Neerlandia. Jaargang 15

Zuid-Afrika

Generaal Hertzog's bezoek aan de Afdeeling Potchefstroom.

De secretaris der Afd. Potchefstroom schrijft ons:

Reeds een paar malen had het bestuur Generaal Hertzog, een van de Eere voorzitters van de Afdeeling, uitgenoodigd tot het bijwonen van een gezellige bijeenkomst. Twee keer was dit afgesprongen, maar nu zou het dan toch eindelijk wezen, eindelijk zou de groote man in Afrika, ons met een bezoek vereeren.

Een ieder die beweerd heeft, dat de Afrikaner geen geestdrift kent, geen geld over heeft voor een nationale zaak, moet van nu af zijn meening wijzigen. £ 30. - d.w.z. f 360. - werd bijeengebracht door een Afdeeling met slechts een vijftigtal leden, waarvan toch zeker de meerderheid Afrikaners, ten einde de kosten van zaalhuur, ververschingen voor de gasten enz., enz. te dekken en de geestdrift was ongekend. De Afdeeling had eenige honderden uitnoodigingen uitgezonden, voornamelijk aan invloedrijke boeren in het distrikt. Nauwelijks waren deze in handen van de genoodigden of daar begon de moeite. Dagelijks werd het bestuur overstroomd met aanvragen voor ‘kaartjes’. Een weigering wilde men niet aannemen. ‘Ons moet die Generaal zien’ was de leuze. De zaal, de grootste in de stad, kan echter maar 400 menschen bevatten. Er moest dus aan velen een besliste weigering worden gegeven. Op den dag zelf waren ook niet-genoodigden van vijf tot zes uur (te paard) afstands komen inrijden, om toch als het eenigszins mogelijk was den Generaal te hooren. Om die menschen, die afstanden als Alkmaar - Amsterdam of Utrecht - Amsterdam, en nog grootere, per kar hadden afgelegd, niet te leur te stellen, moest het bestuur zich op het laatst laten vermurwen. Toen de genoodigden zoo. goed mogelijk een plaatsje hadden veroverd, werden ook niet-genoodigden in scharen toegelaten. Het publiek bestond dan ook uit een 600 menschen en velen waren 's morgens teleurgesteld naar huis teruggekeerd toen ze vernamen, dat de vergadering niet openbaar was. Hoe duidelijk het ook in de nieuwsbladen was bekend gemaakt, de burgers konden er zich eenvoudig niet indenken, dat een bezoek van hun Generaal van privaten aard kon of zelfs mocht zijn. Hij is publiek eigendom en de Boer is een geboren politikus. Ongetwijfeld zal Generaal Hertzog, dan ook nog wel uitgenoodigd worden om in dorp of distrikt een politieke bijeenkomst toe te spreken. Het Verbond mocht aan het algemeen uitgesproken gevoelen, de vergadering openbaar te maken niet toegeven, daar het zich buiten directe inmenging met de politiek moet houden.

De bijeenkomst zelf was een groot succes en een uitstekend propaganda-middel. Behalve een vijftiental personen, die hun contributie gelden offerden in de eerste plaats alleen om Generaal Hertzog te kunnen hooren, zullen ongetwijfeld later meerderen als leden toetreden. Het programma was zoo kort mogelijk gemaakt, maar toch was het kwart over tienen voor de Generaal aan het woord kwam, zoo talrijk waren de verzoeken om een introductie. De gast van den avond was dan ook verplicht de geheele zaal rond te gaan, om elkeen de hand te drukken. Zijn toespraak, waaraan wij het onderstaande uit Het Westen ontleenen, werd met de grootste aandacht gevolgd.

Generaal Hertzog, die bij zijn opstaan op uitbundige wijze en zeer langdurig toegejuicht werd, begon met op zijn gewone bedaarde wijze de voorzitter en leden van het Alg. Nederlands Verbond,

[p. 236]

Professor Cachet, en de dames en heren te danken voor de gelegenheid hem gegeven hier te wezen en een paar woorden tot hen te zeggen. Hij was zeer dankbaar voor wat hem heden namiddag en heden avond te beurt was gevallen. Het was hem niet te doen om persoonlike ere, maar om de ere van de zaak, en hij werd zeer aangemoedigd wanneer hij zag dat men de zaak zoveel ere toedroeg.

Hollands of Afrikaans.

