Naamkunde. Jaargang 26

(1994)– [tijdschrift] Naamkunde– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Kumtichse Plaatsnamen (II)

7. Wegen en voetpaden

7.1 Hoofdwegen

7.1.1 Algemene namen

• Omschrijvingen

Veel wegbenamingen duiden een richting aan. De volledigste vorm van dit type bestaat uit twee delen: 1. een appellatief (straat, weg, ...), en 2. een richtingaangevende omschrijving (komende van A en gaande naar B). A is dan het beginpunt, B het eindpunt: 1340 /juxta communem viam/ ducentem de thenis versus louanium, 1470 /die straete/ daermen van cumptic ten merghel wert geet.

Deze algemene formule wordt dikwijls ingekort. Door weglating van omschrijvende woorden (komende, leidende, te... wert gaande, enz.) ontstaat de verkorting /appellatief/ + /van A naar B/. In deze verkorting blijven dus begin- en eindpunt aanwezig: 1470 /dije straette/ van dije cappelle naer taeffel bosch, 1590 /opden wech/ van Cumptich naer vissenaken. Wordt met A de gemeente zelf bedoeld, dan ontstaat de verkorting /appellatief/ + /naar B/: 1340 /via/ ducens versus verteke, /prope viam/ de willenbringhen, 1706 /de heerbaen/ naer Louen. Zelden wordt het eindpunt B weggelaten: 1470 /die strate/ die van bombroch compt.

Door vooropplaatsing van B ontstaat ten slotte een synthetische vorm. Twee varianten komen voor: 1. het eindpunt is een adjektief, zoals in 1403 aen den louenschen wegh, en 2. het eindpunt B is een specificans van een samenstelling zoals in 1470 aende mergel strate, 1589 de breyssemstraete.

• Heerstraten

Oude Baan (1, 46)

Oude Romeinse, of zoals Schönfeld aanneemt ook Karolingische wegen (Med. 1957, 56), worden meestal aangeduid met Heerstraat. Het

is dan oorspronkelijk een straat voor het heer, uit Germaans harja ‘leger’.

In Kumtich is Heerstraat meestal weg 1 (nu Medekensveld) en 46 (nu Papendaalstraat). In de Atlas der Buurtwegen (1847) begint weg 1 aan de Leuvenselaan, maar oorspronkelijk lag het beginpunt bij de Galg of het Sintervivenkruis, als voortzetting van de Kerselarenveldweg (52) en de Kaasweg die uit Linter komt. De Kaasweg is een typische grensweg tussen Tienen enerzijds, en Vissenaken (vanaf de Oude Aarschotsebaan), Bunsbeek en Sint-Margriet-Houtem anderzijds. De Kaasweg verbindt de Oplintersesteenweg en de Breisemsestraat onder Kumtich en vormde vanuit Linter de weg naar Leuven (Kempeneers, 1987, 201). De verbinding tussen weg 1 en 46 werd verbroken door de aanleg van de Leuvenselaan rond 1715.

Dat de huidige Papendaalstraat tot de Heerstraat behoorde, blijkt uit de omschrijvingen: 1470-1632 Jnden deuwelswinckelvelt regenoten die heerstraete (SG 452 f.225v), op papendael regenoten die heerstraete (o.c., f.189v), enz. Soms worden begin- en eindpunt genoemd: 1470-1632 Jnden braemacker... Rgt. die heerstraete gaende van Thienen naer Louene (SG 452 f.247v). De naam bleef bewaard tot in de 19de eeuw, zij het in korrupte vorm: 1813 la rue dite Groen-straete ou hair Straete (RW art. 147). Dezelfde betekenis heeft Heerweg: 1470 aenden heerwech opten braemaker, opt mercken Rgt. den grooten heerwech (SG 460 f.63 en 33v). Dikwijls is het beginpunt de Galg en het eindpunt Vertrijk: 1470 den heerwech die vanden gerichte te wertrijcke wert geet (SG 460 f.122), 1590 bouen comptich opten heerwech te vertrycke wert (KAB 16.145 f.22). In vertaling vond ik bij Naveau in 1756 chemin du seigneur (k. Begijnhof). Recenter is Heerbaan: 1676 kopie 18e eeuw die herbaene van Cumptich naer Willebringhen (VB 17 f.6), 1840 Den Heeren Baen of Grooten Weg van Willebringen naer Cumptich (k. Voncken 6). Ook Weg komt voor: 1852 Weg van Willebringen naer Cumptich (Croq.), maar ook al in 1470 den thiensche wech (SG 460 f.153).

