Neerlandia. Jaargang 2

Congo-Vrijstaat.

We ontvingen onderstaanden brief uit Veurne.

Heer Opsteller,

Laat me toe uw aandacht te vestigen op de rol van de Nederlandsche Taal in den Congo-Vrijtaat: mijns wetens wordt daar alles in het Fransch behandeld. En nochtans is het een onloochenbaar feit, dat de groote meerderheid der zendelingen, soldaten, handelaars, enz. uit Vlaamsch-België afkomstig zijn! Mijns dunkens is het de plicht dier Vlamingen dit onmetelijk veld ten voordeele van de Nederlandsche Taal te ontginnen.

Een woordje over de pogingen die tot dit doel gedaan zijn of kunnen gedaan worden, zou mij - en vele andere lezers van Neerlandia, denk ik - machtig veel genoegen doen.

Met hoogachting,

A.B.

Ik zal ouzen vriend trachten te bevredingen, ten minste, hem mededeelen, wat ik zelf weet.

Wat hij vermoedt is volkomen waar: gansch het Bestuur van den Congo-Vrijstaat, de inrichting van het leger is op Fransche leest geschoeid. Zooals hij wel weten zal, dragen de postzegels, kaarten, munten van den Congo-Vrijstaat uitsluitend Fransche opschriften. De Congo-Vrijstaat wil gereedelijk den geldelijken steun van het Belgische Volk, dus ook dien van het Vlaamsche Volk aanvaarden; maar om uit dankbaarheid ons maar, om te beginnen, de bevrediging voor onze eigenliefde te schenken postzegels, postkaarten en munten met tweetalige opschriften of benevens Fransche ook Nederlandsche te drukken of te slaan, zooveel gewaardigt het Bestuur van den Congo-Vrijstaat zich niet. We mogen onze landskinderen naar het Zwarte Land zenden om er als helden te sterven zooals De Bruyn; we mogen er jonge geleerden laten heen trekken, zooals nu weer onze Vlaamschgezinde vriend Jan De Windt, wetenschappelijk onderlegd zooals niet een tot nog van diegenen, die 't land gingen doorvorschen; we mogen aldus aan den Staat de beste diensten bewijzen door de schatten die 't land mogelijk in zijn schoot verborgen houdt aan 't licht te brengen; tot heden toe worden we alleen waardig gekeurd om te betalen; niet om onze taal door het Bestuur als de taal van de grootere helft van het Belgische volk erkend te zien. En zoolang de Congo een Vrijstaat blijft, zal dat ook zoo blijven. Kening Leopold is de Vorst van den Staat en, mogen de omstandigheden er hem soms toe brengen in 't openbaar een woord Nederlandsch te spreken, dat hij zorgvuldig van buiten heeft geleerd, hij vindt in den grond het streven van de Vlamingen naar het herstel van hun taalrechten lastig en hinderlijk en zoolang hijbaas blijft in den Congo, dringt het Nederlandsch er niet officiëel binnen.

Kennis van de beide Belgische landstalen wordt dan ook niet vereischt van de ambtenaren en Nederlandschonkundigen bekleeden juist de vetste plaatsen te Boma. Dat die kennis wel eens noodig blijkt, bewijst het volgende. In 1895 waren er onderhandelingen tusschen het Bestuur van den Congo-Vrijstaat en Boeren gevestigd te Hoempata in Portugeesch Angola, over een Trek naar Kwango. Er werd uit Hoempata aan den Gouverneur-Generaal te Boma geschreven. De brief was natuurlijk in 't Nederlandsch; even natuurlijk dat de Gouverneur-Generaal hem niet verstond; geen van de menschen van 't Bestuurspersoneel verstond hem. Men moest er mee rondloopen tot

[p. 10]

men eindelijk te recht kwam bij een dokter, destijds te Boma gevestigd, die hem kon vertalen. Deze kleine mededeeling, bewijst van hoe weinig belang de kennis van onze taal door het Bestuur van den Vrijstaat geacht wordt.

Het spreekt ook vanzelf, dat er volstrekt niets van ambtswege gedaan wordt om onze taal eenigszins in den Vrijstaat te verbreiden. Men zou er de gelegenheid toe hebben in de scholen van de zendingen. Maar dat schijnt van ambtswege eerder tegengewerkt te worden dan begunstigd.