Hij wilde, alvorens verder te gaan, een paar woorden van verschoning uiten. Men heeft hem er een verwijt van gemaakt dat hij te hoog Hollands sprak. Dit was niet omdat hij tegen het Afrikaans was, maar omdat dit bij hem een soort van gewoonte was geworden. Hij had in zijn leven al heel wat met Hollands te doen en ook Hollands gesproken. In het publiek gebruikte hij altijd de Hollandse vorm van de taal die hier gesproken werd, maar dit wil niet zeggen dat hij tegen de Afrikaanse vorm was. Integendeel was hij een voorstander van de Afrikaanse vorm, maar zoals het gaat, men wordt een slaaf van de gewoonte. Hij was nu eenmaal gewoon Hollands te spreken in het publiek. Maar niemand behoefde te vrezen dat hij zo hoog Hollands zou spreken dat men hem niet goed zou kunnen volgen. Hoe kon men ook tegen het Afrikaans wezen? Immers de taal die een deel van het volksbestaan was, was ook de beste voor dat volk. Wilde men dat volk bereiken, dan moet men dat doen door middel van die taal. En het was geen schande de Afrikaanse taal te bezigen; hij in elk geval schaamde zich niet die taal in zijn eenvoudigste vorm te bezigen, waar hij met de Afrikaanders te doen had. Laat er toch geen verschil wezen over het gebruik van vorm van de taal. Het waren die kleine dingetjes die aanleiding gaven tot vitterij, en dit moest niet wezen.

Spreker moest speciaal een woord van dank toebrengen aan Prof. Cachet voor de hartelike woorden door hem gesproken. Men is van avond hier gezellig te zamen en

De Politiek

zal hij dus achterwege houden. Men heeft in de laatste tijd van elke zaak een politieke gemaakt. Als hij over enige zaak of onderwerp sprak, dan zeide men, daar neemt hij nu al weer een politieke vlucht. Het schijnt of men spreker op deze wijze wilde afschrikken van enig-iets te zeggen. Men zou hem echter daardoor niet afschrikken. Wilde men politiek zien in wat hij van avond zeide, dan kon hij dat niet beletten, en dan kon men het ook maar doen.

In de eerste plaats wilde hij het Ned. Verbond danken voor de gelegenheid hem gegeven heden avond hier tegenwoordig te wezen en met de leden en vrienden wat nader kennis te maken. Hij behoorde al lang aan het Ned. Verbond, maar het was slechts ongeveer een jaar dat hem de eer werd aangedaan om hem te vragen een van de Ere-Presidenten van de vereniging te worden, en hij gevoelde het zijn plicht te wezen hierheen over te komen en zijn dank te betuigen voor de ere hem aangedaan. Het was hem een genot aan zulk een vereniging te behoren, want deze vereniging stelde zich ten taak te ijveren ook voor de belangen van de Afrikaanders en hun taal te helpen bevorderen. Het is waar, dit Verbond had zijn wortel in Holland, maar Nederland heeft bewezen ons toegenegen te zijn en heeft reeds zo veel voor ons gedaan. Ja Nederland heeft getoond ons lief te hebben. (Toejuiching).

Wat Nederland doet.

Onlangs ging hij de lijst na van studiebeurzen, in Nederland gegeven en bevond teen, dat er 40 Afrikaanders met Nederlandse beurzen studeerden. (Hoor, hoor). Op het onderwijsgebied deed Nederland veel, zeer veel voor de Afrikaanders. Zulk een groot getal beurzen aan studenten van een ander volk was iets geheel unieks. Maar nu moesten wij ook gaan gevoelen dat het onze plicht is het voorbeeld van Nederland te volgen, en meer beurzen geven om onze kinderen in Europa een degelike universiteitsopvoeding te doen genieten. Het had veel voordeel om onze kinderen daarheen te zenden, want daardoor kwamen zij met oudere en meer ontwikkelde volken en landen, zooals Holland, Duitsland en ook Engeland in aanraking en dus werden zij in staat gesteld uit de ondervinding van die oudere volken te leren, wat hen hier te stade zal komen en waarmee zij tot veel nut voor ons konden wezen. Het was onze plicht meer te doen in het verschaffen van studiebeurzen. Men zegt: u is lid van het Nederlands Verbond, wat bedoelt u nu eigenlik met

de Hollandsche Bevolking in Zuid-Afrika?

