Neerlandia. Jaargang 22

[p. 57]

Jaarverslag van het Hoofdbestuur over 1917.

Met het voortduren van den oorlog vermeerderden de moeilijkheden voor het Hoofdbestuur om de verbinding te onderhouden met de buitenlandsche Groepen, en voorzoover deze in den politieken maalstroom werden meegesleurd traden ze buiten het terrein, waarop het A.N.V. het recht heeft zich te bewegen.

Hoofdbestuur.

Hoewel het Hoofdbestuur overigens weinig verandering onderging, leed het twee gevoelige verliezen; ten eerste door het afsterven van zijn eere-lid Prof. Dr. Hendrik Kern. Deze geleerde Nederlander had den laatsten tijd geen werkzaam deel meer aan de beweging, maar was in het wel en wee van ons Verbond toch steeds het grootste belang blijven stellen. Zoo verklaarde hij zich volkomen eens met de houding van het Hoofdbestuur gedurende dezen oorlog, iets wat in den mond van onzen eersten voorzitter zeker van beteekenis is.

Ten tweede trad, na een vijfjarige werkzaamheid als Algemeen Secretaris-Penningmeester af, de heer N.J. Roelfsema, die al dien tijd met groote toewijding deze moeilijke taak had vervuld. Waar het Hoofdbestuur steeds met een eng begrensde en nauwsluitende begrooting moest werken, is het te grooter eer dat de heer Roelfsema op het voetspoor zijner voorgangers steeds beleidvol de uitgaven en inkomsten met elkaar in overeenstemming wist te brengen. Te meer betreurt het Hoofdbestuur, dat de dood hem kort geleden uit de rij der verdienstelijke leden van het Verbond heeft weggenomen.

Als zijn opvolger trad op de heer Mr. B. de Gaay Fortman te Dordrecht, door de Buitengewone Algemeene Vergadering van Groep Nederland op 24 November te 's-Gravenhage gehouden, met algemeene stemmen tot afgevaardigde van deze Groep in het Hoofdbestuur benoemd. Tusschentijds heeft Mej. Baelde een half jaar het Algemeen Secretariaat waargenomen en de heer P.J. de Kanter in haar plaats het onder-voorzitterschap.

Het Hoofdbestuur is thans als volgt samengesteld;

Dr. H.J. Kiewiet de Jonge, Dordrecht, Voorzitter; Mej. E. Baelde, Rotterdam, Onder-Voorzitster; Mr. B. de Gaay Fortman, Dordrecht, Secretaris-Penningmeester; Prof. Dr. P.J. Blok, Leiden; P.J. de Kanter, Dordrecht, Jhr. Mr. G.A.K. Michiels van Kessenich, Roermond; allen zitting hebbende voor Groep Nederland; A.C. van der Cruyssen, Antwerpen; Mej. R. de Guchtenaere, Gentbrugge; H. Meert, Brussel; Joh. C. Kesler, Brussel; Mr. W. Thelen, Brussel; Mr. Em. Wildiers, Antwerpen; allen zitting hebbende voor Groep België; Ch.R. Bakhuizen van den Brink, Rijswijk; J.S.C. Kasteleyn, Den Haag; Dr. W. van Lingen, Maastricht; Th.G.G. Valette, Den Haag; allen zitting hebbende voor Groep Ned. Oost-Indië; Prof. Dr. J. Boeke, Leiden; Kapt. J.A. Snijders Jr., Arnhem; beiden zitting hebbende voor Groep Ned. Antillen; Mr. Dr. C.F. Schoch, Amsterdam; Jhr. Mr. J.L.W.C. von Weiler, Den Haag; beiden zitting hebbende voor Groep Suriname.

Werkzaamheden.

Het Hoofdbestuur vergaderde vijf maal, te weten 6 Jan., 21 April, 21 Mei, 4 Aug. en 8 December.

Behalve met de belangen der verschillende groepen, waaromtrent hieronder gegevens volgen, hield het zich met verschillende algemeene en bijzondere onderwerpen bezig.

Zoo heeft het een verzoek van den Minister van Buitenlandsche Zaken ontvangen, om maatregelen te beramen tegen de vervreemding van Nederlanders in het buitenland. Een daarvoor benoemde commissie uit het Hoofdbestuur heeft de zaak in studie genomen, maar ziet zich ook al door de tijdsomstandigheden in haar werk en overleg met het buitenland bemoeilijkt.

