Neerlandia. Jaargang 20

[p. 96]

Jaarverslag van het Hoofdbestuur over 1915.

Inleiding.

Een jaarverslag van een lichaam als het Alg. Nederl. Verbond, strevend naar verhooging van het Nederlandsch stambewustzijn en bevordering der Nederlandsche belangen op velerlei gebied, zou in een jaar dat ons land zijn eeuwfeest als Koninkrijk en onze Koningin haar 25-jarig koningschap mocht herdenken, belangrijk hebben kunnen zijn, als de droevige tijdsomstandigheden ook op zijn arbeid niet remmend hadden gewerkt. Door de slechte, of somwijlen geheel verbroken, verbinding met het Buitenland, waar een voornaam deel van zijn werkgebied ligt, was geregelde samenwerking tusschen de deelen van den Nederlandschen Stam niet in de gewenschte mate mogelijk.

Het Hoofdbestuur gevoelt zich in menig opzicht de handen gebonden en moet betere tijden afwachten om weer de gezamenlijke belangen der Groepen en Afdeelingen in den geest der Statuten te kunnen behartigen.

Die Statuten zelve, waaraan het A.N.V. gedeeltelijk is ontgroeid, zullen tot het einde van den oorlog nog van kracht moeten blijven, ofschoon de Commissie, ingesteld tot het ontwerpen van de noodige Statuten-wijzigingen, haar ontwerp reeds heeft ingediend. Echter is onder de tegenwoordige omstandigheden geen gemeenschappelijk overleg over den nieuwen vorm der Verbondswet mogelijk.

De beschouwingen in het vorig jaarverslag onder den eersten druk der tijden geleverd, zijn voor een groot deel ook nu nog van toepassing. Het Hoofdbestuur meent daarom goed te doen door zich dit jaar tot een beknopt overzicht van de voornaamste feiten te bepalen.

Hoofdbestuur.

De samenstelling van het Hoofdbestuur onderging in 1915 aanmerkelijk verandering.

Een groot verlies leed niet alleen het Hoofdbestuur maar het geheele Verbond door den dood van een zijner meest gewaardeerde leden, Mr. C.Th. van Deventer, die van de stichting af, het A.N.V. tot grooten steun was en veel tot zijn ontwikkeling heeft bijgedragen. Mede als kenner van Indische vraagstukken en als vriend van den Inlander had hij gezag in de bijeenkomsten van het Hoofdbestuur, dat zeer veel in hem verloren heeft.

Een ander gevoelig verlies leed het Verbond door het bedanken van den heer H.D.H. Bosboom, die de Vereeniging vele jaren met raad en daad ter zijde stond en zich ook als penvoerder van de afgevaardigden voor Groep Nederlandsch-Indië zeer verdienstelijk maakte.

Niet minder dan drie afgevaardigden der Groep Nederland, de heeren Dr. H.F.R. Hubrecht, Prof. Mr. D.P.D. Fabius en Prof. Mr. A.A.H. Struyken, meenden ontslag te moeten nemen; eerstgenoemde was vele jaren lid van het Hoofdbestuur, de beide laatsten slechts kort. Hun zij hier een woord van dank gebracht voor wat zij ten bate van den Nederlandschen stam hebben verricht.

Het Hoofdbestuur vergaderde zes maal in 1915. De twee bijeenkomsten in November waren hoofdzakelijk gewijd aan de houding van het Hoofdbestuur inzake de Vlaamsche verwikkelingen. De daarover gehouden gedachtenwisseling, in Neerlandia openbaar gemaakt, heeft veel bijgedragen tot de erkenning dat het Hoofdbestuur niet anders doen kon dan zich, in den door den wereldoorlog op Verbondsgebied ontstanen belangenstrijd onzijdig te houden, daar bij de velerlei en zeer uiteenloopende meeningen, een gedragslijn in een bepaalde richting moeilijk te trekken viel.

