besprekingen hierover houdt de afdeeling Utrecht haar voorstel staande.

[p. 177]

De afdeeling Arnhem wijst erop, dat zij reeds in Januari 1927 den wensch uitte ‘dat op de volgende groepsvergaderingen de vraag zou worden ingeleid, of er voor den Nederlandschen Stam zoowel in Nederland als in Vlaanderen en Zuid-Afrika redenen aanwezig zijn, om aan het a.s. Belgische eeuwfeest van de afscheiding van Noord-Nederland op eenigerlei wijze deel te nemen. De afdeeling achtte het gewenscht, dat het Nederlandsche volk bijtijds zijn houding tegenover deze feestviering bepale en acht Groep Nederland van het A.N.V. aangewezen, om daarbij leiding te geven.’ De afdeeling stelt voor op een daartoe opzettelijk bijeen te roepen vergadering uiterlijk over twee maanden deze vraag door bekwame inleiders te doen behandelen.

Na uitvoerige besprekingen wordt het voorstel Utrecht met meerderheid van stemmen verworpen, daarentegen het voorstel Arnhem met algemeene stemmen aangenomen.

Bij de verkiezing der leden van het Groepsbestuur werden bij eerste stemming her- en gekozen de heeren Prof. Dr. A.A. van Schelven en Kolonel K.E. Oudendijk. Na een tweede vrije stemming werd na beslissing door het lot tusschen de heeren Prof. Dr. Z.W. Sneller en J.W. Roessingh van Iterson, de eerste verkozen verklaard.

Aan de orde was vervolgens punt 9b ‘het voorstel Utrecht, om maatregelen te treffen tot verbetering van de verhouding van Limburg tot Nederland boven den Moerdijk.

Na de toelichting krijgt Dr. Endepols, afgevaardigde der afdeeling Maastricht, het woord. Allereerst verzoekt hij bij het beleggen van vergaderingen rekening te houden met de verafgelegen afdeelingen. De kosten zijn voor deze te hoog. Beter ware het in een meer centraal gelegen plaats samen te komen. Wat het voorstel Utrecht betreft hij acht het slecht gesteld. Er is geen tegenstelling tusschen Limburg en Nederland. Hij hield een uitvoerige, zeer toegejuichte rede.

De afdeelingen Arnhem en Wageningen stellen elk moties voor, die samengesmolten, aangenomen werden, strekkende om de Nederlandsche Regeering te verzoeken maatregelen te treffen ter betere verbinding van Limburg, Zeeuwsch-Vlaanderen en Noord-Brabant met overig Nederland.

Aan de orde is vervolgens het nadere voorstel Utrecht, om het ongenoegen der vergadering uit te spreken over de slappe houding, welke het Hoofdbestuur van het Verbond in zijn verzoekschrift aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal betreffende het z.g.n. Intellectueel Verdrag tusschen Nederland en België heeft ingenomen, vermits daarin niet is aangedrongen op een verdrag in plaats van dat, hetwelk werd aangeboden, waarin uitsluitend het gebruik van de Nederlandsche taal is voorgeschreven. De secretaris van het Groepsbestuur zet uiteen, dat z.i. een dergelijke motie ook een afkeuring van de houding van het Groepsbestuur zou inhouden. Na rijpe overweging had dit gemeend, dat ondanks de zeer groote gebreken van dit verdrag het mogelijkheden bevatte, dat bij de uitvoering rekening zou kunnen worden gehouden met de rechten der Nederlandsche taal en er voor gezorgd zou kunnen worden, dat het verdrag groote diensten zou kunnen bewijzen aan de verbreiding van de Nederlandsche cultuur in Noord en Zuid. Ook het Dietsch Studentenverbond had na rijpe overweging zich ertoe beperkt te streven naar een goede uitvoering. Het gebrekkige verdrag bracht de mogelijkheid van uitwisseling van Nederlandsche cultuur. In Vlaanderen verlangde men blijkbaar naar dit verdrag als een tegenwicht tegen andere reeds door België gesloten verdragen. Werd het verdrag verworpen, dan zou wellicht in lange jaren geen nieuwe overeenstemming worden bereikt. Wij, Noord-Nederlanders, hadden bij dit verdrag heel weinig rechtstreeksch belang, maar het kon leiden tot een uitwisseling, die in samenwerking met de belanghebbende Universiteiten in Vlaanderen, in Groot-nederlandschen zin zou kunnen groeien. Hij ontraadt dus de motie. Na uitvoerige gedachtenwisseling wordt het voorstel verworpen.

