Neerlandia. Jaargang 13

Een suikerfabriek op Java.

Over de beteekenis van de suiker-industrie in Nederl. Indië, op Java vooral, werd in het April-nummer het een en ander meegedeeld. Aan de Indische Mercuur van 29 Juni j.1. ontleenen wij thans iets over een der inrichtingen, waar het rietsap tot suiker verwerkt wordt.

De suikeronderneming Djatiroto gelegen aan de zuidelijke afhellingen van het Yanggebergte in de afd. Loemadjang der residentie Pasoeroean behoort thans reeds tot een der grootste van Java. Het terrein der onderneming beslaat een oppervlakte van ongeveer 215 H.A.; in het midden ligt de eigenlijke fabriek, omgeven door het fabriekskantoor, de herstellings-

[p. 184]

werkplaats en de groote goedang (magazijn); ten zuiden daarvan bevinden zich het rangeerterrein met de locomotiefbergplaats en het veld voor de treinen der

Hoofdgebouw der Suikeronderneming Djatiroto.

onderneming, welke het suikerriet uit de velden aanvoeren, waarin kolen- en waterreservoirs, weegbruggen en centrale wisselbediening.

De eigenlijke fabriek bestaat uit drie aaneensluitende gebouwen, elk van 160 M. lengte en 19 M. spanning; de eerste foto geeft een kijk in het hoofdgebouw. In de beide noordelijke gebouwen zijn ondergebracht de molen en ketelinstallaties, het laboratorium en de opslagplaats voor suiker; in het zuidelijkste de toestellen voor de sapverwerking, centrifuges en suikerdroger.

Dat fabrieks- met locomotieven- en rangeerterrein is aan de oost-, west- en noordzijde omgeven door verharde wegen, waarlangs een 25-tal woningen voor Europeesche beambten gelegen zijn; achter die wo-

[p. 185]

ningen liggen de regelmatig gebouwde, met grasvelden afgewisselde, kampongs voor de Javaansche arbeiders; de tweede foto geeft een gezicht op dat

Fabrieksterrein der Suikeronderneming Djatiroto van het Zuiden gezien.

terrein van de zuidzijde; de Lamongankegel op den achtergrond en de Yang-afhellingen rechts.

In het noordelijkste deel, 't welk doorsneden wordt door den Staatsspoorweg van Djember naar Probolinggo, en waar ook de halte Djatiroto is, bevinden zich, behalve de groote administrateurswoning, nog een 15-tal grootere woningen voor Europeesche beambten, kleine parken, een societeit en een hotel. Ten noorden van de Staatsspoorbaan werd een ruime markt aangelegd, de duizenden arbeiders, die aan de onderneming verbonden zijn hebben daar en in de tokostraat in de oostelijke kampong, gelegenheid zich van het noodige te voorzien; de levendigheid, welke hier dagelijks heerscht, bewijst dat velen op de onderneming een ruim bestaan vinden.

[p. 186]

Het spreekt van zelf dat de uitgestrekte suikerriettuinen, waar het riet groeit en gesneden moet worden, geheel buiten het hierboven beschreven terrein gelegen zijn; deze strekken zich meestal ten zuiden van de onderneming uit. Het riet wordt uit die velden met treinen aangevoerd; in den snij- en maal-tijd dagelijks 20000 picols, geladen op 500 rietwagens, waarvoor een trekkracht aanwezig is van 18 locomotieven van 40 P.K. Indien - zooals het plan is - de fabriek in 1910 wordt uitgebreid zullen dagelijks 40000 picols op 1000 rietwagens met 28 locomotieven vervoerd worden.

Een hospitaal, waaraan een Europeesch geneesheer verbonden is, afzonderlijk gebouwd aan de rivier Djatiroto, die het terrein aan de oostzijde begrenst, moet dienen in geval de Javaansche arbeiders ziek worden. Ten behoeve van het Europeesch personeel en de Javaansche werkers is een buisleiding aangelegd, die goed zuiver drinkwater aanvoert van een 7 K.M. ten noorden van het fabrieksterrein gelegen bron.

De onderneming behoort aan de Handelsvereniging ‘Amsterdam’ en zal na de voorgenomen uitbreiding, in 1910 de grootste op Java zijn.

Voor bijzonderheden omtrent de inrichting der eigenlijke fabriek, die aan alle eischen van den nieuwen tijd schijnt te beantwoorden, moet verwezen worden naar het nummer 26 van de Indische Mercuur (Bijvoegsel). Ten slotte zij nog vermeld dat de machineriën werden geleverd door Gebr. Stork & Co. te Hengelo, de Hallesche Maschinenfabrik & Eisengiesserei te Halle/Saale, the Mirrlees Watson Comp. en Pott, Cassels & Williamson te Glasgow en Machinefabriek Dapoean v/h. firma Younge & Gill te Soerabaja. De fabrieksgebouwen en kranen werden geleverd door Gebr. Stork & Co. te Hengelo.

Uit het medegedeelde moge blijken van hoeveel omvang en belang zoo'n suikeronderneming is, en tevens dat ook de Nederlandsche nijverheid haar aandeel in het bestaan van de grootste bron van welvaart voor Java heeft.