Neerlandia. Jaargang 17

[p. 274]

NIC. BEETS (Hildebrand) 1814-1903.

ANNA LOUISA GEERTRUIDA BOSBOOM-TOUSSAINT. (1812-1886).

E. DOUWES DEKKER (Multatuli). (1820-1887).

C. BUSKEN HUET. (1826-1886). Naar een portret in olieverf door Josef Israëls.

[p. 275]

E.J. POTGIETER (1808-1875). Medeoprichter van De Gids. Naar een portret in olieverf door H.A. van Trigt.

JACQUES PERK. (1859-1881). Voorlooper van De Nieuwe Gids.

De beteekenis van 1813 voor de Vlamingen
door Prof. Paul Fredericq.

Toen 't jaar 1813 aanbrak, was de toestand van den Nederlandschen stam erbarmlijk.

Over de hedendaagsche onafhankelijke Koninkrijken Nederland en België strekten zich Fransche departementen uit, die onderdeelen waren van Napoleon's Keizerrijk. De laatste sporen van een eigen zelfbestaan waren voor Vlamingen en Hollanders vernietigd en schenen het onwederroepelijk te zullen blijven. Want wie had alsdan Waterloo en St. Helena kunnen voorzien?

De eens zoo roemrijke Republiek der zeven Nederlandsche gewesten was van de politieke kaart van Europa in 1795 smadelijk verdwenen, om plaats te maken voor eenen Franschen vassaalstaat zonder koloniën noch weerbare vloot, die onder twee verschillende namen (Bataafsche Republiek en Koninkrijk Holland) een onbeholpen leven leidde tot aan de opslorping in Bonaparte's rijk.

De ingedommelde Oostenrijksche Nederlanden waren door de Jacobijnen in 1794 bij Frankrijk ingelijfd na het mislukken hunner potsierlijke Brabantsche Omwenteling.

En sedert het einde der 18e eeuw was het voor Hollanders evenzeer als voor Vlamingen een tijd geweest van onafgebroken vernedering, onderdrukking en achteruitgang. Onze stam in Noord en Zuid scheen alsdan met een onherroepelijk verval bedreigd. De pessimisten profeteerden zelfs zijnen onvermijdelijken ondergang.

Doch het jaar 1813 was nog niet ten einde, of reeds was Napoleon's almacht gebroken. Midden October werd hij door de verbondene Mogendheden te Leipzig verslagen. Onverhoopt konden nu de talrijke volkeren, die aan Frankrijk's zegewagen gespannen waren, het oogenblik te gemoet zien, dat hunne ketens zouden vallen.

Maar een groot gevaar bestond daarbij voor ons. De legers van Pruisen en van Rusland, die op de Fransche departementen van het Schelde-, Maas- en IJssel-gebied vooruitrukten om ze aan Napoleon te ontrukken, waren niet alleen bevrijders, maar ook tijdelijke meesters. Vonden ze in de door hen herwonnen gewesten geen voorloopig nationaal landsbestuur, door de opgestane bevolking aan 't roer gebracht, dan was het onvermijdelijk, dat die Fransche departementen als veroverd grondgebied zouden beschouwd en behandeld worden.

Dat gevaar begreep Hogendorp in Nederland met

[p. 276]

enkele zijner vrienden. Zij bewerkten uit Den Haag den opstand van 1813 in naam van Oranje; en, toen de Pruisen en de Kozakken in Holland verschenen, vonden zij er Willem I als souverein vorst aan 't hoofd van een nationaal bestuur in wording. Alzoo was de Nederlandsche onafhankelijkheid gered en werd zij zonder aarzeling door Europa erkend.

De loomere Zuid-Nederlanders dorsten noch konden dit voorbeeld volgen. Er waren in de Vlaamsche en in de Waalsche gewesten veel sterkere Fransche bezettingen gebleven dan in Holland. De Belgen bevrijdden zichzelven niet als de Nederlanders, maar werden door de legers der vreemde Mogendheden van het Fransche juk verlost. Ook werden zij als een overwonnen volk behandeld. Men stelde ze onder de voogdij der Mogendheden, die ze gedurende eenige maanden door hunne generaals lieten besturen en ze later aan den Prins van Oranje overgaven om met Holland onder zijnen schepter het Koninkrijk der Nederlanden te vormen.

De Vlamingen van dien tijd waren uiterst lijdzaam. Het was eene sluimerende gedweeë willooze bevolking, die slechts door hare Roomsch-Katholieke geestelijkheid kon in beweging gebracht worden, zooals men tijdens den opstand tegen Keizer Jozef II twintig jaar vroeger gezien had. In 1813 verroerden zij

PROF. Dr. ROBERT FRUIN. (1823-1899). Hoofdwerk: ‘Tien jaren uit den tachtigjarigen oorlog’.

niet en lieten de Pruisen, de Russen, de Engelschen en de Oostenrijkers met hunne legers en diplomaten over België's lot beslissen.

Wat zou dat lot geworden zijn, hadden Hogendorp en zijne vrienden in 1813 niet het Noorden gered? Niemand kan het zeggen; maar zonder eenigen twijfel zou dat lot ongunstiger geweest zijn dan de vereeniging van Noord en Zuid, die een gezegend tijdvak van vijftien jaren van vrede, welstand en geestesontwikkeling aan de verachterde Vlaamsche gewesten bracht en die na 1830 gevolgd werd door een pijnlijk tijdvak van stoffelijk en geestelijk verval, dat tot omstreeks 1860 heeft geduurd, toen de eerste vruchten der Vlaamsche Beweging konden geplukt worden.

Dat het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 mogelijk, ja onvermijdelijk was, dat dankt men aan den Hollandschen opstand van 1813 tegen Frankrijk.

Al hebben de Belgen (ook de misleide Vlamingen) dat heerlijke Koninkrijk reeds in 1830 verscheurd, toch hebben zij er zooveel aan te danken, dat zij wel onzinnig zouden zijn, indien ook hun hart niet klopte uit de verte van over de staatkundige grens in overeenstemming met het hart der Noord-Nederlanders, die nu feest vieren bij de verjaring van hun 1813.

Gent.

PROF. ANTHONY EWOUD JAN MODDERMAN. † 1885. Onder zijn Ministerschap werd het nieuwe Wetboek van Strafrecht voorbereid.