Voorstel 9c betreffende de vraag, of de onderhandelingen i.z. het komende nieuwe Nederlandsch-Belgisch Verdrag ter vervanging van dat van 1839 van Nederland dienen uit te gaan. De meerderheid blijkt van gevoelen, dat de vraag, wie beginnen zal, in den grond van geen belang is en van omstandigheden afhangt.

Voorstel 9d, om de aandacht der Regeering te vestigen op het feit, dat Limburgers op gemakkelijker wijze in België genaturaliseerd kunnen worden dan andere Nederlanders. De inleider (Utrecht), had verwacht, dat het Groepsbestuur met een praeadvies zou gekomen zijn. De secretaris verklaart, dat verschillende vraagstukken van gewicht de aandacht van het Groepsbestuur in beslag hielden. De zaak brengt, wil men tot een praeadvies komen, een diepgaande studie mede. Aan den anderen kant zijn de feiten genoegzaam bekend en beschikt onze regeering vermoedelijk over alle wettelijke bepalingen, die hiervoor in België sedert 1839 gegolden hebben en telkens verlengd zijn. De zaak behoort bij de onderhandelingen over het komende algemeene verdrag te worden opgelost. Zooals bij gebiedsruil of afstand meer voorkomt, laat men aan inwoners een zekeren termijn voor optie. De fout van België is, dat het dezen termijn steeds heeft verlengd en aldus de aanspraak van ‘Limbourg cédé’ aanhoudt, in strijd met de plechtige verklaringen van 1839. Hier ligt een taak voor de Nederlandsche pers en daaraan kan elk afzonderlijk medewerken.

De Voorzitter stelt voor de punten 9d en 9e uit te stellen, opdat het Groepsbestuur met een praeadvies zal kunnen komen. De voorstellende afdeeling Utrecht kan zich hiermede vereenigen en aldus wordt dan ook besloten.

Niets meer aan de orde zijnde, sluit de Voorzitter de vergadering.

Melding moet nog worden gemaakt van den Groepsdag. Het samenvallen van den Groepsdag met een belangrijke vergadering bleek groote moeilijkheden mede te brengen. Reeds had (doordat, in verband met het moeten rekening houden met verschillende omstandigheden, de dagbepaling zeer laat geschied was), een officieele ontvangst ten stadhuize niet kunnen plaats hebben, doordat op dezen Zaterdag Burgemeester en Wethouders tot hun leedwezen niet aanwezig konden zijn. Het bezoek aan het Frans-Halsmuseum maakte schorsing der vergadering noodzakelijk, terwijl het noodzakelijk bleek de vergadering te hervatten, eer de bezoekers aan het Museum terug waren. Een deel der aanwezigen miste daardoor dat bezoek, terwijl omgekeerd het andere deel niet aanwezig was bij de belangwekkende rede van Dr. Endepols uit Maastricht. Ook moest het overgroote deel tijdig terug naar de haardsteden, waaronder het bezoek aan Zandvoort leed en het middagmaal aldaar slechts door een klein hoewel voldoende aantal getrouwen werd bijgewoond. Het zal dus noodig zijn voortaan ten minste twee Groepsvergaderingen en een afzonderlijken Groepsdag te houden. Ook verdient het ernstige overweging rekening te houden met verafgelegen afdeelingen, die nu altijd bezwaar ondervinden van den grooten afstand. De afdeeling Haarlem verdient in elk geval hulde voor de wijze van ontvangst, terwijl ook Dr. Gratama, conservator van het Frans-Halsmuseum, bijzonder dank toekomt voor zijn belangwekkende uiteenzetting in het Museum.

W.J.L. VAN ES.