Men wil weten wat nu eigenlik een Hollands sprekende Afrikaander is en had hem willen nageven dat hij eigenlik een Duitser is. Hij moest zeggen dat hij al heel snaakse uitdrukkingen over de Hollandse Afrikaanders gehoord had. Maar het ergste was, dat sommigen niet wilden weten dat zij Hollands sprekende Afrikaanders waren. Hij moest zeggen dat hij het niet kon helpen te lachen over de menschen die zich schaamden Hollandse Afrikaanders te zijn. Die mensen willen dan trachten aan te tonen dat zij van Franse, Duitse of andere afkomst zijn, zolang zij maar niet van Hollandse afkomst, waren. Wij zijn nu al 2 à 300 jaar hier. Wij zijn dus Afrikaanders en geboren met Hollands als onze moedertaal, en de Hollandse taal was ook de moedertaal van onze ouders en voorouders. Ze was onze taal die wij moesten eren. Als wij nu nog geen Hollandse Afrikaanders zijn, dan zijn wij inderdaad niets. Laten wij toch de mannelikheid hebben ronduit te verklaren dat wij Hollandse Afrikaanders zijn. Er komen alle dagen klachten in wegens de grove onbillikheid geleden in steden en dorpen, waar, hij zou niet zeggen de grote meerderheid, maar waar de inwoners bijna uitsluitelik bestaan uit Hollands sprekende Afrikaanders, omdat er daar geen

Tweetalige Ambtenaren

zijn in de civiele dienst. En dan blameert men hem en andere ministers. Maar heeft men al ooit de moeite gedaan na te gaan en de vraag te doen in hoeverre de Hollands sprekende bevolking zelve daarvoor te blameren was? Hij zegt ronduit aan de Hollands sprekende Afrikaanders: Het is uw eigen schuld. De Hollands sprekende bevolking moest vragen, moest eisen wat ze hebben wilde. Byvoorbeeld, het werd in zekere koeranten en ook door personen over en over gezegd: De mensen, vooral in de Vrijstaat, willen de Hertzog-wet niet hebben, maar ze nemen de wet aan, omdat zij bevreesd zijn voor Hertzog. En de Hollands sprekenden zwijgen stil. Is het dan wonder dat er een geschreeuw aangeheven wordt, indien een tweetalig ambtenaar aangesteld werd? Veronderstel er zouden op plaatsen waar de Engels sprekenden in de meerderheid waren, ambtenaren aangesteld worden die alleen Hollands kenden, zouden de Engelsen dan niet, en met recht, er over klagen? Waarom moet de Hollands sprekende bevolking dan zwijgen, indien ambtenaren aangesteld werden die hunne taal niet konden spreken? De taal was niet alles, maar de taal is een machtige faktor om een volk op te bouwen en groot te maken. Het was om deze reden dat hij heden avond gevoelde dat wij hier in Zuid-Afrika

éen grote stap vooruitgegaan

waren en dat wij heden ver weg zijn van een twee of drie jaren geleden. Twee of drie jaren geleden was het of niemand gevoelde welke grote waarde er aan de taal verbonden was, nu is men begonnen dit in te zien, en zie welke vordering was in dit opzicht op het schoolgebied gemaakt, en spreker verheugde zich er over te mogen weten dat hij hieraan een deel

[p. 237]

gehad heeft. Hij werd daartoe gebracht, omdat hij de vruchten van de

Verbasterings Periode

van zijn tijd gezien heeft. Die verbasterings periode was gelukkig voor altijd voorbij en zou nooit weer terugkeren. (Toejuiching). Aangenaam was het te zien hoe vooral de dames in Kaapstad voor de zaak van de Hollandse taal ijverden, hoe geleerde dames en dames van positie haar moedertaal spraken in de treinen en bij publieke gelegenheden. Wij zijn nu begonnen te gevoelen de waarde van onze taal; laten wij daarmede voortgaan, en laten wij er trofs op wezen te mogen zeggen dat wij Hollandse Afrikaanders zijn.

Hollands en Loyaliteit.

Wij geven nu gezellige avonden in de Hollandse taal en amuzeren ons ten zeerste, en waarom niet? Hollands was toch onze taal en wij gevoelen ons daarin beter thuis dan in enige andere taal. Maar er was een ander bezwaar. Men heeft gemeend dat Engelse kolonies en de Engelse taal onafscheidelik aan elkaar verbonden waren. Maar dit was niet zo. Dit idee dat vroeger zo vast gestaan heeft in de Kaap Kolonie, is al totaal omver geworpen, Hollands kan en is even goed de officieele taal als Engels, en er kan geen sprake wezen van disloyaliteit, wanneer de Hollands sprekende verkiest zijn taal te spreken. Een verblijdend teken dat vandaag opgemerkt werd, was dat er meer Engels sprekende Afrikaanders waren die bij ons stonden en de rechtmatigheid van onze aanspraken erkennen dan ooit te voren het geval was.

Al spreken wij twee talen, wij zijn en blijven zonen van Zuid-Afrika. (Toejuiching).