Neerlandia. Jaargang 16

[p. 217]

Het 32e Nederlandsche taal- en letterkundig Congres.
Antwerpen. 26-29 Augustus 1912.

In de herinnering van degenen die dit Congres hebben bijgewoond zal, wij zijn er van overtuigd, lang iets blijven natrillen, wanneer zij terugdenken aan den Nederlandschen Landdag, die op hoogervermelden datum in de Scheldestad plaats had, en in de meer dan een halve eeuw lange rij der Nederlandsche Congressen zal dit Congres aangestipt worden als een der belangrijkste, der gezelligste en der meest opgewekte. Er hing om dit Congres een atmosfeer van frischheid, van jong leven en van warmte tegelijkertijd, die als een verjongingskuur van de Nederlandsche Congressen in het algemeen kan worden beschouwd.

Laten wij maar dadelijk bekennen, dat de schitterende leiding van het Congres veel heeft bijgedragen om dien indruk te weeg te brengen.

Wat een prachtige voorzitter was Pol de Mont!

Wat een onuitputtelijke improvisator! Wat een meeslepende redenaar! Het kondigde

POL DE MONT, Voorzitter van 't Congres.
Cliché van den Boekhandel ‘Flandria’, Antwerpen.

zich al aan bij de opening van het Congres, toen hij, niet met een streng-klassieke, academische redevoering, maar met een schilderachtigdichterlijke opwelling een antwoord gaf op Jules Destrées ‘Lettre au roi’ en de verklaring aflei, dat de Vlamingen de bestuurlijke scheiding van België niet wenschen, alhoewel zij haar niet vreezen. En telkens, en telkens weer gaf hij de gelegenheid hem te bewonderen, hetzij wanneer hij de kern uit een rede of uit een bespreking haalde, hetzij wanneer hij, als gewoon Congreslid, in een debat tusschenbeide kwam, hetzij wanneer hij, om te sluiten, aan het feestmaal zijn dronk op de vrouw instelde, wat in zijn mond tot een brok poëzie werd, die zijn toehoorders bekoorde en meesleepte. Het was wel een diepe hulde aan Pol de Mont's talent als redenaar en als voordrager gebracht, toen een der leden zei: ‘Als Pol de Mont zelfs de Woordenlijst van De Vries en Te Winkel voordroeg, dan zou het nog mooi zijn!’ Aan zoo een bijzonderen voorzitter denkt men met erkentelijkheid terug.

Naast hem moeten hier een paar stille werkers worden op het voorplan gezet, aan wie het te danken was dat het Congres zoo goed van stapel liep, n.l. de heer André de Ridder, algemeene secretaris, en vooral de heer Frans van Laar, de onvermoeibare penningmeester, die nooit werk te veel heelt en altijd om werk vraagt, om met Pol de Mont te spreken,

[p. 218]

Zittend van links naar rechts: Prof. J.E. Heeres, adv.-gener. H. de Hoon, Marcellus Emants, Dr H.J. Kiewiet de Jonge, Pol de Mont, Fabius, vertegenw. der Ned. regeering, A.C. van der Cruyssen. Z. Exe. Mr D Fock.
Staand van links naar rechts: Dr. Engelenburg, M. Poelhekke. Dr Ern. Claes, Ds. H van Broekhuizen, Vict. Resseler, André de Ridder, H. van Puymbroeck, F. van Cuyk, Prof. P.J. Blok, Dr. Marten Rudelsheim.

en die door zijn voorbeeldige wijze van arbeiden op een niet onaanzienlijk deel van het welslagen van het Congres aanspraak mag maken. Tot dit welslagen heeft ook de stad Antwerpen op een prachtige manier bijgedragen Hier was het niet: ‘het einde kroont het werk’. Maar de inzet zelf was al bijna een bekroning. Met echt Antwerpsche gastvrijheid

ANDRÉ DE RIDDER, Secr. van 't Congres.

had de stad de poorten van haar stedehuis voor de Congresleden opengezet en in de schi terend verlichte zalen, waar een ‘raout’ werd aangeboden, hebben de Congresbezoekers enkele gezellige al te snel omgevlogen uren doorgebracht. Met een feestelijke ontvangst begonnen, heeft het dit Congres ook aan geen feesten ontbroken, waaronder

FRANS VAN LAAR, Penningm. van 't Congres.

[p. 219]

aan de muziek het leeuwenaandeel was ingeruimd: een uitvoering van de ‘Pastorale’ van Beethoven en een concert van Nederlandsche en Vlaamsche muziek, beide onder de meesterlijke leiding van Lodewijk Mortelmans; een uitvoering van Peter Benoit's oratorio ‘De oorlog’, door Edward Keurvels; vervolgens een tooneelvoorstelling, bestaande uit de opvoering van een soort gelegenheidsstukje ‘Het liefdevers’ van mevr. Simons - Mees; ‘Hardenburg’, van Karel Orner de Laey en ‘Een geneughelyk taefelspeelken van eenen dronken man ende syn wijf.’

