Neerlandia. Jaargang 9

Zuid-Afrika

Het Hollandsch in Zuid-Afrika.

Wij schreven in de vorige aflevering, dat de taalvereenvoudiging er met vlag en wimpel doorgegaan is. Dat was wel waar. De meerderheid waarmede de voorstellen te Kaapstad er doorgingen, was zeer groot. De voornaamste Afrikaander bladen namen de vereenvoudigde taal aanstonds of spoedig aan, zoo zij haar al niet op eigen hand ingevoerd hadden; en een aantal kleinere bladen volgden. Maar de tegenstand blijkt grooter dan men naar de uittingen op de Kaapsche vergadering kon denken.

Nu al verscheiden weken komt er schier geen nummer van Ons Land uit of er staan protesten tegen de hervorming in. En men gaat er met een heftigheid tegen te keer, die verwonderlijk is De bestrijders doen een beroep op de synode der Ned. Ger. Kerk en verlangen, dat de Taalbond daaraan de beslissing zal overlaten. In de andere Afrikaander bladen merkt men minder of niets van den strijd. Misschien vinden de redacties het verstandiger de ingezonden stukken ter zij te leggen. Ook is 't mogelijk, dat de Boeren in Vrijstraat en Transvaal het hoofd van andere dingen vervuld hebben, en die taalvereenvoudiging nu van minder belang achten.

Ook onder de penvoerders in Ons Land is er een enkele, die de hitte van het woordgevecht tracht te temperen om er aan te herinneren, dat de strijd niet gaat om de taal, maar alleen over een schrijfwijze, dat de kwestie dus, hoezeer de vereenvoudiging gewenscht is, niet van zoo overwegend belang is als sommige schrijvers wel meenen: alsof er een aanslag op de taal zelf is gedaan.

Inderdaad, als men 't eens is geworden over deze schrijfwijze van de taal, komen er nog andere en belangrijker kwesties aan de orde, o.a. die van het gebruik van vreemde woorden, Engelsche woorden vooral. Die kweste is ook bij de taalvereenvoudiging ingelijfd, maar heeft, zooals te Kaapstad reeds opgemerkt werd, daarmede eigenlijk niets te maken. En dat is een kwestie van belang, nog ongelijk meer b.v. als het gebruik van vreemde woorden hier te lande. Want in het moederland van de Nederlandsche sprake is de taal sterk genoeg om deze kwaal te doorstaan. Maar in Zuid-Afrika is zij bij lange na zoo sterk niet, en de ziekte is er heel wat erger.

Wij hebben er vroeger al op gewezen, hoe schromelijk het gebruik van Engelsche woorden toeneemt. Het is duidelijk waar te nemen, dat het al veel meer gebeurt dan voor den oorlog, d.i. een luttel aantal jaren geleden. Een paar voorbeelden uit de menigte. De regeering der Z.A. Republiek heette de regeering en werd doorloopend zoo genoemd; nu leest men bijna zonder uitzondering van goevernement. De wetgevende raad heet nu geregeld de legislatieve raad, of gewoonweg op zijn Engelsch de Legislativ Council. Een gemeente noemt men nu door de bank municipaliteit, den gemeenteraad corporatie. Wij zouden nog kolommen met voorbeelden kunnen vullen. En helaas! de redacties der kranten doen en grif aan mede. Hoe is daar paal en perk aan te stellen? Wij hopen dat de mannen die 't met het Hollandsch zoo goed meenen in Zuid-Afrika er wat op zullen weten.

Gelijk bij alle talen, waarin vreemde insluipsels voorkomen, is 't ook in het Zuid-Afrikaansche Hollandsch vooral de zinswending, de spreekwijze die ontaardt. Vreemde woorden kunnen betrekkelijk gemakkelijk verwijderd worden, maar wanneer het karakter van de taal, den zinsbouw, de uitdrukkingen, de vreemde stempel is opgedrukt, gaat 't er bezwaarlijk uit. En nu is ook in het Hollandsch van Zuid-Afrika dat het grootste gebrek. Het is zuiver vertaald Engelsch, of eigenlijk onzuiver vertaald Engelsch, wat men voortdurend onder de oogen krijgt; onzuiver, want men dient bij een vertaling niet alleen de woorden mannetje voor mannetje in de andere taal over te brengen, maar den verschillenden aard van de twee talen in aanmerking te nemen. Indien een vloeiende zin, letterlijk vertaald, in de andere taal een stijve zin wordt is er een bepaalde fout begaan, feitelijk een grootere fout dan wanneer men een woord verkeerd heeft overgebracht.

