Neerlandia. Jaargang 20

Commissie tot bevordering van het gebruik van zuiver Nederlandsch.

Weest Nederlanders, ook in Uw taal!

De Commissie strijdt niet tegen het gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen, die niet of moeilijk vertaald kunnen worden;

strijdt niet tegen het juist en verplichte gebruik van vreemde talen;

maar

wekt elken Nederlander op tot het gebruik van Nederlandsche woorden en uitdrukkingen, die in den regel even goed zijn als de vreemde, waaraan men uit achteloosheid of gemakzucht is gewoon geraakt;

wekt elken Nederlander op, om in brieven, aankondigingen, rekeningen, winkelopschriften enz. de voorkeur te geven aan het Nederlandsch.

Prof. Dr. J. Verdam, Leiden, voorzitter.

Marc. Emants, 's-Gravenhage, onder-voorz.

W.F. Gerdes Oosterbeek, 's-Gravenhage, secretaris.

Mej. Dr. C.C. van de Graft, Utrecht.

Dr. M.A. van Weel, 's-Gravenhage.

Brievenbus.

De Commissie ontvangt gaarne mededeelingen omtrent het misbruik van vreemde woorden en uitdrukkingen aan het adres: 2de Schuytstraat 247, 's-Gravenhage.

Die mededeelingen zende men dus niet naar het Hoofdkantoor te Dordrecht. Inzenders wordt beleefd verzocht naam en woonplaats te vermelden.

* _* *

Onze omzendbrief, dien wij afdrukten op blz. 261 en 262 van Neerlandia 1915 is thans gereed. Gaarne ontvangen wij alsnog opgaaf van het aantal, waarover de secretarissen der Aldeelingen en onze vertegenwoordigers willen beschikken, ten einde de oplaag te bepalen. Met de in dank ontvangen opmerkingen hielden wij rekening.

* _* *

W.R. te H. Inderdaad is vakgenoot beter dan ambtgenoot in ons stukje op blz. 276; men leze daar dus: Die klokkenmaker was al niet veel snuggerder dan zijn Haagsche vakgenoot.

* _* *

Lijdende vorm.

Sedert wij in Neerlandia van Mel 1915, blz. 108 en 109, de aandacht vestigden op de verkeerde gewoonte, om den lijdenden in plaats van den veel krachtiger en duidelijker bedrijvenden vorm te gebruiken, vinden wij tal van artikelen, die hetzelfde doel beoogen. Is dit een verblijdend teeken van ontwaakt gevoel voor onze taal, aan den anderen kant wijst het er ook op, dat het bedoelde misbruik groote afmetingen aanneemt.

Wij achten het daarom wenschelijk, om een ironisch artikel, dat in het N.v.d.D. van 2 Oct. 1915 voorkwam, gedeeltelijk af te drukken:

Het heilige passivum.

‘Daarna werd in hof-auto's naar het Huis ten Bosch gereden’. Met stijgende ingenomenheid wordt door mij vastgesteld en mag inderdaad aangenomen, dat de lijdende vorm van het werkwoord hoe langer hoe meer wordt gebruikt en door een al grooter getal schrijvers wordt toegepast. Wiens oogen eenmaal op dit verschijnsel zijn gericht geworden, door

[p. 20]

hem zullen de teekenen daarvan ook alom worden opgemerkt. Nauwelijks één bericht in de dagbladen, nauwelijks één wetsartikel, nauwelijks één verhaal zal door hem worden gelezen, of hij zal worden getroffen door dezen zachten, smijdigen vorm van uitdrukking, waardoor ook de omgangstoon in het maatschappelijk leven zooveel beschaafder wordt gemaakt. Dit zou evenwel eerst in al zijne waarheid kunnen worden ingezien, als deze lijdelijke vorm niet maar te hooi en te gras, b.v. in zulke berichtjes, werd aangewend, maar als regel en overvloedig werd toegepast. Dan zou de wenschelijkheid door ieder nog duidelijker worden begrepen. Mag door ons een voorbeeld gegeven worden?