Om de Nederlanders in het buitenland tegemoet te komen in hun verlangens ten opzichte der voedselvoorziening, richtte het Dagelijksch Bestuur een adres tot den Minister van Landbouw, Nijver-

[p. 58]

heid en Handel en werden ook persoonlijke stappen gedaan bij de bevoegde macht.

Met eenige leden van het Comité ‘Indië Weerbaar’ kreeg het Hoofdbestuur voeling door het beleggen van een bijeenkomst in Den Haag, waarin ook de heer Dr. E. Moresco, Secretaris-Generaal aan het Departement van Koloniën, oud-voorzitter van Groep Ned.-Indië van 't A.N.V., tegenwoordig was.

Voorts toonde het Hoofdbestuur zijn belangstelling in de Koloniën, door zijn blijvende deelneming aan het Koloniaal Onderwijscongres, door steun aan de uitgave van den platenatlas ‘Onze West in beeld en woord’ en door bekendmaking der vorderingen van de Julianascholen in Ned.-Indië, de sympathieke stichting van Mevr. Hissink-Snellebrand, die onverdroten ijvert voor de opvoeding en ontwikkeling in Nederlandschen geest van on- en minvermogende meisjes in Nederlandsch-Indië van Nederlandschen stam.

Een verzoek om medewerking van het Nationaal Secretariaat te Groningen moest worden afgewezen, omdat het A.N.V. zich niet met politiek kan inlaten.

Ten bate van de vaste beambten van het Hoofdkantoor werd een pensioenregeling getroffen, een maatregel waarvan de zedelijke verplichting reeds lang gevoeld was, maar die om geldelijke redenen tot dit jaar achterwege had moeten blijven.

Groep Nederland.

In deze groep werden stemmen gehoord voor een zelfstandiger optreden en een geheel eigen beheer. Toen de hervormingsplannen dezer groep bekend werden, heeft het Hoofdbestuur aan den voorzitter der Groep een schrijven gezonden, waarin het wees op het hoofddoel der Groep, het verschaffen aan het Hoofdbestuur van de geldmiddelen om de andere Groepen en Zelfstandige Afdeelingen, alsmede de buiten Nederland gevestigde Nederlandsche en stamverwante kolonies in staat te stellen krachtig werkzaam te zijn voor de ontwikkeling van het stambewustzijn. Het Hoofdbestuur werd daarbij geleid door de overweging dat noodelooze verhooging der bedrijfskosten het hoofddoel van het Verbond belangrijk zou schaden, maar bovenal door de overtuiging dat eenheid en samenwerking tusschen het Hoofdbestuur en in de eerste plaats Groep Nederland onontbeerlijk is.

Die eenheid zal het Hoofdbestuur tot richtsnoer moeten dienen bij de beoordeeling van het nieuwe reglement, dat de Groep het weldra kan voorleggen.

Voor de werkzaamheden der Groep in 1917 verwijzen we naar haar Jaarverslag¹⁾.

1) Wordt in het Juni-nr. opgenomen. Red.

Groep België.

Van een optreden dezer groep als zoodanig was nog minder sprake dan het vorig jaar. Waar haar leden in bezet en onbezet gebied, in binnen- en buitenland, zoo verspreid waren, was een wettig vereenigingsleven nog steeds onmogelijk. Ook het Bestuur kon blijkbaar niets uitrichten, want op verschillende brieven tot den Groepssecretaris gericht om voorlichting in aangelegenheden, waarin men hulp of raad van het Hoofdbestuur vroeg, werd bijna nooit antwoord ontvangen. Zich mengen in den strijd der Vlamingen onderling kon en mocht het Hoofdbestuur niet. Zijn taak bepaalde zich op dit stamgebied dan ook voornamelijk tot steun. Wij kunnen b.v. wijzen op het volgende: Vele geïnterneerden in de kampen ontvingen studieboeken op allerlei gebied met een opdracht namens het Hoofdbestuur er in geschreven; voor tijdelijke Belgische scholen of cursussen in Nederland werd herhaaldelijk geld beschikbaar gesteld tot aankoop van Nederlandsche boekprijzen; de Vlaamsche interneeringsafdeelingen van het A.N.V. werden herhaaldelijk gesteund met boeken, voordrachten, en geldelijke giften; alle Vlamingen, die zich gedurende den oorlog hier in 't land bij het Verbond aansluiten, worden desverlangd van betaling der jaarbijdrage vrijgesteld en ontvangen kosteloos Neerlandia.

