Nederlandse historische bronnen 9

38 Aan Van Weede van Dijkveld

Berlijn, 3 februari 1672

Mijn Heer, U Wel Ed. schrijven van den 25^e der voorledene maendt²⁸² is mij den eersten deses geworden ende mijnen laetsten aen deselve is geweest van den 19. dito.

Het bedroeft mij te sien, datter in de ridderschap gevonden werden, die bij deese verwarde tijden, met het uijtstellen van de electie, noch twist en tweedracht in de regeringe soecken te foveren uijt particuliere interessen. De heeren van Wulven ende Sandenburgh hebben mij, op mijn brieven van Bielevelt geschreven, niet satisfactoorlijck geantwoort, ende souden, soo het schijnt, sij wel in bedencken nemen, of men aen mij, in de electie, stem sal toestaen ofte niet. Hetwelcke mij al vrij wat vreemt van haer beijde voorcomt, alhoewel den laetsten dat soo wat ambigue aanroert. Ende desniettemin van sijn genegentheijt tot den heer van Wellant protesteert, doende van de verdere geen vermaen.

Maer ick can niet sien, als Amersfoort en de andere steden wèl sijn, of den heere van Zuijlesteijn met de sijne sal het werck te boven connen comen ende geve in bedencken, of diegene in de ridderschap die mij het stemmen accorderen, haar

282 Niet aangetroffen.

[p. 95]

sustenue niet behoorden met een geraisonneert advis te laeten aenteijckenen ende mijne noodtwendige uijtlandicheijt, op ordre van den Staet, met voorgaande exempelen, als namentlijck doen den heere van Borneval zaliger²⁸³ crank lach ende sijn stem voor den heere Van Someren²⁸⁴ van sijn sieckbed wierd afgehaelt, justificeren. Eens is daer tegen te seggen dat men de heere van Zuijlesteijn, sonder dat Sijn Hoogh Ed. het hadde versocht, gelijck ick nu hier, doen dat voor deesen in Engelant sijnde, eens heeft geweijgert. Waerop te considereren staet dat Sijn Ho. Ed. Geb. hem doenmaels ten dienste van den Staet niet hadde geabsenteert. Hetwelcke soo het geschiedt, mijns oordeels, bij eenige omsien sal geven, soo niet, sal het naemaels connen te pas comen.

Het is mij seer aengenaem te verstaen dat U Wel Ed. geresolveert hebt noch een maent of vier tot Utrecht te verblijven ende dat inmiddels de heere Schadé 's landts dienst in Den Hage gaet waernemen, gelijck Sijn Wel Ed. mij met een obligeanten brief van daer, met de jongste post, heeft geadviseert. Ende die ick oock op heden in beleefde termen bedancke ende tesmoignere het sonderlingh bewegen dat ick daerover hebbe, mitsgaders mijne consideratiën ontrent mijn aanbevolen negotiatie aen dit hof, waerinne ick hoope met Godes hulp te reüsseren, soo de verhinderinge mij uijt Nederlandt, ten opsichte van de oneenicheijdt in de regeringe, gelijck van alle canten wert geadviseert, niet toe en compt.

Den heer Curfurst is absolut wèl, dan, het getal van de militie sach hij van deese kant geern van 16 tot 24.000 man, dienvolgens de subsidiën voor 3.000 man (dewijl 2.000 in voldoeninge van het tractaet van 't jaer 1666²⁸⁵ vooraf sullen gepresteert werden) hooger loopen als ick ordre hebbe. Ende waerover ick op heden aen den griffier in secretesse schrijve ende het dubbelt aan de Staten van Utrecht en Gelderlant, gelijck ick gewoon ben, niet oversende, want daer sijn pregnante redenen, waerom men de goede genegentheijt van de heere Curfurst niet voor als noch wil openbaeren. Men werft hier onder de handt ende als men in wat beter postuyr is, soo sal men sluijten met mij ende aenstonts te voorschijn comen.

