Neerlandia. Jaargang 5

De Oorlog.

Zou dit de laatste maal wezen, dat wij over den oorlog kunnen schrijven als de wreede werkelijkheid? Sedert een paar weken houden de geruchten, dat Louis Botha zich zal onderwerpen, hardnekkig stand. Dat er tusschen hem en Lord Kitchener onderhandelingen worden gevoerd, heeft de Engelsche minister Balfour in het parlement erkend, en enkele Londensche bladen weten al te vertellen, op welke voorwaarden Botha zich zal onderwerpen en wanneer. Zou

[p. 32]

't nu dan toch waar zijn? Zouden de Boeren hun heldhaftigen, roemrijken strijd van zeventien maanden moeten eindigen met zich gewonnen te geven aan den overmachtigen vijand en hun edele zaak verloren zijn? Wij kunnen het nog niet gelooven en wij zullen zeggen waarom niet.

Laat ons eerst zien wat wij van de onderhandelingen weten. Wij weten er eigenlijk niet meer van dan dat zij gevoerd zijn of op het oogenblik, Zondag 10 Maart, nog gevoerd worden. Dat heeft Balfour gezegd. Maar verder hebben wij slechts de berichten van een paar bladen, met name van de Daily Chronicle. En die berichten bevatten zooveel onwaarschijnlijks (wij zullen dit slechts ten deele aantoonen), dat wij ook op den hoofdinhoud geen staat kunnen maken. Wij vertrouwen dus zelfs niet wat zij ons schijnbaar nauwkeurig vertellen van de omstandigheden, waaronder Botha en Kitchener elkaar ontmoet hebben.

Hebben die twee elkaar inderdaad wel gesproken? Zijn misschien die onderhandelingen niet weer gevoerd door tusschenkomst van mevrouw Botha, die al meer met voorstellen van den Engelschen opperbevelhebber bij haar man is aangekomen?

_* * _*

Naar aanleiding van de rol, die mevrouw Botha speelt, een paar opmerkingen. De ridderlijkheid van het Engelsche volk - de Engelschen zelf roemen die zeer - is er in dezen oorlog al treurig gehavend afgekomen; en is dat gebruiken van vrouwen om hun echtgenooten of verwanten of vrienden tot onderwerping te brengen, niet weer een hinderlijk gemis aan ridderlijkheid? Een vrouw - de meeste vrouwen althans - komen lichter onder den indruk dan mannen. In de dorpen, door Engelschen bezet en van de buitenwereld afgesloten, of in de kampen, waar zij gevangen worden gehouden, raken de Boeren-vrouwen gemakkelijk onder den invloed van de jobstijdingen, die hun dagelijks worden voorgezet. Zoo slecht als het nu met de Boeren gaat! Zij doen niets dan verliezen. Zij raken aldoor geschut, geweren en munitie kwijt. Hun leeftocht schiet te kort. Langer verzet is hopeloos. Het kost maar menschelevens en 't baat niets. Onderwerping zoo gauw mogelijk is nog het beste; het is de eenige uitweg. Zoo praten de Engelsche officieren de vrouwen voor, en de vrouwen laten zich vinden om aan hun betrekkingen brieven te schrijven of naar ze toe te gaan en met de overredingskracht, die zij bezitten, de mannen tot toegeven aan te sporen. De Afrikaansche vrouwen zijn over het geheel minder weekhartig dan de Europeesche en voor de zaak der vrijheid hebben zij zich veelal even warm en soms warmer getoond als de mannen, maar toch - voor gevoelsoverwegingen zijn zij zeker vatbaarder dan de strijdbare burgers te velde. Wel goed overlegd dus, dat de Engelschen de Boeren-vrouwen in den arm nemen, maar ridderlijk?

En nu mevrouw Botha. Men heeft haar reeds meermalen den gang naar haar echtgenoot zien doen en, er rekening mee houdende, dat zij een Engelsche is - zij heet van huis uit Emmett -, en er zich over verwonderende, dat Louis Botha zoo langen tijd werkeloos scheen te blijven, begon men hier en daar het vertrouwen in den man van Colenso en Spioenkop te verliezen. Zou hij wel zoo'n standvastig verdediger van 's lands onafhankelijkheid wezen als hij aanvankelijk leek? Zou hij misschien onder den invloed van zijn Engelsche vrouw - die de Engelsche bladen immers als zoo'n bewonderaarster van Lord Roberts voorgesteld hebben - zijn gekomen?