‘De vroege morgennevelen waren nauwelijks door de zon weggevaagd geworden, of door het reisgezelschap werden de bedden verlaten en werd de tocht voortgezet. Nadat een smakelijk en voedzaam ontbijt was gebruikt, werd het rijtuig bestegen. Door den koetsier werd de zweep over de paarden gelegd, door wie in snellen draf de reizigers naar den duinzoom gereden werden. Langs den mullen zandweg werd stapvoets gegaan. Maar daardoor werd juist te meer de gelegenheid geboden de schoonheid van het land te genieten. Halverwege het doel gekomen, werd echter door een der paarden een hoefijzer verloren. Duidelijk kon aangetoond, dat door het dier kreupel geloopen werd. Dus werd uitgestegen en te voet de tocht voortgezet naar de naaste uitspanning, waar gelukkig alles werd gevonden, waardoor mensch en dier konden worden versterkt en verkwikt. Door een in de buurt wonenden smid werd het paard beslagen en daarna...’

Eenige maanden geleden werd door een deskundig inzender in een onzer dagbladen reeds de aandacht op bovengenoemd onderwerp gevestigd. En door hem werd duidelijk aangetoond, dat van hoogerhand, immers door wetten en verordeningen, het gebruik van den lijdelijken vorm werd bevorderd.

Zoolang wij vrij zijn, om van onze taal te maken wat wij willen (haar te mismaken, zeggen de bedillers), zoolang zal ook het heilige passivum worden geëerd. Totdat - misschien - door het overvloedig gebruik ervan zekere walging wordt veroorzaakt, waardoor er een einde aan gezien kan worden. Dat is vaker waargenomen. Tot zoolang zullen wij lezen: ‘Bij arrest van den 10den April j.l. is door den Hoogen Raad ui spraak gedaan in...’ inplaats van het inderdaad wellicht te forsch en te aanmatigend klinkend: ‘De Hooge Raad deed bij vonnis van... uitspraak.’

L.

L.K.

* _* *

Liet de plaatsruimte het ons toe, dan zouden wij zeker ook het hoofdartikel van de Prov. Geldersche en Nijm Crt. van 26 Nov. l.l., getiteld: ‘Leelijke insluipsels’ afdrukken, waarvan het slot luidt:

Die lijdende vorm is zeer in den smaak; b.v. ‘Hr. Ms. Pantserschip “de Ruijter” is 16 dezer te Port Said aangekomen, van waar den volgenden dag zou worden vertrokken.’ Dat hoort onder Marine; men ziet, dat zoo ongeveer het heele Ministerie besmet is. Misschien hooren wij in navolging van dat ‘er wordt vertrokken’ ook nog wel eens van een dak, waarvan gevallen wordt of een bed, waarop gestorven wordt. Dat is inderdaad niets bespottelijker.

Ook het Fransch doet nog opgeld: ‘Het is hiervoor, dat ik Uwe medewerking inroep’, schrijft ‘Landbouw’, alsof de Minister zich schaamde eenvoudig te zeggen: ‘Daarvoor roep ik Uwe medewerking in.

Ons lijstje van taalzonden is nog veel en veel grooter. Allerlei beroemdheden, de pers en zelfs zich noemende ‘letterkundigen’ doen mee aan het taalbederf.

Simon Gorter schreef eens, over taalverwording sprekende: ‘En blijven die menschen dan nog in hun gewone doen, dan is het leed nog te overzien, maar wee ons, als ze het mooi willen doen.’

Wij zeggen het hem na!

* _* *

* _* *

Germanismen.

De schrijver van dat artikel noemt eveneens vele meer en meer in gebru k komende Germanismen, als:

Nederlage voor opslag;

de prijzen stegen beteekenend voor aanmerkelijk of belangrijk;

zich niet voor openbaarheid eigende zaken, voor zaken die niet... geschikt zijn;

een succesvolle bestrijding, voor afdoende;

de inlichtingen wijzen uit, voor bewijzen of aantoonen.