Ick hoop dat de heer Schadé lecture van mijnen opgemelten brief aan den griffier sal becomen ende bidde dat U Wel Ed. het bij de provincie ende elders daer heen wil dirigeren, dat ick ten spoedichsten mach geordent worden wat ick den heere Curfurst daerop sal antwoorden, want mijn antagonist alhier en ick ageren ‘à qui mieux’.

Eene advantagie heb ick, dat alle de hooge militaire officieren, tot 16 in 't getal, waervan de minste is generael majoor, ick op mijn zijde hebbe, die ick alle, drie uijtgesondert, dewelcke noch staen aen te comen, kenne ende daechlijx de eere

283 Gerard, baron van Reede van Renswoude, heer van Borneval, zoon van Johan van Reede van Renswoude en vader van Johan van Reede van Renswoude uit noot 275, tot zijn dood in 1666 lid van de Utrechtse ridderschap (bijlage III).

284 Johan van Someren, deken van het kapittel van St. Jan, die in 1666 geëligeerde werd.

285 Het subsidieverdrag van 1666 tussen de Republiek en Brandenburg, gericht tegen de bisschop van Munster, die Oost-Nederland was binnengevallen.

[p. 96]

hebbe te frequenteren ende veel civiliteijt met openhertige genegentheijt voor den Staet ontfange. Dit goet en kennisse wert mij door de heeren Eller²⁸⁶, Spaen²⁸⁷ ende Pelnits, dat halve Hollanders sijn, toegebracht. Den eersten sijn halve broeder, generaal Eppe²⁸⁸, den Staet voor deesen onder de Lunenburchsche trouppen gedient hebbende, is tegenwoordich in Den Hage ende eijscht een regiment peerden, hetwelcke hij dubbelt meriteert. Ick hebbe hem aen Sijn Hoocheijt ende andere gerecommandeert ende soo U Wel Ed. de goetheijt belieft te hebben van hem bij d'een of d'ander, soo niet in Hollant, tot Utrecht met sijn faveur te begunstigen, hij soude mij ten hoochsten verobligeren, gelijck oock den heere van Walenburch, soo hij den opgemelten heere Eppe bij de regenten in Hollant wilde bekent maecken.

Den heere Schadé schrijft mij datter wordt voorgeslaegen de provincie van Utrecht langs den Rijn ende de Vecht, ofte wel bij den Grep bovenlangs de Grift te fortificeren. Welcke een en ander ick voor een gevaerlijcke saecke aensie. Want, soo men de vijandt tot daer en toe laet comen, soo sullen die daer voor leggen van de gehoorsaemheijt van de Staet werden afgesneden ende ‘malgré bongré’ haere vijanden moeten werden, ofte gedogen dat hare goederen blijven geconfisqueert, dat bij veele beswaerlijck sal ingaan. Het beste ware geweest en is alsnoch, dat men den IJssel beware, fortificere ende alles wat de wapenen dragen can, daer toe brenge ende hoe eer hoe liever armere.

De collonellen Steck²⁸⁹ ende Bremt²⁹⁰ sijn op ordere van den Staet met mij naer Ceulen geweest, ten fine U Wel Ed. bekent. Ick hadde haer een pertinente memorie met overlegh van alles mede gegeven omme over hetgene mij neffens haer was aenbevoolen te rapporteren. Dan, den laetsten, den eersten aldaer tegenwoordich doodt cranck leggende, schrijft mij dat op hunne aencompst men haer nauwelijx heeft willen hooren, uijt oorsaecke als dat men nergens van en sprack als van het maecken ende niet maecken van den capitein generael.