Op de hoge ouderdom wijst de toevoeging ‘oud’, in kombinatie met de genoemde varianten: 1470 die oude heerstrate (SG 460 f.108), 1470 kopie 1632 daude heerbane (SG 452 f.236), 17e eeuw de oude baene (SG 453 f.148), en in vertaling 1860 Vieux chemin de Cumptich

à Willebringen (k. Popp). In de volksmond luidt de benaming Oude Baan. In 1977 kreeg de weg de verkeerde benaming Medekersveld (Gem.raad 17.1.1977), voor juister Medekensveld, zo genoemd naar het Medeken dat er een kilometer vandaan ligt.

Het gedeelte van de Heerstraat, ten noorden van de Leuvenselaan (weg 46), heet in 1684 den groenen wech (KAB 22.283 f.2), of vaker maar recent Groenstraat, 1813 Groenstraete (RW art. 147), tot in 1977. In gemeld jaar werd Groenstraat wegens dubbel gebruik na de fusies vervangen door Paependaalstraat (Gem.raad 17.1.1977), en met eenvoudiger spelling Papendaalstraat (TD 1989). Het toponiem Groenstraat komt zoals elders talrijk voor. Zoals het woord zelf zegt, is een Groenstraat of een Groeneweg een met veel groen begroeide weg. Vaak is een Groenstraat een holle weg, aan weerszijden afgeboord met struiken. Daarom is het ook een synoniem van Groengracht (zie 4.2.3). Voor andere verklaringen, zie Claes (1987, 87).

Opmerking: De Heerstraat mag niet worden verward met 's-Herenstraat, dit is ‘weg van de heer’, de gewone benaming voor elke openbare grote weg. Vergelijk: 1709 heere straete genoempt de appelaer (SG 4008), 1749 s'heerenstraet genaempt den houtwegh (VB 20 f.73).

Oude Leuvenseweg (2)

Wegens de nabijheid van het tommeken is ook weg 2 een oude Romeinse weg. Hij liep richting Leuven via Roosbeek en lag in het verlengde van de Breisemsestraat in Tienen. In 1340 heet hij Gemene Weg, juxta communem viam ducentem de thenis versus louanium (LM 66a), en in vertaling 1577 opte gemeyn strate (SG 456 f.20v) in Stratem, 1671 bij den gemeynen Wegh gaende van Thienen naer Loven (SH 4 nr. 28). In 1470 ontmoet ik al Oude Heerweg: opten ouden heerwech (SG 460 f.8) en in 1625 kopie 1760 ad plateam communem dictam d'oude heere wegh (KAB 2794bis). Recenter is Heerbaan: aanvulling na 1470 dije heerbaene (SG 460 f.141v), 1646-7 die heerbaene van thienen naer louen (RA f.42v), 1706 de heerbaen naer Louen (SG 4008 f.57v). En met Baan: 1641 de Loeueneersche groete baen (RL f.5), 1669 De baene van Thienen naer Louen (k. AT f.252v).