Ook door persoonlijke bemoeiïngen van bestuursen andere leden werd veel steun verleend, waarvan de gesteunden blijkens vele dankbetuigingen later zullen gewagen, als ze weer rustig aan eigen haard mogen zitten.

Toen bleek dat enkele Belgische takken van het A.N.V., als Antwerpen en Mechelen haar werkzaamheden weer zooveel mogelijk hadden hervat, werd geldelijke steun verleend voor hun liederavonden.

Groep Ned. Oost-Indië.

Dit jaarverslag kan door de zoo goed als ver broken verbinding ook van Groep Ned. Indië geen belangrijke feiten meedeelen. Wel werd nu en dan iets vernomen omtrent Nederlandsche cursussen, een der beste middelen om den inlander nader tot ons te brengen, maar van een vruchtbare samenwerking kon natuurlijk geen sprake zijn. De Groepsleden zelven bleven trouwens veelal verstoken van Verbondsnieuws, doordat Neerlandia soms in geen maanden doorkwam. Te meer is dit te bejammeren, omdat de heeren Dr. Van Lingen en Th. G.G. Valette, afgevaardigden der Groep in het Hoofdbestuur, sedert het vorig jaar een maandelijksch overzicht en boekbesprekingen met betrekking tot onze Oost in Neerlandia schrijven, die aan de belangstelling van Nederland in de Koloniën en omgekeerd zeer bevorderlijk kunnen zijn.

De leden moeten zich dezen door den nood opgelegden toestand getroosten en met geduld betere tijden afwachten.

Groep Suriname.

Hoewel langs een omweg bericht inkwam, dat de groep weer tot nieuw leven is gekomen, kon het Hoofdbestuur met het nieuwe Groepsbestuur nog geen verbinding krijgen. Dat dit echter weer met de nationale beweging meeleeft, blijkt uit een vertooning van de Nederlandsche leger- en vlootfilm, die de Groep haar leden aanbood.

[p. 59]

De belangstelling in West-Indië groeit. Dat blijkt o.m. uit de vermeerdering van het aantal uitgaven over Suriname en de Antillen, waaronder in de eerste plaats mag genoemd worden het platenalbum ‘Onze West in beeld en woord’, samengesteld door de heeren Oudschans Dentz en Jacobs. En dat voor de ontwikkeling van de Surinamers het noodige wordt gedaan, kan de in 1917 geopende Leeszaal in Coronie getuigen en het plan om een soortgelijke inrichting ook in Nickerie en Albina te vestigen.

Moge de herleefde Groep als zoodanig spoedig meer van zich doen hooren en ook den administratieven band met het hoofdkantoor te Dordrecht spoedig weder aanknoopen. Dit is een eerste vereischte voor deelneming aan het Verbondsleven, dat een belangrijk onderdeel moet vormen van het streven om de Kolonie tot grooter bloei te brengen.

Groep Ned. Antillen.

Ook van de West-Indische eilanden kwam weinig of geen nieuws in, hoewel de staat van dienst dezer groep het vermoeden wettigt, dat in eigen kleinen kring o.m. door de zeer nuttig werkende studiebeurzen, gedaan wordt wat mogelijk is om den Nederlandschen geest wakker te houden. Haar bestuur benoemde als lid der Commissie tot naziening der Rekening en Verantwoording van het Hoofdbestuur den heer M. Alvares Correa te Amsterdam.

Zuid-Afrika.

Wel bleef de afdracht der meeste Afdeelingen achterwege, maar de steun, die men voor handhaving en verbreiding der taal vroeg, bewees toch dat men ook in deze moeilijke tijden niet bij de pakken neerzit.

O.m. verleende het Hoofdbestuur in samenwerking met de Ned. Zuid-Afr. Vereeniging steun voor de leestafel en bibliotheek te Kaapstad en het aanschaffen van Nederlandsche zangmuziek. De rondreis door mevr. Tilanus - van Griethuyzen ondernomen, ter bevordering van het Nederlandsche lied, eveneens door beide genoemde vereenigingen mogelijk gemaakt, had gunstig gevolg.