Het Hoofdbestuur in Nederland trachtte zooveel mogelijk het lot der bereikbare Vlamingen te verzachten, bood velerlei hulp, zoowel stoffelijk als geestelijk aan Vlaamsche studenten, geïnterneerden en vluchtelingen. Zoo werd aan Prof. Burger te Amsterdam geldelijke steun verleend voor de verspreiding van Nederl. Taal- en Woordenboekjes ter bevordering van het aanleeren der Nederlandsche taal door Belgen. Bovendien werd het Hoofdbestuur in staat gesteld aan tal van Vlamingen Nederlandsche studieboeken uit te reiken. De opdracht namens het A.N.V. daarin geschreven, zal tot in lengte van tijd in Vlaamsche gezinnen de herinnering levendig houden aan het werken van het Verbond tijdens de gedwongen ballingschap.

Aan meer dan gewone navraag naar Nederlandsche liederen in en buiten Nederland, trachtte het Verbond zooveel mogelijk te voldoen.

Nog bevorderde het Hoofdbestuur de uitgave van nieuwe Vlaamsche kranten in Nederland en de voorzitter bracht een paar malen een bezoek aan de voornaamste interneeringskampen in verband met de belangen der Vlamingen.

In het algemeen mag hier niet ontbreken een woord van dank aan verscheiden leden en Afdeelingen van het A.N.V. op wie meermalen niet tevergeefs een beroep werd gedaan voor hulp aan Vlamingen.

Het Hoofdbestuur is thans als volgt samengesteld: Dr. H.J. Kiewiet de Jonge, Dordrecht, Voorzitter; Mej. E. Baelde, Rotterdam, Ondervoorzitster; N.J. Roelfsema, 's-Gravenhage, Secretaris-Penningmeester; P.J. de Kanter, Dordrecht; Jhr. Mr. G.A.H. Michiels van Kessenich, Roermond, allen zitting hebbend voor Groep Nederland; A.C. van der Cruyssen, Antwerpen; Mej. R. de Guchtenaere, Gent-brugge; Joh. C. Kesler, St.-Gilles-Brussel; H. Meert, Gent; Mr. W. Thelen, Brussel; Mr. Em. Wilders, Antwerpen; allen zitting hebbend voor Groep België; Ch.R. Bakhuizen van den Brink; J.S.C. Kasteleijn; J.M. Pijnacker Hordijk; Th.G.G. Valette; allen te 's-Gravenhage, zitting hebbend voor Groep Ned. Indië; Prof. Dr. J. Boeke; Kapt. J.A. Snijders Jr, Arnhem; beiden zitting hebbend voor Groep Ned. Antillen; Mr. Dr. C.F. Schoch, Amsterdam; Jhr. Mr. J.L.W.C. von Weiler, 's-Gravenhage; beiden zitting hebbend voor Groep Suriname.

[p. 97]

Groep Nederland.

Groepsbestuur en Afdeelingen bleven zich verdienstelijk maken door steun aan noodlijdende stamverwanten en landgenooten, hulp aan gemobiliseerden en geinterneerden, bevordering van den volkszang, verspreiding van Nederl. kranten, boeken en tijdschriften, strijd tegen taalongerechtigheden, in het algemeen door wat de nationale gedachte en het Nederl. stambewustzijn kan bevorderen.

De omstandigheid dat Nederland sedert het uitbreken van den oorlog zoovele Vlamingen tot inwoners heeft, bevorderde de onderlinge kennismaking en waardeering, o.m. door een Nederlandsch-Vlaamschen middag te 's-Gravenhage, en het optreden van Vlaamsche sprekers in de Afdeelingen, wat voor een nauwere samenwerking in de toekomst tusschen Noord- en Zuid-Nederlanders van gewicht zal kunnen blijken.

Nog dient vermeld, dat Groep Nederland een Propaganda-Commissie instelde, wier eerste werk was veel omvattende voorstellen in te dienen, over wier doelmatigheid en uitvoerbaarheid binnenkort zal worden beraadslaagd.