Ook Leuvenseweg komt voor: 1403 aen den louenschen wegh (KAB 16.145 f.6v). Zoals uit de attestaties blijkt, is Leuven dikwijls het eindpunt, ook in recente tijd: 1860 Weg van Leuven naer Tirlemont (k. Popp), 1883 Chemin de Louvain (AW plan 4). Na de aanleg van de Leuvensesteenweg krijgt weg 2 veelal de kwalifikatie ‘oud’: 1722 Vieux Chemin de tirlemont a Louuain (Kab. V51 f.42), 1840 Ouden Weg van Loven naer Thienen (k. Voncken 2), 1847 Vieux Chemin de Louvain (ABu f.2), en nog in 1977 Oude Leuvenseweg (DS). Soms komt Hoolstraat voor, 1470 opte hoelstrate (SG 460 f.71), soms verduidelijkt met het eindpunt, 1340 terre... per quam via dicta hoelstrate transit ducens versus louanium (LM 63d). Zelden heet weg 2 de ‘karweg’: 1722 chemin des charriots (Kab. V51 f.34).

Soms is Roosbeek begin- of eindpunt: 1722 chemin de roesbeeck a Brassem (Kab. V51 f.35), 1840 Weg van Roosbeek naer Thienen (k. Voncken 1). Na de fusie wordt Oude Leuvenseweg vervangen door Roosbeeksestraat (Gem.raad 17.1.1977). Het eerste gedeelte, namelijk de verlenging van de Breisemsestraat in Tienen, wordt in 1990 Grote Breisemsestraat (TD).

Waverseweg (5)

In het uiterste zuiden grenst Kumtich aan de Waversesteenweg. Deze weg (nummer 5) heette Heerweg en later Heerstraat: 1340 inter viam que dicitur heerwech & houtheem (LM 50d), 1470 kopie 1632 den heerwech van Thienen te Meldert weert leydende (SG 452 f.15), 1647 die herbaen leydende naer waeuer (JG 2 f.124). In de Atlas der Buurtwegen komt weg 5 voor met een schrijffout, 1847 Waterschen weg (ABu f.2), een fout die Popp (1860) overneemt. De huidige benaming is Waversesteenweg (k. Hoegaarden).

Houtemseweg (7)

Een ‘heerbaan’ is ten slotte weg 7, die Hoksem verbindt met Houtem onder Hoegaarden: 1647 de heerbaen van hocxem naer hauthem catharine (RA f.99). De gewone benaming is evenwel weg of straat. Met adjektief: 1709 den houtemschen wech (SG 4008), en met omschrijvingen: 1470 kopie 1632 Jnden wech daermen van hocxem te

hoegaerden weert gaet (SG 452 f.15), bijden wech gaende van hocxem te houthem weert (o.c., f.370), 1669 De straete van Houthem naer Hoxem (k. AT f.253), 17e eeuw die baene van hoegaeden naer hoeksom (k. Park TL 14), 1706 den wech vuijt hoegaerden naer hoxsem (SG 4008 f.42v). Wegens de nabijheid van het Doornken (zie 5.6) heet weg 7 ook Doornestraat: 1847 Doorne straet (ABu f.2).

• Kruising van wegen

Een belangrijke kruising van wegen wordt aangeduid met Kruis of Kruisken. Zo betekent in 1706 aent cruijs (SG 4008 f.42v) de kruising van twee heerbanen, namelijk de Waverseweg (nr. 5) en de Doornestraat (weg 7). Aan een kruis in de betekenis ‘draaiend toestel’ (Lindemans, Med. 1953, 38) kan hier niet worden gedacht. De kruising van twee andere bekende heerbanen, de huidige Papendaalstraat en de Grote Breisemsestraat, heet in de oude bronnen Kruisken: 1470 aen kruisken (SG 460 f.139), 1470 kopie 1632 aen t'cruysken opt galgevelt (SG 452 f.270). Deze plaats was ook bekend als het Sintervivenkruis: 1470 kopie 1632 by sinter viffuen cruijcen, met een latere aanvulling by sinte vive cruys (o.c., f.188v). Mogelijk heeft op deze kruising een kruis gestaan, toegewijd aan Sint-Genoveva, aangezien kruiswegen gevreesd waren voor het optreden van spoken (Ter Laan, 1949, 204), te meer daar hier de galg stond (z.a.).