Wat nu die werkeloosheid betreft, dat heeft Botha op het einde van het vorige jaar en in de eerste maanden van dit jaar wel anders geleerd, en het tweede punt? Vooreerst, hoe dikwijls moet er gewaarschuwd worden, dat de Engelsche berichten niet te vertrouwen zijn, dat zij slechts eene zijde van den toestand laten zien en bovendien slag op slag en doorloopend onjuist zijn, met opzet of in onkunde? Van de gezindheid van mevrouw Botha weten wij eigenlijk niets met zekerheid. En dat zij zich leende om boodschappen van den Engelschen opperbevelhebber naar Louis Botha over te brengen, kan eenvoudig en voldoende verklaard worden, om aldus haar man weer eens te kunnen opzoeken, misschien hem belangrijke inlichtingen te verstrekken. Wie b.v. de weduwe van Piet Joubert kennen, zijn er zeer gerust op dat zij niet naar het Boerenkamp is gegaan om de burgers tot onderwerping aan te sporen. Heeft men 't recht van mevrouw Botha anders te denken? Ten overvloede: mevrouw Botha is geen Engelsche; zij is een Afrikaansche, in Zuid-Afrika (wij meenen in den Vrijstaat) geboren. Zelfs haar vader is (n.f.) daar geboren, althans is ook hij Afrikaander, spreekt het Afrikaansch als de beste. Haar grootvader of overgrootvader is de Ier Emmett, die in een nationalistische beweging tot de doodstraf werd veroordeeld. De afkomst van mevrouw Botha pleit dus wel niet voor Engelsche neigingen.

_* * _*

Wij keeren nu tot de onderhandelingen terug. Voorop sta onze overtuiging, dat Lord Kitchener ze heeft uitgelokt. Zij zijn of worden gevoerd op zijn verzoek. Onze overtuiging in deze steunt op de volgende gronden. Er zijn in den loop van den oorlog al herhaaldelijk onderhandelingen gevoerd, en telkens gingen zij van de Engelschen uit. Zoo de onderhandelingen tusschen Buller en Christiaan Botha, tusschen Roberts en Louis Botha. Telkens hebben de Engelschen aan Boeren-generaals boodschappen gezonden om hen te belezen onder die en die voorwaarden zich over te geven. Nog onlangs weer hebben zij het door bemiddeling van mevrouw Joubert en mevrouw Botha beproefd.

De waarschijnlijkheid pleit er dus voor, dat dat nu weer geschiedt. Engeland heeft er alle belang bij, dat de oorlog zoo spoedig mogelijk tot een eind komt. Het raakt in mannetjes uitgeput, de oorlog kost schrikbarend veel geld en de stemming onder het Engelsche volk wordt deze regeering en haar politiek tegenover de Boeren hoe langer hoe minder genegen. De toestand in andere wereldstreken kon wel eens veranderen en Engeland in Zuid-Afrika de handen minder vrij laten. De leiding van zaken in de staten, die tot nog toe zoo lafhartig het sterke Britsche Rijk tegen de zwakke republieken geholpen hebben of laten begaan, kon wel eens overgaan aan mannen, wier zedelijk besef en moed hooger staan.

De Boeren verlangen stellig ook naar den vrede, maar zij raken met het voortduren van den oorlog er weinig slechter aan toe. Zoover de macht der Engelschen reikte, zijn de hoeven vernield, is het vee geroofd, worden de vrouwen en kinderen gevangen gehouden. Om hun bezit te redden en hun gezin de gevangenschap te sparen behoeven de Boeren, die nog te velde staan, hun geweer niet af te gooien. Aan patronen schijnt voorshands geen gebrek te zijn. Hun voorraad voor de Martini-Henry's was, toen zij voor de Mausers geen munitie meer hadden, nog ontzaglijk groot. Patronen voor de Lee-Metfords, waarvan de Engelschen - de handen opstekende - hen voorzien hebben, maken zij nog gedurig buit in treinen en konvooien, van troepen Engelschen, die telkens weer zich overgeven. Hun kanonnen vallen wel gaandeweg de Engelschen in handen, maar die zijn versleten of onbruikbaar gemaakt, aangezien er toch geen munitie meer voor is en zij, onnut geworden, de commando's in hun bewegingen slechts hinderen. Voor de guerilla zijn die vuurmonden trouwens van minder belang. Proviand en kleeren worden ook aanhoudend buitgemaakt, en verder snijden de Boeren weer kleeren uit beestevellen en de veldschoenen maken zij weer zelf, als in de dagen van ouds. En er is van den reusachtigen veestapel nog genoeg over. Ten slotte heeft de inval in de Kaapkolonie de Boeren weer van allerlei voorzien, van paarden vooral. Dus de Boeren kunnen het nog lang volhouden.

