Naamkunde. Jaargang 32

[p. 219]

De familienaam Tusschans

W. Beele behandelde in een vorig nummer van dit tijdschrift de familienaam Tusschans (Naamkunde 31 (1999): 217-218). Hij heeft het over een zeldzame familienaam, die hij alleen maar uit mijn Verklarend Woordenboek kent. De naam is inderdaad zeldzaam, hij kwam eind 1987 slechts 22 maal voor, en alleen in de provincie Oost-Vlaanderen. In mijn woordenboek had ik bij gebrek aan oude vormen alleen maar een gissing gemaakt. Ik dacht inderdaad aan een weergave van Deschans, Deschamps. ‘Ten onrechte evenwel, zoals hij ondertussen zelf al wel weet’, schrijft Beele. Voor zijn bijdrage heeft W. Beele gebruik gemaakt van een excerpt dat ik hem zelf ter beschikking heb gesteld, nl. 1508 Johannes Tusgans Gandensis (zonder bronvermelding). De vindplaats is het Matricule de l'Université de Louvain. Een jongere vindplaats is: ± 1570 Pierre Tuscamps, Oudenaarde (Verheijden), die eigenlijk ook al aan Descamps doet denken. Maar de cluster sc/sk voor sg is heel gewoon, vgl. vlaschaard (dial. vlaskaard) uit vlasgaard. Ik had op mijn lijst met aanvullingen en correcties op mijn Woordenboek de verklaring voorlopig opengelaten, nog even wachtend tot ik er zekerheid over had.

Dat de familienaam Tusschans een zinwoord (Imperativname, Satzname) is, is duidelijk. Maar Beele wijst de betekenis ‘ganzenkoper’, waarbij gans lijdend voorwerp is van tuusschen, af als ‘niet plausibel, vooral omdat samenstellingen van dat type slechts zelden op een beroepsactiviteit wijzen’. Dat beroepsnamen in de vorm van een zinwoord integendeel talrijk zijn, blijkt spoedig als je even in mijn woordenboek grasduint: Billecocq, Borrewater, Borstlap, Bosshammer, Boudesocque, Boutefoy, Bridelance, Brismail, Broudehoux, Buysrogge, Clinckemaille, Copeland, Corcevay, Ferbu(s), Gadpaille, Gâteblé, Gâtebois, Hikspoors, Hurtecant, Kerfyser, Klinkhammer, Lockefeer, Luikfasseel, Nemegeer, Pelfrène, Pellemeule, Pilorge, Piloy, Poilvé, Raeckelboom, Ruythooren, Sacépé, Schauergans, Schauwvliege, Schelhaever, Schellebroodt, Schiettecat, Schnurbus, Spernagel, Sturtewagen, Taillebuis, Taillefer, Tobback. En ik kan er nog een voorbeeld aan toevoegen uit Beele 1975: 593: 1280 Tuckeram. In het Leuvense

[p. 220]

Matricule VII vinden we ook: 1707 Jud. Jac. Tucschaep, Gandensis; 1710 Petrus Liv. Tuschaep, Gandensis. Bach noemt de volgende Satznamen als Berufsnamen: Schwingdenhammer, Schelldenhammer, Boßhammer, Klinghammer, Spiscenagel, Schürbrand, Schabeisen, Haueisen, Schmiedeisen, Scumketel, Scheu(ch)enpflug, Brengebier, Machewurst, Schreckenfuchs, Jachtenfuchs, Schnellenpfeil, Schnurpfeil, Stövesant, Hauenschild, Cloppeschild, Scuzzespere, Gripenkerl, Knüpfdenstrick, Rovetasche. Er is dus geen enkel bezwaar mogelijk tegen de interpretatie van tuuschgans als ‘die ganzen tuist’, dus ‘ganzenkoper, ganzenkoopman’.

Ook semantisch wijst alles op deze betekenis. Tu(u)schgans is een synoniem van Middelnederlands gansmenger en gansecoeper. Boven noemden we ook al het volkomen analoge zinwoord Schauergans. Tusschans is m.i. een ganzenkoopman.

Brugge

Frans Debrabandere

Literatuur

A. Bach, Deutsche Namenkunde. Die deutschen Personennamen, Heidelberg, 1952-1953, I, § 248.

W. Beele Studie van de Ieperse persoonsnamen uit de stads- en baljuwsrekeningen 1250-1400, 1975.

W. Beele, De familienaam Tusschans. Naamkunde 31 (1999), 217-218.

F. Debrabandere, Vlas(ch)aard of Vlasgaard? Mededelingen van de Vereniging voor Naamkunde 63 (1967), 75-81.

F. Debrabandere, Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk, Brussel, 1993.

A. Schillings - E. Reusens - J. Wils, Matricule de l'Université de Louvain, Brussel, 1903-1967, III, 363.

J.J. van der Voort van der Kleij, Verdam Middelnederlandsch handwoordenboek Supplement, Leiden-Antwerpen, 1983.

A.L.E. Verheijden, Le Conseil des Troubles. Liste des condamnés (1567-1573), Brussel, 1961, 391.

E. Verwijs - J. Verdam, Middelnederlandsch woordenboek, 's-Gravenhage, 1885-1952.