Groep Vlaanderen.

De afzondering, waarin deze Groep sedert den herfst van 1914 is gevangen, verlamde de meeste pogingen tot samenwerking. Wel kon met groote moeite nu en dan een enkel Belgisch Hoofdbestuurslid aan een Hoofdbestuursvergadering deelnemen en was gedachtenwisseling per brief niet uitgesloten, maar van geregelde samenwerking kon toch geen sprake zijn.

De Vlaamsche twisten, die zooveel beweging ook in het A.N.V. veroorzaakten, gaven de leden van het Hoofdbestuur, die zitting hebben voor Groep Vlaanderen, aanleiding een verklaring openbaar te maken, waarin zij op grond der Statuten hun volkomen goedkeuring hechtten aan het onzijdig standpunt door het Hoofdbestuur ingenomen.

Hoewel de Groep natuurlijkerwijze weinig of geen werkzaamheid kon ontwikkelen, mag het als een gunstig teeken beschouwd worden, dat de Takken hun bijeenkomsten hervatten; vooral Gent en Antwerpen lieten weer lezingen en voordrachten houden. Het bestuur van den Antwerpschen Tak maakte een dankbetuiging aan het Nederl. volk openbaar voor de gastvrijheid, liefde en hulpvaardigheid aan de Belgische vluchtelingen betoond, kwam bij den Duitschen Gouverneur op voor handhaving der Vlaamsche taalrechten en trok zich het lot der krijgsgevangen Vlamingen in Duitschland aan, wat er zeker 'toe heeft bijgedragen, dat te Soltau onder dezen een tijdelijke Tak van het A.N.V. werd gesticht. Tak Antwerpen wist ook vergunning te verkrijgen tot toelating der voor zijn leden bestemde exemplaren van Neerlandia.

Het Groepsbestuur trachtte door de instelling eener Commissie voor Volksopbeuring een begin te maken met hulp voor het Vlaamsche volk in stoffelijk en geestelijk opzicht.

Nog altijd worden de Vlamingen zwaar beproefd. Hoevelen zijn reeds gevallen bij de verdediging van hun vaderland. Enkele verdienstelijke voormannen als Theophiel Coopman te Brussel en Edward Keurvels te Antwerpen werden hun mede door den dood ontnomen. Ook de levenden hebben te lijden, getuige o.a. de wegvoering in gevangenschap van Prof. Fredericq.

Groep Nederl. Oost-Indië.

Deze Groep bleef de belangen van het A.N.V. op de bekende in vorige jaarverslagen omschreven wijze behartigen.

Ten einde wijlen Mr. C.Th. van Deventer te huldigen om zijn hooge verdiensten jegens Nederl. Indië, nam het Groepsbestuur de leiding eener inzameling tot stichting van een gedenkteeken te Batavia.

Van de omstandigheid, dat de mailbooten in 1915 den ouden weg om de Kaap de Goede Hoop moesten kiezen, maakte het Groepsbestuur gebruik om reizigers van en naar de Oost aan te sporen in Zuid-Afrika Nederlandsch te spreken.

Onder de bijeenkomsten, die de Afdeelingen nu en dan geven, dient in het bijzonder die der Afd. Buitenzorg vermeld, welke Z.Exc. Gouverneur Idenburg met zijn tegenwoordigheid vereerde en waarop de Nederlandsche gedachte en saamhorigheid van Nederlanders en stamverwanten goed in woord en beeld tot uiting kwam.

De Vlaamsche zanger Em. Hullebroeck, wiens Indische reis eindelijk kon doorgaan, trad ook in enkele Afdeelingen van het Verbond op.

Het Hoofdbestuur benoemde tot afgevaardigde naar het aanstaand Koloniaal Onderwijs Congres in Nederland den heer Dr. J.A.G. Hazeu, Directeur van Onderwijs en Eeredienst. Na diens vertrek naar Indië verklaarde de heer Th.G.G. Valette, lid van het Hoofdbestuur van het A.N.V. te 's-Gravenhage zich bereid het Verbond op dit Congres te vertegenwoordigen.

