Neerlandia. Jaargang 1

[p. 1]

[December 1896]

De familie ⋆⋆⋆ of de Engelschgezinde Afrikaner.

Historisch Romantisch Verhaal
Door
A.J.v.d. Walt,
Gatsrand, distr. Potchefstroom. 4.

In het distr. C., gelegen in de Oostelijke Provincie der Kaapkolonie, woonde de heer F***, broeder van den heer P***, die in de Transvaal woonde. Hij was dus een zoon van den ouden held, met wien we te Slachternek kennis maakten. De heer F*** was een geheel ander man, dan zijn broeder in de Transvaal. Was deze een echte patriot, hij achtte het een eer dat hij niet, zooals hij het noemde, tot de bekrompenen behoorde. Hij was altijd een halve Engelschman geweest sedert zijn vader zich bij den Trek aangesloten en de Kolonie verlaten had. Toen zijne ouders de Kaapkolonie verlieten was hij omtrent 13 jaren oud. Hij was bij zijne grootouders achtergebleven, trouwde naderhand en bleef na hun dood op hunne plaats wonen, die zij aan hem vermaakt hadden.

Hij was, zooals gezegd, een Engelschgezinde Afrikaner. Dit toonde hij door zijne ingenomenheid met alles wat Engelsch was. Den Afrikaner Bond stond hij altijd tegen. De Nederlandsche taal verachtte hij openlijk en derhalve ontvingen zijne kinderen eene echte Engelsche opleiding. We zullen slechts met de drie jongste zijner kinderen kennis maken, de anderen waren allen getrouwd en treden niet in ons verhaal op. In de laatste jaren was van den heer F*** echter niet veel vernomen. Door ouderdom had hij zich stiller gehouden dan vroeger. Het was den grijsaard in de laatste jaren ook niet al te goed gegaan. Op den ouden dag had hij moeten zien, dat de boerderij zijner zoons, aan wien hij alles overgegeven had, niet voorspoedig ging. Door ‘hooger leven’, droogte en sprinkhanen waren de zaken op de boerderij achteruit gegaan. Hunne plaatsen waren allen gehypothekeerd, en nu ging het bezwaarlijk om de rente op te brengen. In het kort, de zaken stonden niet rooskleurig op de Cypre Grove, - zoo heette de plaats, die vroeger door zijne grootouders met trots Donkerpoort genoemd was, - op eenen avond in de maand Jan. 1892. Wij treden de woning binnen en vinden er het gezin in druk gesprek. In den ouden heer F*** treffen we iemand aan, die den indruk geeft, dat hij van zich zelf geen geringen dunk heeft, er veel van houdt bevelen te geven, en geen tegenspraak duldt. Zijne echtgenoote komt ons heel anders voor. Zij schijnt een van de liefderijke karakters, wier open gelaat altijd de tolk van het hart is. Edelmoedigheid straalt uit haar oog, en vriendelijkheid, en openhartigheid, maar beslistheid niet minder. De anderen, de jongste zoon van het oude paar, een jongeling van 24 jaren, en twee zusters, die op hem volgden, zullen wij voor zich zelven laten spreken. Bij ons binnentreden leest de jonge man P*** eenen brief voor; de anderen zitten te luisteren. Hij leest: ‘It is at the present time very quiet in Johannesburg. I can't advise you to come up just now. I spoke to your cousins about you the other day, and now have a proposal to make, which may perhaps astonish you. I advise you to come to your uncle and start schoolkeeping till things look up again. This will enable you to have a look round, before you venture upon something. As far as I can gather, your relations are very well-to-do people. I have met one of your cousins several times on the market here. But I can assure you, you will have a dreadful time of it, if you go there, for the are as rustic as can be. If you decide to come to your uncle, be sure to keep steady. You won't have much chance for spreeing though, for liquor is awfully expensive up here; fancy a French or a Whisky a ls. a glass. Let me know, what your intentions are, and be warned not to come to the Rand just now.⁽¹⁾

Yrs. truly,

Frank. L.

De oude heer vraagt: “En wat schrijft je vriend Frank aan jou?” Hij schrijft, dat de zaken nu maar slecht staan op de Rand, dat ik nu niet daarheen moet komen, maar liever intusschen bij oom P*** moet gaan schoolhouden’.