Maar kan het zijn, dat Botha door het laatste krijgsbedrijf der Engelschen zoo in het nauw gebracht is, dat althans hij zich gewonnen moet geven? Ook dat niet. De luidruchtig aangekondigde marsch van de zeven colonnes is mislukt. Men kan dat al afleiden uit de magere uitkomsten, die Kitchener er van bekend heeft gemaakt - voornamelijk

[p. 33]

een opsomming van buit, die nog wel grootendeels van boerenplaatsen opgelicht zal zijn - en wie de moeite neemt de berichten van de verrichtingen dier colonnes met behulp van de kaart nauwkeurig te lezen - b.v. in de beschouwingen van TS. in de Nieuwe Rotterdamsche Courant (1e. Blad B van 8 Maart) - kan duidelijk zien, dat de Engelschen op dezen zevenvoudigen tocht deels klop hebben gehad en deels hun doel gemist hebben. En Botha is vrij om af te trekken, als dat zelfs noodig is; zich overgeven behoeft hij om zijn stelling volstrekt niet.

Er is dan alle reden om aan te nemen, dat Kitchener de onderhandelingen geopend heeft, en geen, dat Botha het zou gedaan hebben. Bovendien, wij hebben menschen, die Botha goed kennen, met nadruk hooren verklaren, dat hij een man uit een stuk is, aan de zaak van zijn land en van het Afrikaanderdom innig verknocht. Hij zal aan geen overgave denken, zoolang hij er door de omstandigheden niet toe gedwongen wordt, en die omstandigheden zijn er, blijkens de Engelsche berichten, niet. Zijn dus de onderhandelingen aangeknoopt op verzoek van Kitchener, dan vervalt de reden tot ongerustheid, die bij velen ontstaan is uit de meening, dat Botha er om gevraagd had.

_* * _*

Wat ons verteld wordt van de voorwaarden, die Kitchener Botha heeft aangeboden, lijkt onvolledig en zonderling. Amnestie voor alle Boeren te velde, behalve voor Steijn, de Wet en de Kapenaars. Hebben dan Botha, de la Rey en de andere generaals en hun mannen, hebben Steijn en de Wet amnestie noodig? Beschouwt Engeland die mannen, vechtende voor de onafhankelijkheid van hun vrij land, waarlijk als rebellen? Het is haast te dwaas, maar men kan van de Engelschen alles verwachten. En de Wet en Steijn van de amnestie uitgesloten! Het is wel goed te begrijpen, dat de Engelschen in dit doorluchtig tweetal - vergeten zij niet de la Rey, en toch ook Botha? - hun felste en geduchtste vijanden zien, maar deze mannen doen immers een rechtmatig werk, en moeten zij nu als een Arabi pasja, een Sekoekoeni, een Prempih van Asjanti na den oorlog op een eiland opgeborgen worden? Onzinnige gedachte, oppervlakkig beschouwd, maar van Engeland kan men alles verwachten.

Evenwel, aangenomen dat Kitchener die voorwaarde gesteld heeft - en het heet zoo waar, dat Botha en de meerderheid zijner krijgsofficieren er in toegestemd hebben! - is het denkbaar, dat Botha op zoodanige voorwaarde zich zou willen onderwerpen? Steijn en de Wet prijs geven, de Vrijstaters, die om de Transvalers de wapenen opgevat hebben, in den steek laten? Geloove het wie kan!