• Plaats

De dorpskern in Kumtich heet Plaats, 1470 opte plaetse te cumptic (SG 460 f.26v), 1977 Dorpsplaats, Dorpsplein (DS), maar vanaf 1977 Sint-Gillisplein (Gem.raad 17.1.1977). Ook in Hoksem: 1706 bij die plaets te hoxsem (SG 4008 f.26v).

7.1.2 De Leuvensesteenweg

Tijdens de Oostenrijkse periode was de belangstelling voor de Oost-West-as opnieuw zeer groot. Daarom hadden de Staten van Brabant tussen 1704-5 en 1733 een weg aangelegd vanaf Asse, over Brussel, Leuven en Tienen, tot Halle-Booienhoven in de richting van Sint-

Truiden (L. Van Buyten, Arca Lovaniensis, 1982, 99). De Leuvensesteenweg had Tienen al bereikt in 1715.

De weg heet gewoonlijk steenweg: 1756 au pavé de tirlemont a louvain (k. Naveau i f.10), 1798 den lovenschen steenweg (JG 7 f.12v), 1813 la chaussée de Tirlemont à Louvain (RW art. 19), 1840 Steenweg van Loven naer Thienen (k. Voncken 2), 1847 Route de Louvain à Tirlemont (ABu), 20e eeuw Leuvensche steenweg, Chaussée de Louvain (P), 1977 Grote Steenweg (DS). Zelden komt kassei voor: 1847 Aen de Kasseyde (ABu f.22). Vanaf 1977 krijgt deze steenweg dezelfde naam als in Tienen: Leuvenselaan (Gem.raad 17.1.1977).

7.1.3 Wegen in Breisem

Langestraat (8)

Weg nr. 8 loopt van Kumtich naar Kerkom. Gewoonlijk heet deze weg de Langestraat: 1470 die lanc straete (SG 460), 1577 die lange strate (SG 456 f.12), 1625 kopie 1760 longa platea (KAB 2794bis), 1977 Langestraat (DS). Al vlug worden delen van de Langestraat anders genoemd. In de nabijheid van de Ketel komt Ketelstraat voor, 1706 de ketel straete (SG 4008 f.23), een naam die nog bestond in 1975 (k. Kumtich), met de variant Ketelaerstraet in 1847 (ABu f.5). Voor het gedeelte aan de Deuwelswinkel vermeldt de Atlas der Buurtwegen in 1847 de Groen straet (p.2). Het noordelijkste deel, aan de Hoeve, is de Dassestraat: 1690 de dassestrate (KAB 2793) en nog in 1842-52 Dasse straet (Croq.). Waarschijnlijk heette dit gedeelte eertijds het Voortstraatken, omdat het straatje leidde naar de Voort aan de Velp onder Kerkom: 1470 aen tvoirtstretken, die voirstratken /het voertstraetken/ (SG 460 f.131 en 139).

Ook blijven analytische beschrijvingen in gebruik, met als eindpunt de Molen van Bijvoorden: 1709 die straete van Breijsem naer den molen van beijvorden (SG 4008), 1796 de straete naer den molen (KAB 22.343 f.4v), wat leidde tot het compositum Molenstraat in 1709: op de hoeff rgt. Coenegras ende de molestraet (SG 4008). Hiernaast komen volgende omschrijvingen voor: 1470 die strate van breijschem te biuorden wert (SG 460 f.67), 1577 die strate van

biuorden (SG 456 f.12), 1706 de straet van kerckum naer thienen (SG 4008 f.57).

Na de fusie wordt een deel van weg 8 in Breisem, samen met de vroegere Kapelstraat (weg 54), in 1977 omgedoopt tot Kleineveldstraat (DS), in 1989 door de Technische Dienst verbeterd in Kleinveldstraat (TD). Ten zuiden hiervan kreeg weg 8 eveneens een andere naam: 1989 Vloedweg (TD), zo genoemd naar de Vloed, en verder tot aan de Papendaalstraat, 1990 Tuswinkel (TD), wegens de nabijheid van de vroegere Deuwelswinkel, nu Tuswinkel.