Wat het Congres zelf betreft, dat was belangwekkend in meer dan één opzicht. In de eerste plaats droeg het een bijzonder karakter doorde aanwezigheid van een aantal jonge letterkundigen, die zich voorheen

PETER BENOIT.
In bruikleen v/h weekblad ‘Het Nederlandsch Tooneel,’ Antwerpen.

nog nooit op een Nederlandsch Congres hadden vertoond. Dit had dan ook ten gevolge dat de afdeeling ‘Taal en Letteren’, - waar aan taalkunde niets gedaan werd, - waarin zij vooral aan het woord zouden komen, het groote aantrekkingspunt van dit Congres werd, zelfs ten koste van de andere afdeelingen, die daaronder nog al sterk geleden hebben, alhoewel ook daar verschillende punten van groot belang werden besproken. De meest opgemerkte vergadering was wel die, waar Carel Scharten over ‘De Kritiek’ sprak, een punt dat aanleiding gaf tot een belangwekkende, al was het dan ook niet vruchtbare bespreking, - wat uit den aard der zaak onmogelijk was, - tusschen den inleider en de heeren Querido, Van Hulzen, Geerten Gossaert, Canter en Professor Jan te Winkel. Vervolgens was het het werkelijk algemeen Nederlandsch karakter, dat zijn stempel op dit Congres drukte en er een bijzondere eigenaardigheid aan gaf. Hoe langer hoe meer wordt de afd ‘Stambelangen’,

Trouwzaal van 't Stadhuis.
Foto van G.B.
Cliché van de Stad Antwerpen.

[p. 220]

waarvan de bijeenkomsten terzelfdertijd de algemeene vergaderingen uitmaken, het zwaartepunt van de Nederlandsche Congressen. En dezen keer was het des te merkwaardiger, omdat zoo wat alle onderdeelen van den Groot-Nederlandschen stam vertegenwoordigd waren en hun belangen hebben bepleit. De heer Lodewijk de Raet zette de redenen uiteen waarom de Vlamingen de vervlaamsching der Gentsche Hoogeschool vragen, een zeer wetenschappelijk betoog, waarvan de verschijning met belangstelling te gemoet wordt gezien; de heer Leo Meert kantte zich, in een levendige rede, tegen de bestuurlijke scheiding van België; Ds. H.S. van Broekhuizen, uit Pretoria, vertelde, op een innig ontroerende wijze, van het ontstaan der Zuid-Afrikaansche letterkunde, geboren te midden van den strijd van de Afrikaners voor hun onafhankelijkheid; Dr. Engelenburg, eveneens uit Pretoria, handelde over onderwijstoestanden in verband met de taal in de Unie van Zuid-Afrika; Z. Exc. oud-Minister D. Fock, uit Den Haag, die lange jaren in Oost-Indië verbleven heeft, die ook Gouverneur van Suriname geweest is en het Departement van Koloniën beheerd heeft, sprak op eenvoudig-aantrekkelijke wijze over Stambelangen in Nederlandsch-Indié; Dr. Marten Rudelsheim wees op het gebrek aan nationaal gevoel waarmee zooveel Nederlanders en Vlamingen behept zijn; mejuffr. Baelde, onder-voorzitster van het A.N.V., bracht verslag uit over de werking van dit Verbond in de laatste tijden. Het A.N.V. had van de gelegenheid gebruik gemaakt om zijn uitstalling, waarmee het zoo aanschouwelijk in 1910 te Brussel had uitgepakt, ook tijdens het Congres op te stellen, terwijl door de zorgen van de afdeeling ‘Opvoeding en Onderwijs’ een tentoonstelling van Nederlandsche schoolboeken was ingericht.

In dit kort overzicht de namen opgeven van al de personen, die in het Groot-Nederlandsche Rijk op een of ander gebied een rol vervullen en die op het Congres aanwezig waren, is niet mogelijk; maar personen, die goedklinkende namen droegen trof men er aan en door hen werden behartenswaardige gedachten gewisseld.

De uitslag van een Congres is niet zoo dadelijk merkbaar; want men heeft goed moties aan te nemen, wenschen te uiten, besluiten neer te leggen, dat alles werkt weinig uit. Het is in de geesten en in de harten, dat een Congres nawerkt en het is slechts heel langzaam, dat de daarin neergelegde indrukken naar buiten treden.

Men mag het doel van een Congres reeds bereikt achten, wanneer betrekkingen tusschen verschillende gedeelten van het Groot-Nederlandsche Rijk bewonende leden werden aangeknoopt, wanneer men elkander wat beter heeft leeren kennen, wanneer men iets vernomen heeft van elkanders idealen, van elkanders verzuchtingen en overwinningen, van elkanders strijd en doen en laten. Dit is op dit Congres in ruime mate geschied. Maar het laat zich aanzien, dat nog meer zal worden bereikt; een toenadering tusschen Noord en Zuid op muzikaal gebied, waarvoor in de afdeeling ‘Tooneel en Toonkunde’ een lans werd gebroken, schijnt te zullen plaats hebben, en als de verkregen inlichtingen juist zijn, dan zal weldra de Vlaamsche muziek die in Nederland over het algemeen zoo weinig bekend is en de Nederlandsche muziek, die het in Vlaanderen nog minder is, wederzijds de grenzen van haar land overschrijden; en wanneer, in een andere gedachtenreeks, Dr. J. Denucé de hem opgedragen en door hem aanvaarde taak om een bibliografie op te stellen van het oud kaartenkundig materieel over de Nederlandsche gewesten tot een goed einde brengt, dan zal ook daardoor een nuttig werk tot stand zijn gekomen.

Neen, waarlijk, de indruk bij dit Congres opgedaan is wel dat de Nederlandsche taal- en letterkundige Congressen nog niet uitgeleefd zijn. Integendeel! Nieuw bloed doorstroomt hen en dit nieuwe bloed is het uitvloeisel van het Groot-Nederlandsch bewustzijn dat in de laatste jaren, dank zij de werking van het A.N.V., op den voorgrond is getreden.

Foto van G.B.
De Keyzerlei te Antwerpen.
Cliché van de Stad Antwerpen.