Voor het gedenkteeken, dat te Deventer voor Pres. Steyn zal verrijzen, schonk het Hoofdbestuur een gift, terwijl het kantoor zijn medewerking verleende voor de inzameling van bijdragen.

Van Ou-Boet, die vroeger de leden van het Verbond maandelijks trouw op de hoogte hield van het voornaamste, dat op Ned. stamgebied tusschen Tafelberg en Zambezi voorviel, kwam in 1917 één brief door. Na April hoorden wij niets meer van hem. Berichten langs anderen weg ontvangen duiden intusschen op vooruitgang der Afrikaansche beweging en verhooging van het stambewustzijn. Maar na den oorlog zullen de uiteengeslagen stamgenooten ook daar weer moeten worden verzameld om tot nieuwe samenwerking te komen.

Het overige Buitenland.

Zeer ongeregeld en spaarzaam komen de berichten uit het buitenland, waar wij een Zelfstandige Afdeeling of Vertegenwoordiger hebben, binnen. De onzekerheid of brieven en geldzendingen doorkomen, beneemt velen den lust de verbinding te onderhouden. Alleen in Duitschland schijnen de Afdeelingen nog geregeld bijeenkomsten te houden, daar werd zelfs een nieuwe Afdeeling te Essen gesticht. Berlijn vooral onderhoudt een opgewekt Afdeelingsleven o.m. door het vieren van nationale gedenkdagen en gezellige bijeenkomsten.

Het Nederlandsch leven in Amerika, vooral dat op kerkelijk gebied wordt eveneens goed onderhouden. Verwezen worde hier naar de uitvoerige lijst van Nederlandsche vereenigingen en ondernemingen in Amerika, verschenen in het Juli-nr. 1917 van Neerlandia.

Een opsomming onzer buitenlandsche adressen zullen we als onbetrouwbaar, ditmaal maar achterwege laten.

Boeken-Commisssie.

In 1917 zijn de werkzaamheden der Boeken-Commissie wederom belangrijk ingekrompen. Het aantal aanvragen om boeken was gering, zoodat slechts 42 kisten verzonden werden of ter verzending gereed staan. Het totaal aantal verzonden kisten sedert 1903 bedraagt 1756. De briefwisseling met het buitenland ter voorbereiding van nieuwen arbeid of voortzetting van ouden na den oorlog bleef druk. Geregeld werd nog een aantal tijdschriften verzonden. Het ledental ging voor het eerst eenigszins achteruit, het bedraagt 289 begunstigers en 174 bijdragers, te zamen 463. Hiervan gingen: 1 naar Afd. A.N.V., 1 naar Ned. vereen. en koloniën, 5 naar Vlaamsche krijgsgevangenen en naar het Belgische front, 7 naar Interneeringsdepots en 18 naar onze militairen. Vijf kisten staan nog steeds gereed voor Zuid-Afrika. Hoewel langs een omweg wel wordt vernomen, dat de zendingen aan de militairen goed voldoen, zou het toch aangenaam zijn, dit ook eens rechtstreeks te hooren; nu moet vaak tweemaal om bericht van ontvangst worden gevraagd. De boekenvoorraad vermeerderde gestadig en belooft het beste voor beter tijden. Wel is het te vreezen, dat de kosten van verzending (zeevracht enz.) dan groote offers van de kas zullen vergen.

Het Hoofdbestuur meende op de nieuwe begrooting de subsidie aan de Boeken-Commissie, groot f 2400. -, te moeten veranderen in een crediet, dat naar gebleken behoefte kan worden aangesproken.

Neerlandia.

Lang heeft ons maandblad, trots de steeds stijgende papierprijzen, zijn ouden omvang kunnen handhaven. Den laatsten tijd is het echter verplicht geworden zijn gebruikelijke 24 blz. tot 16 te verminderen. Met woord en beeld legde het vroeger getuigenis af van hetgeen op Nederlandsch gebied

[p. 60]

in de wereld omging. Zooveel mogelijk en binnen de perken door de Statuten aangewezen, tracht het dit met woord nog te doen Het beeld moet met het oog op de slechte hoedanigheid van het zeer dure papier steeds schaarscher worden. Ondanks deze tegenwerkende factoren vormt Neerlandia nog altijd een band tusschen de Nederlanders over heel de wereld, die later weer hechter moet worden en dan ook weer uiterlijk in aanzien zal winnen.