Het wacht nog het advies van het Groepsbestuur in zake de verbetering van de positie der Nederlandsche ambtenaren in Indië.

De algem. voorzitter werd in gehoor ontvangen bij Z.Exc. Mr. J.P. Graaf van Limburg Stirum, den nieuwen Gouverneur-Generaal, voor diens vertrek naar Indië, om hem de belangen van het A.N.V. in Indië aan te bevelen.

Groep Suriname.

Verschillende pogingen om deze Groep weer tot nieuw leven te wekken hadden tot heden niet het gewenschte gevolg. De tijdsomstandigheden zijn er niet gunstig voor.

Het Hoofdbestuur heeft reden om te hopen dat Groep Suriname binnenkort weer met een kleine goede kern haar werkzaamheden zal hervatten.

Wie daartoe in de Kolonie kan bijdragen bewijst het A.N.V. een goeden dienst.

[p. 98]

Groep Nederlandsche Antillen.

Ook in 1915 handhaafde deze groep haar nuttige werkzaamheden, waartoe de Gouvernements-toelage haar mede in staat stelt.

Behalve door het samenroepen van bijeenkomsten, die het Verbondsleven onderhielden, maakte het Groepsbestuur zich verdienstelijk door mede te werken aan de oprichting van de Curaçaosche vereeniging Vreemdelingenverkeer.

Het Ondersteuningsfonds Ned. Antillen, indertijd door het A.N.V. en O. en W. gesticht, bewees weer goeden dienst waar mislukte oogst hulp aan de bevolking noodzakelijk maakte.

Zuid-Afrika.

Uit den aard der zaak waren ook van dit in oorlog zijnde gebied de berichten over Verbondswerkzaamheden schaarsch. Uit de drie ingekomen Afdeelingsverslagen blijkt gelukkig, dat de beweging daar in gang wordt gehouden. Dat toonde de Afd. Kaapstad door een viertal bijeenkomsten in een nieuwe vergaderzaal en door kindermiddagen onder leiding van Mevr. Loopuijt, Afd. Bloemfontein door het weder uitloven van prijzen voor zich onderscheidende candidaten bij de Taalbondexamens, en Nijlstroom door verspreiding van Nederlandsche leesstof. De brieven van Ou-Boet in Neerlandia toonen herhaaldelijk dat het er met de Afrikaansche taal en den Afrikaanschen geest hoopvol voorstaat.

De omstandigheid dat weer Nederlandsche stoomschepen die de Nederlandsche nijverheid tot eere zijn, om de Kaap gaan, zal niet nalaten de Nederlandsche belangen en sympathieën in Zuid-Afrika te bevorderen.

Met vreugde werd door het Hoofdbestuur de invrijheidstelling van generaal Chr. de Wet vernomen. Men zal zich herinneren dat ook het A.N.V. na zijn gevangenneming een telegram te zijnen gunste aan de Unie-regeering zond.

Buitenland.

De berichten en mededeelingen van Zelfstandige Afdeelingen en Vertegenwoordigers waren in 1915 eveneens schaarsch.

Toch mag er met genoegdoening op worden gewezen, dat de Nederlanders in het buitenland vaak meer nog dan die welke binnen de grenzen van ons Koninkrijk wonen, blijken geven de leiding van het Hoofdbestuur in deze tijden te begrijpen en te waardeeren en in het A.N.V. een middel vinden tot nauwere aansluiting met het vaderland.

Wijzen we slechts op den drang van de Afdeelingen in Duitschland om zich tot een Groep te vereenigen, de aansluiting der Nederlanders en Stamverwanten in Portugeesch West-Afrika, onder leiding van den heer Herman Smit, de voeling die verkregen werd met de Boerenkolonie in Patagonië (Chubut) door bemiddeling van onzen vertegenwoordiger te Buenos-Aires, Mr. W.N.M. van der Ham, den brief uit Trinidad van den heer Lely (Zie Neerlandia van Maart 1916 blz. 70), de aangevangen reeks Amerikaansche brieven in Neerlandia, eenige giften in geld ontvangen van buitenlanders, die begrijpen dat het Verbond in deze moeilijke tijden nog meer steun dan anders behoeft.