Dat de Engelschen de Kapenaars niet begenadigen willen is begrijpelijk. Dat zijn rebellen - eere zij hun die zich onder de republiekeinen hebben geschaard! - en de macht der Afrikaanders in de Kaapkolonie moet voorloopig met gevangenisstraf en zware boeten en ontneming van kiesrecht gebroken. Maar alweer van den beginne af aan hebben de republikeinen verklaard, dat zij met de Kapenaars, die voor hen in het geweer zijn gekomen, willen staan en vallen. Botha kan hen niet verzaken. Hij is een man van eer. Hij zal het niet.

De belofte van Kitchener, dat Engeland bij onderwerping de Boeren zal helpen hun hoeven weer opbouwen en hun veestapel herstellen - hoe? met geleend Engelsch geld? dan raken de Boeren er toch onder - die belofte heeft allen schijn van waarheid. Een boer is overal in de wereld hartstochtelijk aan zijn grond en zijn vee gehecht; op dien karaktertrek te werken, verraadt den goeden blik der Engelschen, die zelf voor het geldelijk argument veel voelen.

Maar de onafhankelijkheid, hoe staat 't daarmede? Heeft Kitchener Botha daarvan niets aan te bieden? Het zou ons verwonderen, als hij het nu al gedaan had, maar dan loopen de onderhandelingen toch stellig op niets uit. De onafhankelijkheid en geen straf voor de Kapenaars, dat zijn de voorwaarden die Botha voorop stellen moet en Engeland nog niet zal aannemen.

En is het waar - wij gelooven 't niet, en wij hebben gezegd waarom niet - dat Botha de wapenen wil afleggen, de la Rey wil 't zeker niet, en waarschijnlijk nog andere Transvaalsche generaals, Beijers en Viljoen b.v., en stellig de Wet en Steijn niet. En dan zijn de Engelschen nog ver van den vrede af, en de republieken zijn nog niet hunner.

_* * _*

Er is een ding, waarover wij niet gerust zijn. Stelt Botha, of wie verder op het slagveld met de Engelschen onderhandelt, wel voorop, dat hij geen beslissing kan nemen voor hij eenigen tijd vrij gebruik van den telegraafkabel krijgt en president Kruger, het driemanschap en dr. Leijds geraadpleegd heeft? Men moet toch in het Boerenkamp weten hoe de toestand in Engeland, in de wereld is, om te beoordeelen hoe de toestand van de Engelschen in Zuid-Afrika is! Is dat bij het vertrek van het driemanschap en van president Kruger goed afgesproken? Waarschijnlijk wel, maar wij zouden er gaarne zeker van willen zijn, gelijk wij weten, dat president Kruger en het driemanschap zich tot geen onderhandelingen zullen laten vinden voor zij met president Steijn en de Wet en met den Uitvoerenden Raad van de Z.-A. Republiek in verbinding zijn gesteld.

Ja, ook dit nog. Louis Botha is waarnemend commandantgeneraal van Transvaal en als zoodanig lid van den Uitvoerenden Raad, maar hij mag niet over de onderwerping van de Transvalers beslissen, hoogstens van zijn eigen commando. Voor de onderwerping van de Transvalers hebben met hem de overige leden van den Uitvoerenden Raad te beslissen. En Schalk Burger - of hij moet zeer veranderd wezen - en stellig Reitz zullen nooit toegeven voor de onafhankelijkheid verzekerd is. En ook Smuts, een man van invloed, zijn jonge jaren ten spijt, is er een van Reitz' slag.

_* * _*

Men zij dus goedsmoeds. Vergeten wij toch nimmer, dat wij den toestand van het oogenblik slechts uit Engelsche berichten kennen, en vervaarlijker gelogen als in Engelsche tijdingen van den oorlog - ambtelijke zoowel als niet-ambtelijke - is er nooit.

Zelfs de inval in de Kaapkolonie, dien wij geneigd zijn als een mislukking te beschouwen, is die wel mislukt? Staat het wel vast, dat de Wet en zijn onderbevelhebbers een opstand van de Kapenaars hebben willen uitlokken? Is de tocht misschien niet alleen ondernomen om paarden te halen en zich van allerlei te voorzien? Er valt voor de laatste opvatting veel te zeggen.