‘Nou ja dan moet je maar gaan, zooals ik je al meermalen gezegd heb, en ga dan je neefs en nichtjes leeren, what is that’. ‘O, maar dit moet awful (verschrikkelijk) wezen om bij that stupid old Boer (dien ouden dommen Boer) te gaan wonen. Ik hoor, hij laat niet eens toe dat Engelsch in zijn huis zal gesproken worden. Dit weet ik: I won't like to stay with such dreadful people. But, I will show the old bloke who I am;’⁽²⁾ hij zal niet over mij den baas spelen. ‘Piet, Piet,’ zegt de oude huismoeder, ‘als je naar je oom in de Transvaal gaat, weet dat je daar even goed moet leeren den ouderdom te eerbiedigen. En ja Mina, laat mij niet weer zoo een toon bij je opmerken wanneer je over je oom en zijne familie spreekt. Zij zijn brave menschen, voor wie ik meer eerbied heb, dan voor al jelui Engelsche vrienden. 't Smart mij dus om te zien hoe de Engelsche opvoeding in de seminary jelui geheel en al bedorven heeft. In mijne jonge dagen werd ons geleerd oude menschen te eerbiedigen, nu schijnt het tegenovergestelde in

(1) ‘Het is nu zeer rustig te Johannesburg. Ik kan u niet aanraden juist nu over te komen. Ik sprak met uw neven, een paar dagen geleden, en heb u nu een voorslag te doen die u misschien verwonderen zal. Ik raad u aan bij uw oom te komen en school te bouden tot de zaken beter gaan. Dat zal u toelaten eens rond te kijken vooraleer gij iets onderneemt. Zoover ik kan nagaan, zijn uw verwanten welgestelde menschen. Ik heb een van uw neven verschillende malen hier op de markt ontmoet. Maar ik kan u verzekeren, dat ge bij ben een onplezierigen tijd zult doorbrengen, want zij zijn zoo boersch als 't maar mogelijk is. Besluit ge er toe bij uw oom te komen, houd u dan kloek. Veel gelegenheid om u aan den drank te buiten te gaan zult ge ook niet hebben; want likeuren kosten hier verschrikkelijk duur; verbeeld u eens dat een glaasje brandewijn of whisky een sh. kost! Laat me weten waartoe ge besluit; maar kom nu niet naar de Rand.
Uw....
Frank. L.

(2) Ik zou niet gaarne bij zulke verschrikkelijke menschen blijven. Maar ik zal den oude toonen, wie ik ben.

[p. 2]

zwang te zijn. Ik herhaal het nogmaals jelui hooggevoelig gedrag maakt mij bekommerd en treurig.’

‘Nou, ma, preek nou maar niet weer; wij hebben nog veel over Piets vertrek te spreken.’ ‘Ja, man, het is jammer dat je de kinderen nog verder in hun kwaad stijft. Gods zegen kan op deze opvoeding onzer kinderen niet rusten. Waarom zijn velen onzer bloedverwanten zoo koel tegen ons? Het is omdat zij opgemerkt hebben, dat onze kinderen, door hunne Engelsche opvoeding geheel bedorven zijn.’ Na dit gezegd te hebben, verliet de oude dame het vertrek. Deze woorden werden door de jonge menschen schouderophalend ontvangen. Een der dametjes fluisterde: The old lady is at it again to night, I get so disgusted. If your friends were to hear her now, what would they think of us!’⁽¹⁾ ‘All stuff and nonsense!’ liet de jonge Piet verder hooren. Piet en zijn vader spraken nog een tijdlang over de plannen tot zijn vertrek. Eindelijk werd vastgesteld, dat hij over twee weken zou verreizen, naar zijn oom in de Transvaal. De huismoeder kwam toen weer in, en zei: ‘Sannie, ik wil ter ruste gaan, speel den Avondzang en zing allen mee’ Het jongste der meisjes stond op en begaf zich met een ‘boarding school’ zwier naar het harmonium, zette zich driftig neer en zei, vóór ze begon te spelen: I can't bear these old Dutch things!⁽²⁾ Allen zongen; doch slechts ééne stem, zwak en bevend, klonk hartelijk onder al de anderen. Het oude paar verwijderde zich na het zingen. Er werd toen nog gezongen, en wij hoorden o.a. ‘Just before the hattle, mother, en ‘auld Lang syne’ en ‘God save the Queen’ luidkeels aanheffen.

Het gezin van F*** was dus een waar Engelschgezinde familie, behalve de oude deftige moeder. Er waren bij deze jonge menschen geen kenmerken van het ware Afrikaansch element te bespeuren, zooals eerbied voor godsdienst en ouderdom. Zij waren geen Engelschen en toch verachtten zij alles wat niet Engelsch was. Zij kenden de Engelsche taal maar zwakjes, konden geen tien regelen in het Engelsch zonder fouten stellen niettegenstaande zij allen hun ‘Elementary’ gepasseerd hadden, en toch zagen zij neer op dezulken die geen Engelsch kenden. Alles was ‘half’ bij hen: halve Afrikaners, halve Engelschen, halve geleerden, en toch deden zij zich als B.A.s voor. Nederlandsch konden zij, met een Engelsche uitspraak gebrekkig lezen, en dit was al. Het was dus geen wonder, dat de moeder van zulke onnationaal geworden kinderen bezorgd de toekomst tegemoet zag.

(Wordt vervolgd.)

(1) ‘De oude is weer bezig van avond. Ik krijg er verschrikkelijk mijn bekomst van. Moesten uw vrienden haar nu hooreu, wat zouden ze van ons denken!’

(2) ‘Ik kan die oude Hollandsche dingen niet verdragen!’