Het Verbond heeft thans 17 Zelfstandige Afdeelingen, zetelend te Berlijn (Duitschland), Bingen a/d R. (Duitschland), Bloemfontein (O.V.S.), Bremen (Duitschland), Chicago (N.-Amerika), Chicago-Roseland (N.-Amerika), Johannesburg (Transv.), Kaapstad (de Kaap Z.-A.), Keulen (Duitschland), Leipzig (Duitschland), Nieuw-York (Noord-Amerika), Nijlstroom (Transvaal), Potchefstroom (Transvaal), Boekarest (Rumenië), Smyrna (Kl.-Azië), Stellenbosch (de Kaap Z.-A.), Ventersdorp (Transvaal) en

46 Vertegenwoordigers met standplaats te: Ahwaz (Perzië), Antofagasta (Chili), Archangel (Rusland), Bangkok (Siam), Barcelona (Spanje), Basic City (Virginië), Bethlehem (O.V.S.), Bihé Sacanjimba (Port. W.-Afrika), Budapest (Hongarije), Buenos-Aires (Argentinië), Caïro (Egypte), Claremont (Western-Australië), Colon (Rep. Panama), Davos Platz (Zwitserland), Duinkerken (Frankrijk), Genua (Italië), Hamburg (Duitschland), Havana (Cuba), Hongkong (China), Kansas City (Missouri), Kobe (Japan), La Guaira (Venezuela), Londen (Engeland), Lourenço Marques (Oost-Afrika), Luxor (Egypte), Manaos (Brazilië), Maracaibo (Venezuela), Melbourne (Australië), Mexico (D.F. Mexico), Panama (Rep. Panama), Para (Brazilië), St.-Petersburg (Rusland), Port Maresby, Papua (Nieuw-Guinea), Pretoria (Transvaal), Puerto Cabello (Venezuela), Rosario (Argentinië), San Juan Bautista (Mexico), San Francisco (Amerika), Santa Fé (Argentinië), Shanghai (China), Singapore (Engelsch-Indië), Stockholm (Zweden), Sydney (Australië), Teheran (Perzië), Venetië (Italië), Winnipeg (Canada).

Boeken-Commissie.

1915 belemmerde in hooge mate de werkzaamheden der B.-C. ten opzichte van het Buitenland. Van een geregelde voorziening der leestafels van zeemanshuizen en Ned. vereenigingen kon geen sprake zijn; het getal adressen, waaraan kranten en tijdschriften werden gezonden was dientengevolge zeer beperkt.

Aan het Victoria-college van Stellenbosch kon een uitgebreide studiebibliotheek worden gezonden en Tak Antwerpen werd rijkelijk voorzien van leesstof voor de krijgsgevangen Vlamingen in Duitschland.

De meeste arbeid in 1915 gold gemobiliseerden en geinterneerden in Nederland.

De inkomsten der B.-C. bleven ver onder die van 1914.

Neerlandia.

Het maandblad kon zich, ondanks den nood der tijden en de noodzakelijke kostenverhooging van het drukken, handhaven. Dank zij tijdigen aankoop

[p. 99]

van papiervoorraad in 1915, lijdt Neerlandia vooralsnog niet onder de reusachtige stijging der papierprijzen en den papiernood.

De redactie trachtte onder de gegeven omstandigheden zooveel mogelijk verscheidenheid te geven, al moest zij de medewerking der buitenlandsche berichtgevers veelal derven.

De uitgave van het Zuiderzee-nummer bleek door menigeen te worden gewaardeerd en kwam juist van pas nu de plannen tot drooglegging der Zuiderzee, ook in verband met den ongekenden watersnood die Nederland teisterde, vasteren vorm hebben aangenomen.