In een nummer van Ons Land, met de laatste mail ontvangen, was er een kenmerkend voorbeeld van zoo'n vertaling. In een hoofdartikel over het rapport van de commissie inzake het inboorlingenvraagstuk werd een zin overgenomen, eerst in de vertaling van Ons Land, en daaronder in het oorspronkelijke Engelsch. Het Engelsch luidde:

‘That the word “native” shall be taken to mean an aboriginal inhabitant of Africa, south of the

[p. 39]

Equator, and to include half-castes and their descendants by natives’.

En nu de vertaling:

‘Het woord “naturel” zal genomen worden te betekenen een oorspronkelike inwoner van Afrika, ten zuiden van de Linie, en in te sluiten bastaards en hun afstammelingen door naturellen’.’

De vertaling is woord voor woord juist (naturel is het oude woord voor inboorling in Zuid-Afrika), maar de geheele zin is verkeerd vertaald. Het is geen Hollandsch. Het zou b.v. zoo kunnen luiden: ‘Onder het woord inboorling (of naturel) wordt verstaan een oorspronkelijke inwoner van Afrika onder den evenaar (of de linie), en er worden onder begrepen bastaards en hun afstammelingen, bij inboorlingen (of naturellen) verwekt’, - of iets van dien aard.

Zooals dat in Ons Land nu vertaald is uit een stuk Engelsch dat de schrijver voor zich had, schrijven en spreken vele Afrikaanders het Hollandsch. De oorzaak is natuurlijk, dat zij zooveel Engelsch om zich heen hooren, en spreken en schrijven, dat zij in die taal gaan denken. En het ongeluk is, dat het gebrekkig onderwijs in het Hollandsch, de goede uitzonderingen niet te na gesproken, althans in een groot deel van Zuid-Afrika, geen behoorlijk tegenwicht tegen den invloed van het Engelsch legt.

Daarom zou 't zoo goed zijn, als er bij het nationale onderwijs, dat de Afrikaanders tegenwoordig zoo kloek aanvatten, gelet werd op deugdelijke kennis van het Hollandsch, van zuiver Hollandsch, bij de onderwijzers. En het zou aanbeveling verdienen om, zoolang er niet in Zuid-Afrika zelf genoeg goed in het Hollandsch onderlegde onderwijzers en onderwijzeressen gevormd zijn - en dat een groot deel der Afrikaansche onderwijzers dat niet zijn, is nog onlangs van verschillende zijden in het Vrijstaatsche blad de Vriend erkend - zooveel mogelijk de schoolkrachten uit Nederland te laten komen. Ook mocht men hopen, dat vele Afrikaanders, die zich aan lager of hooger onderwijs gaan wijden, hier te lande zich in de taal kwamen oefenen, want niet overal in Zuid-Afrika kan men als aan de kweekschool voor predikanten te Stellenbosch goed Hollandsch leeren.

Maar in vele Afrikaansche kringen moet men van Nederland en de Nederlanders weinig hebben. Men wil de Afrikaansche jeugd een Afrikaansche, geen Hollandsche opvoeding geven, men wil ze tot Afrikaners, niet tot Hollanders opleiden. Zoo kan men dikwijls van Afrikaansche woordvoerders hooren.

Is dat een ernstige bedenking? Is er eenig gevaar voor, dat een Afrikaander kind in Zuid-Afrika op een school, waar een Hollander les geeft, zelf opgroeit als een Hollander? Immers neen.

Vanwaar toch dat wantrouwen tegen onze landgenooten? Is het billijk, is het redelijk? Kan men niet inzien, dat de hulp, die men van hier aanbiedt en die voor het stoffelijke althans dankbaar aanvaard wordt, aangeboden wordt zonder bijbedoelingen, zonder eenige andere bedoeling dan om onze stamverwanten te steunen in hun strijd voor het behoud van hun taal, en daarmede van hun volkskarakter en volksbestaan?

Laat ons hopen, dat die voormannen der Afrikaanders die dat inzien - en zoo zijn er nog velen, en van de besten - hun argwanende broeders tot andere gedachten brengen, niet om onzentwil waarlijk, maar om de goede zaak zelf.

Ek is di Kafferjongen, JAN DE RUITER, wat voor di President gered heeft bij Reitz!
(Zie Hoofdartikel Februari-nummer).