Bielekoutstraat (8, 59)

Aan de Ketel gaat de Langestraat uiteen: het westelijke deel loopt verder als weg 8 richting Kerkom (cf. supra), het oostelijke deel wordt weg 59 richting Bornbroek en Bielekout. Hierdoor was de vroegere Bielekoutstraat identiek met weg 59, maar dikwijls ook met weg 8 voor de splitsing.

Weg 8-59 liep eertijds naar het Bornbroek, zodat dit eindpunt in de naamgeving voorkomt: circa 1400 op de strate die geet te bonbroeke weert (LM 3b v^o), 1470 die strate die van bombroch compt (SG 460 f.90v), 1470 aende bombroch strate (o.c. f.128v). Met eindpunt Bielekout: 1470 die bielecoutstrate, opte billecoutstrate (SG 460 f.63v en 143), en met verschrijving 1646 die binnecauter straete (SK 1 f.81). Het eindpunt is ook de (Grote) Mergel: 1470 die mergelstraete (SG 460 f.143). Recenter is Broekstraat, 1847 Broekstraet (ABu f.6), straat naar het vroegere Broek van Bielekout, en Oude Kerkomstraat (DS 1977), in 1977 vervangen door Billighoutstraat (Gem. raad 17.1.1977). Hiermee wordt thans een deel van weg 56 en 58 bedoeld. Voor de Technische Dienst van Tienen heet sedert 1989 de weg langs het broek Broekweg en de weg die van Vissenaken komt Breisemsbroekstraat.

Kerkomsestraat (56, 61)

Weg 56 loopt grotendeels evenwijdig met weg 8. Hij loopt van Kumtich naar Breisem en verder richting Kerkom. Oorspronkelijk was het een voetpad, het Heipedeken genoemd, een naam die al vlug overging op het omliggende land, namelijk de hoek gevormd door de Oude

Baan en de Kerkomsestraat, sedert 1715 doorsneden door de Leuvensesteenweg. Oude vormen: 1403 niet verre vanden heypedekene, aent heydpedeken (KAB 16. 145 f.5 en 5v), 1470 opt heypedeken, opt heijpeken (SG 460 f.2 en 64v), 1577 dat heypedekin (SG 456 f.4), 16e eeuw by dat heydepedeken (SG 457 f.52v), 1625 in campo dicto theijpaijken (KAB 2794bis), 1840 Hey Pedeken (k. Voncken 7), en met vervorming 1847 Oud pedeken (ABu f.23). Andere oude namen zijn Schaar- en Schoorweg: 1470 kopie 1632 opden schaerwech oft heypedeken (SG 452 f.286), 17e eeuw opden schoorwegh oft heijpedeken (SG 453 f.177v). Vgl. Schoor onder Hoegaarden, uit Germaans skaurno ‘moeras’ (Gysseling, 1960, 901), thans nog een moerassige plaats met riet en schaarhout langs de beek (Kempeneers, 1985, 12). Hiermee verwant is schaar ‘buitendijks land’, afleiding van scheren (De Vries, 1971, 625). De weg zelf is niet moerassig, maar loopt wel naar de moerassige plaatsen aan de Oude Velp in Breisem.

Uiteraard komt dan Breisem in de omschrijvingen voor: 16e eeuw de wech van cumptich te breysem (SG 456 f.10v), 1722 chemin de Brassem a Cumtick (Kab. V51 f.34), 1470 opten breijeschen wech daermen te cumptic wert geet (SG 460 f.143), 1589 de breyssemstraete (SG 455 f.78). Een andere omschrijving vind ik in 1470: die straete die geet van couwenberge ten mergel wert (SG 460 f.16v). Met Mergel wordt dan de Kleine Mergel bedoeld. Recent is Kruisboomweg, 1847 Kruysboomweg (ABu f.6), zo genoemd naar de Kruisboom (zie 5.6), en Dorpstraat, 1840 Dorp Straet (k. Voncken 1) voor het gedeelte van weg 56 ten noorden van de kapel.