De samensteller van het Zuiderzee-nummer, de heer A.A. Beekman, is een waarborg, dat met deze uitgave een blijvende aanwinst is toegevoegd aan de reeks der buitengewone Neerlandia-nummers, die verschillende gebieden en aangelegenheden van den Nederl. stam behandelen en meer en meer van geschiedkundige waarde blijken te zijn. Zij worden herhaaldelijk aangevraagd en geraadpleegd, ook voor wetenschappelijke doeleinden.

Geldmiddelen.

Uit de Rekening en Verantwoording over 1915 blijkt, dat de ongunstige tijden ook op de geldmiddelen van het A.N.V. hun druk doen gevoelen.

Toch konden de twee einden door een zuinig beheer aan elkaar worden geknoopt, dank zij ook de Ned. Regeering, die van haar voornemen, om haar toelage voor het A.N.V. tot op de helft te verminderen, terugkwm na een adres aan den Minister van Binnenlandsche Zaken, waarin handhaving der volle toelage werd bepleit o m. op grond dat de uitgaven van het A.N.V. mede door arbeid ten bate van gemobiliseerden en geïnterneerden gestegen waren. Het fonds voor kapitaalvorming werd met eenige vrijwillige giften verrijkt en bedraagt thans f 4028.07½.

De laatste jaren kon het Hoofdbestuur dit fonds uit de batige saldi niet versterken; het zij in de herinnering van alle vermogende vrienden van het A.N.V. aanbevolen; want eerst wanneer een vast groot kapitaal gevormd is, zal het Verbond ten volle kunnen doen wat des Verbonds is.

Aangenaam werd het Hoofdbestuur in 1915 verrast door een legaat van f 1000. - van iemand die onbekend wenscht te blijven en het vruchtgebruik aan een paar ouden van dagen liet. Eerst na hun overlijden komt het legaat aan het A.N.V.

Ledental op 31 Dec. 1915

Groep Nederland	7215
Groep Belië (schatting)	1200
Groep Ned.-Oost-Indië	1110
Groep Suriname	174
Groep Nederl. Antillen	215
Zelfstandige Afdeeling Berlijn	45
Zelfstandige Afdeeling Bingen	18
Zelfstandige Afdeeling Bloemfontein	49
Zelfstandige Afdeeling Bremen	28
Zelfstandige Afdeeling Chicago	39
Zelfstandige Afdeeling Chicago-Roseland	119
Zelfstandige Afdeeling Johannesburg	180
Zelfstandige Afdeeling Kaapstad	8
Zelfstandige Afdeeling Keulen	20
Zelfstandige Afdeeling Leipzig	19
Zelfstandige Afdeeling Nieuw York	50
Zelfstandige Afdeeling Nijlstroom	34
Zelfstandige Afdeeling Potchefstroom	80
Zelfstandige Afdeeling Rumenië	54
Zelfstandige Afdeeling Smyrna	10
Zelfstandige Afdeeling Stellenbosch	29
Zelfstandige Afdeeling Ventersdorp	28
Algemeene leden in het buitenland	738
Geïnterneerde Vlamingen	178
	_____
Samen	11719

Ook thans is de statistiek niet geheel betrouwbaar daar de opgaven uit het buitenland schaars en ongeregeld inkomen.

Verschillende omstandigheden hebben een ongunstigen invloed op het ledental uitgeoefend.

Mogen weifelaars en ontevredenen zich niet langer blind staren op wat in het veelomvattend streven van het A.N.V. niet met hun persoonlijke inzichten overeenkomt, maar de oogen open houden voor dat wat ons vereenigt.

Een goed begrip van het streven van het A.N.V. en een meer algemeene bekendheid van de doeleinden, die het beoogt, zullen er vooral toe kunnen bijdragen om tot meer algemeene waardeering te geraken.

Dordrecht, 10 April 1916.