In België worden tal van Congoleesche kinderen opgevoed. Uitsluitend in 't Fransch. Dat is 't geval in de meisjes- en de jongenskostschool te Gijsegem. Wel moge men een negertje in onze taal een gelukwensch leeren opdreunen, wanneer de jonge Aalstenaar Boone, die zich onderscheiden heeft in de gevechten tegen de Mahdisten, op 't stadhuis van zijn geboortestad ontvangen wordt; dat strekt alleen om de oogen te verblinden: te Gijsegem worden de negerkinderen grondig verfranscht. Onlangs bevond ik me op den trein van Aalst naar Antwerpen. Te Gijsegem stapten drie negerinnetjes op van zoowat 17 jaar, voor zoover ik 't aan hun zwart bakkesje of liever aan hun lichamelijke ontwikkeling kon zien. Ze begonnen onder mekaar te praten: 't was Fransch. Het ging heel vlot en met dezelfde aanstellerige stembuigingen als van al onze verfranschte kostschooljuffertjes. Als ze wat uitgebabbeld waren, nam de een (Marie Eylyla, heette ze; de andere droegen de lieve namen van Anna en Gabrielle) een boek ter hand; 't was een Fransche spraakkunst. Dat gaf me gelegenheid om een gesprek met haar aan te knoopen en na te vragen of ze ook nog audere talen kende of die leerde te Gijsegem. Neen, wat haar zelf betrof, ofschoon ze reeds 10 jaar te Gijsegem was. Maar Anna leerde Vlaamsch. Ik vroeg daarop aan Anna of ze wat kon spreken. Geen schijn van. Ze kende alleen woorden. Spreken kon ze niet: ‘Le flamand est trop difficile,’ zei ze me. Alsof het niet buiten kijf was, dat de Fransche spelling, de Fransche spraakkunst oneindig moeilijker zijn dan de Nederlandsche. Maar voor Anna ken het wel den schijn hebben alsof het Nederlandsch moeilijker was, omdat het weinige theoretisch onderwijs, dat ze in die taal ontving door geen oefening hoegenaamd gesteund werd. Vlaamsch gewaardigen zich de lieve zusters te Gijsegem niet te spreken. Integendeel: ze verbieden streng aan de leerlingen, dat ze Vlaamsch zouden spreken op de speelplaats. Wie zich aan dat misdrijf schuldig maakt, krijgt la clef en moet een cent boet betalen en moet met den sleutel rondloopen tot ze een gezellin op 't Vlaamsch spreken betrapt, wie ze dan haar sleutel kan geven. Het weinige theoretisch onderwijs in 't Nederlandsch, dat de meisjes ontvangen is dus volkomen onvruchtbaar, vooral daar haar van een anderen kant feitelijk verachting voor onze moedertaal ingeboezemd wordt. Marie Eylyla zal nu weldra naar den Congo terugkeeren om zich te wijden aan het werk van de beschaving van haar natuurgenooten, maar ook ..... aan hun verfransching.

Als men aldus den Congo zal verfranscht hebben, is hij precies rijp om door Frankrijk overgenomen te worden. Het leger, thans in 't Fransch aangevoerd, kan van den eenen tot den anderen dag onder 't kommando van Fransche officieren komen: de Congoleesche soldaten zouden 't verschil niet eens gewaar worden.

In de volgende aflevering kom ik op de zaak terug. Nog dit. Onze vriend vraagt, wat zou kunnen gedaan worden voor de verbreiding van onze taal in Congoland. Hierover zullen we handelen. Maar om iets in Congo te kunnen uitrichten, moeten onze betrekkingen met dit land uitgebreid worden. We weten dat daar vele, Vlamingen verblijven, en niet alleen Vlamingen door geboorte, maar van de rechte soort: Vlaamschgezinden. Laat ieder, die daar een vriend of een kennis heeft, hem aanschrijven om lid te worden van het A.N.V. Afleveringen van Neerlandia en toetredingskaarten hebben we voor dat doel altijd beschikbaar voor wie ze vragen willen. Dat kan al dadelijk gedaan worden. Op die wijze wordt de grondslag gelegd, waarop we verder bouwen kunnen. Ook kan ieder, die eenige nadere inlichtingen heeft omtrent het verfranschingswerk in den Congo de zaak helpen voorbereiden, door in Neerlandia mede te deelen wat hij weet.

Hip.