De heere Fagel hadde haer beleeft en civil bejegent, maer de andere man niet²⁹¹. Of hij wil imputeren dat men het met de prins tot Utrecht soo wèl gemaeckt

286 Zie noot 288.

287 Alexander von Spaen, generaal-majoor, vertegenwoordiger van de keurvorst van Brandenburg in Kleef. Door familierelaties was hij nauw verbonden met de Nederlanden: zijn moeder was Agnes Schimmelpenninck van der Oye, zijn eerste vrouw de Gelderse Hendrina Zegersd. van Arnhem (Fahne, Kölnische, Jülichse und Bergische Geschlechter, II, 139).

288 Philipp Jakob von Emerhaus, Freiherr von Eppe, eerst Brandenburgs officier, later in Nederlandse dienst, halfbroer van Wolfgang Ernst von Eller zu Laubach, Brandenburgs generaal-majoor. Hun moeder was Dorothea von Wulffen (Fahne, Kölnische, Jülichse und Bergische Geschlechter, I, 92).

289 Diederik Stecke, afkomstig uit Deventer, Nederlands militair, na een periode als Munsters ‘Obrist’ in 1672 weer in Staatse dienst als kolonel (Kohl, Von Galen, 360; Ten Raa, Staatsche leger, V, 490).

290 Philipp Jacob van Brempt, Kleefs edelman, kolonel bij de infanterie van de Republiek (Fahne, Kölnische, Jülichsche und Bergische Geschlechter, I, 52; idem, Dynasten von Bocholtz, I, Abt. 2, 207; Ten Raa, Staatsche leger, V, 490).

291 Ongetwijfeld raadpensionaris Johan de Witt.

[p. 97]

heeft²⁹², is mij onbewust, niettemin aengenaem, dat U Wel Ed. dat werck ten besten van den Staet soodaenich hebt willen dirigeren. Godt weet dat ick in deese ende alle andere saecken geen ander oogmerck hebbe. Hij²⁹³ hadde mij schoone beloften gedaen dat men Werckendam naer Denemarcken niet soude senden, sonder mij den titul aen dit hof van ambassadeur te geven; dan, dit heeft hij misschien al willens vergeten. Doch ick vraegh daer niet nae ende ontfange hier niet minder eer van de heere Curfurst ende sijn ministers, alsof ick die caracter droegh, ende wensche dat hij, heere van Werckendam, daer soo veel genegentheijt voor den Staet mach verwecken, gelijck ick nu misschien niet te vergeefs en doe, als ick hier bespeure. Den coninck van Denemarcken²⁹⁴, heeft mij door capitein Rosecrans²⁹⁵ voor vier dagen uijt Coppenhagen laeten schrijven dat mijn persoon hem aengenaem soude wesen.

Hij heeft mij voor drie maenden boven het toesenden van sijn nieuw ingestelde ordre²⁹⁶, tot baron gemaeckt ende de brieven daervan toegesonden, waervoor ick Sijn Majesteijt tot noch toe niet hebbe bedanckt, hetselve alsnoch in bedencken nemende of ick dese konincklijcke genade mij niet en behoorde voor een beter tijdt te reserveren, als misschien mijne diensten aen mijn vaderlandt naemaels sullen inutil weesen. Want soo het soo voortgaet souden der noch veel ballinck buijten hetselve moeten werden, ende Godt de Heere behoede ons alle daer voor, ende neeme U Wel Ed. in sijne h[eilige] protectie - - -

292 Zie inleiding, p. 10. Vgl. voor de animositeit van De Witt tegenover Amerongen het commentaar uit 1670 over diens pleiten voor het verlenen van een concluderende stem in de Raad van State aan de prins van Oranje (Japikse, Brieven van De Witt, IV, 28).

293 Johan de Witt.

294 Sinds 1670 Christiaan V van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg.

295 Waarschijnlijk Niels Rosencrantz, vroeger in Nederlandse krijgsdienst, in 1671 tot vice-commandant van Kopenhagen benoemd (Dansk Biografisk Leksikon, XX, 107).

296 Nadat Amerongen reeds in 1649 was begiftigd met de ridderorde van de Witte Olifant, werd hij thans benoemd tot ridder in de Danebrogsorde.