In dit verband geven wij gaarne plaats aan het vol. gende stukje:

Er beweerde onlangs iemand, dat men niet zoo te keer moest gaan tegen het binnensluipen van Duitsche woorden en uitdrukkingen in onze Nederlandsche taal. Naar aanleiding daarvan geeft het Gron. Dagbl. een vermakelijk stukje:

‘Het is immer goed, dat wij ons bestreven zoo goed mogelijk onze dure Nederlandsche sprake instand te houden. De sprake is ja gansch een volk. Overhoofd sluipen er meerdere uitlandsche woorden in het vehikel van onze gedachten. Ook onze ambtelijke sprake is niet gansch en gaar vrij gebleven van gansch merkwaardige, geensweg Nederrijnsche termen. Nieuwerdings is een voorstel ingediend worden, dat de doorsnee Hollander verheuglijk acht. Onze Koninklijke Regeering wil een einde daaraan maken, dat waren gesmokkeld worden. Even deshalve wordt voorgesteld te verbieden - het woord is aan te treffen in de ambtelijke stukken - dat er nederlagen van ten uitvoer verboden goederen bij de grens worden gevestigd.

Daarmede beteekent onze Koninklijke Regeering, wat men vroeger noemde: opslagplaatsen. Zij heeft een nieuwen uitdruk uitvindig te maken, waarmede onze sprake wordt berijkt.

Het ligt op de hand, dat dit woord recht gaarne zal worden aanvaard van al degenen, die daarvan overtuigd zijn, dat men in onze eigen taal veel te weinig geëigende uitdrukken ter vervoeging heeft.

Wij lezen zoo dagdagelijks van “voorradige” goederen “op lager”, die “tot” de laagste prijzen worden uitverkocht, dat we vast niets beter weten, of het is richtig.

Zoodat ik sluitelijk maar zeggen wilde, dat wij in kort een annonce verwachten durven, waarin voorkomt: Zie mijn nederlaag! Dan wordt het de hoogste tijd, dat onze Koninklijke Regeering hoffelijkst mededeelt, dat zij niet langer de verantwoordelijkheid overneemt van de richtigheid dezes woords.’

* _* *

Holland op z'n malst.

Een Duitscher, die zijn in Nederland gevestigde Engelsche zaak in de Fransche taal aankondigt:

‘La Cemiserie anglaise’.

* _* *

Lawntennisbaan ‘Zorgvliet’.

Bij genoegzame deelname^*) bestaat het voornemen 2 cords aan te leggen op terrein...

* _* *

*) Voor deelneming.

[p. 21]

Het Vaderland, 2de Avondblad 29 Nov. 1915 geeft de volgende dwaze aankondiging:

‘Cassière’.

‘Het blousenhuis...... vraagt voor direct een nette juffrouw als cassière, bekend met eenvoudige administratie.’

Cassière is natuurlijk noch Hollandsch, noch Fransch.

* _* *

Onze Staatsspoor gebruikt voor het binnenlandsch vervoer de volgende biljetten:

Niederländische Staats-Eisenbahnen.
Eilgut
von
Bestelgoed
Nijmegen
nach
Assen
über....................................................................
Versandt am...................................................

* _* *

‘Gewetensvrijheid’.

Donderdag j.l. vergaderde in Amsterdam voor het eerst het Permanent Comité der Actie in zake Conscientie vrijheid.

(Vad.).

* _* *

Gelukkig kunnen wij ook op vooruitgang wijzen.

De heer Bakema te Amsterdam schrijft ons, dat het bestuur v/h. American Hôtel, gevolg gevend aan zijn verzoek, sedert einde Nov. de spijskaarten, die tot dusver uitsluitend in het Fransch waren opgesteld, nu ook in onze eigen taal laat maken.

* _* *

Grand Hôtel Central Den Haag.

Réveillon - Sylvestre.

Zooals in het buitenland gebruikelijk, stelt de Directie van Grand Hôtel Central zich voor, Vrijdag 24 Dec. en Vrijdag 31 Dec. het Restaurant geopend te houden tot 2 u.

De Directie zal zorg dragen voor bijzondere attracties.

Men wordt verzocht familietafels tijdig te reserveeren, ook voor de Kerstdagen.

Notice. Slechts voor gereserveerde tafels worden entrée bewijzen verstrekt.

Evening dress desired.

Versiering in het Restaurant. - De Meiboom in bloei.

J. SASSEN, Dir.