Men neme het orgaan, zoolang de noodtoestand duurt, in zijn schamelen vorm voor lief. Het is niet het eenige ongerief, waarin wij ons moeten schikken.

Geldmiddelen.

De Rekening en Verantwoording bedraagt in uitgaaf en ontvangst f 16.213.63 met een nadeelig slot van f 514.94⁵, waarbij valt op te merken, dat onder de ontvangsten is opgenomen een voordeelig saldo van f 1589,54, zoodat over 1917 feitelijk een tekort is te boeken van f 2104,48⁵. Wij vestigen hierop de aandacht onzer Groeps- en Afdelingsbesturen, die in het afdragen der aan het Hoofdbestuur toekomende gelden te kort zijn geschoten.

Onder de ontvangsten zal men met waardeering weer opmerken de Regeeringssubsidie van f 3600. -. Een poging van het Dagelijksch Bestuur om te trachten deze verhoogd te krijgen, mocht niet slagen; maar de afwijzing had in een vorm plaats, die gegronde hoop doet koesteren, dat de Regeering in normale tijden wel geneigd is het A.N.V. krachtiger te steunen. Dit zou alleszins gerechtvaardigd zijn, want een vereeniging als ons Verbond dient bij uitnemendheid de gemeenschappelijke, geestelijke en stoffelijke belangen van land en stam.

Een lichtpunt in onze reeds jaren al te beperkte geldmiddelen vormt thans het Kapitaalfonds. De verwachting, die we het vorig jaar koesterden, is voor een groot deel verwezenlijkt. Het mocht den Administrateur gelukken het Fonds bij inteekening tot f 86.000. - op te voeren, waarvan verreweg het grootste deel reeds ontvangen is. Een klein deel is door de inteekenaars afhankelijk gesteld van het bereiken van het gestelde doel: f 100.000. -. Van te meer belang is het dus dat de nog ontbrekende f 14.000. - spoedig bijeenkomen.

Wie aan de voltooiing nog iets kan bijdragen, doet een goed werk, en maakt den grondslag van het Verbond mede hechter dan ooit.

De zedelijke beteekenis van dit geldelijk welslagen is, dat vele invloedrijke mannen op allerlei gebied ten volle vertrouwen blijken te hebben in het A.N.V. en er in de toekomst nog veel van verwachten.

Ledental.

Groep Nederland		7432
Groep België (schatting)		1200
Groep Ned. Oost-Indië		1250
Groep Suriname (schatting)		60
Groep Ned. Antillen		226
Zelfstandige Afdeeling Berlijn		51
Zelfstandige Afdeeling Bloemfontein		45
Zelfstandige Afdeeling Bremen		23
Zelfstandige Afdeeling Chicago		40
Zelfstandige Afdeeling Chicago-Roseland		176
Zelfstandige Afdeeling Johannesburg		74
Zelfstandige Afdeeling Kaapstad		106
Zelfstandige Afdeeling Keulen		19
Zelfstandige Afdeeling Leipzig		18
Zelfstandige Afdeeling Nieuw York		55
Zelfstandige Afdeeling Nijlstroom		35
Zelfstandige Afdeeling Potchefstroom		81
Zelfstandige Afdeeling Rumenië		51
Zelfstandige Afdeeling Smyrna		10
Zelfstandige Afdeeling Stellenbosch		30
Zelfstandige Afdeeling Ventersdorp		28
Algemeene leden in het buitenland		774
Geïnterneerde Vlamingen		160
		_____
	Samen	12044

Slotwoord.

Hoewel het cijfer der gezamenlijke leden door hun verspreiding over de thans zoo uit haar voegen gelichte wereld natuurlijk niet geheel betrouwbaar is, blijkt toch dat er na de daling onder den druk der laatste jaren, weer eenige vooruitgang is te bespeuren. In elk geval heeft het Verbond de schokken van buiten en van binnen tot heden doorstaan. De organisatie is te hecht gebleken dan dat ze door den ongunst der tijden zou kunnen worden vernietigd.

Moge dan ieder weldenkende, die beseft dat een Algemeen Nederlandsch Verbond niet alleen voor zijn persoonlijke belangen bestaat, trouw blijven aan onze zinspreuk:

Met raad en daad voor Volk en Stam!