In 1982 heet weg 56 Kerkomstraat (L) voor juister Kerkomsestraat (TD, 1989). Hiertoe behoort ook het vroegere Voetpad naar Kerkom (nr. 61), 1847 /Sentier/ de Kerckom (ABu f.6), in 1722 genoemd piedcente de brassem au moulain de bey voort (Kab. V51 f.37). Dit voetpad ligt in het verlengde van weg 56 en werd daarom verbreed. Hiernaast ligt een deel van weg 8, de Dassestraat (z.a.), die niet meer is dan een voetpad.

Kleinveldstraat (54, 8)

Ik heb de recente benaming Kleinveldstraat al vermeld als deel van weg 8 (zie Langestraat). Deze naam wordt ook gegeven aan weg 54.

In 1840 is de benaming Weg van Breyssem naer Thienen (k. Voncken 2). Meestal echter wordt weg 54 genoemd naar de kapel van Breisem: 1470 de cappellestrate (SG 460 f.31), 1632 die straete vander cappelle te Thienen weert gaende (SG 452 f.254), 1847 Kappel straet (ABu f.6). Vroeger kwam ook Kaleinstraat voor: 1625 de caleijnstraet (KAB 2794bis), 1711-17 de calyen straet (KAB 2794bis).

Koffiestraat (55)

De Koffiestraat (1982, L.) vormt over een grote afstand de grens tussen Roosbeek en Breisem. Ze loopt naar de Heimolen of Molen van Roosbeek. Dit eindpunt komt in de naamgeving dikwijls voor: 1470 den wech van der heijmolen te breijsem wert, opten heymolen wech (SG 460 f.76 en 138v), 1635 den wech gaende van Breijsem te molenweert (SG 2042 f.8), 1840 Weg van Breyssem naer den Molen van Roosbeek (k. Voncken 1), en met vervorming Hamelen- voor Heimolen-, 1847 Hamelenhoekweg (ABu). Voor dezelfde weg vond ik begin 18e eeuw ook Appelaar(straat): 1706 aen die appelaere straete, d'appelleeren straet (SG 4008 f.9 en 38), 1709 heere straete genoempt de appelaer (SG 4008).

Boterveld(straat) (57)

De Heimolen is ook te bereiken langs weg 57, ten zuidwesten van het Boterveld. De Heimolen komt daarom in de naamgeving voor: 1470 op theymolen pedeken (SG 460 f.151v), 1646 de moelenstraete (SK 1 f.72), 1667 de meulestraet (SH 4 nr. 53), en in 1840 Heyde Weg (k. Voncken 1), verkort uit Heidemolenweg. Vanouds heette weg 57 de Broekstraat: 1470 die broeckstraete beneden die heimolen (SG 460 f. 154v), en nog in 1842 Broekstraet (Croq.). Recent is Daalstraat: 1847 Daelstraet (ABu f.6), 1975 Daelstraat (k. Kumtich). Met Breisem als merkpunt: 1706 breysem straecken (SG 4008 f.38), 1842 Breijssem weg (Croq.). Wegens dubbel gebruik van Daal- en Broekstraat heet deze weg in 1990 Boterveld (TD) of Boterveldstraat (Kempeneers).

Velpeweg (58)

Door de Hoeve (zie 6.3.3) loopt weg 58. Hij buigt naar het noorden af en loopt dood in het veld. In de Atlas en bij Popp is het de Hoefweg. Het eerste deel is nu de Billighoutstraat (1977). Het deel dat in het veld dood loopt, heet bij de Technische Dienst sedert 1990 Velpeweg.

Horestraat (60)

Tussen de huidige Kerkomsestraat (61) en de Dassestraat (8) loopt het Horestraatken: 1706 het hoeren straetken (SG 4008 f.22), 1847 Hoerestraet (ABu f.6), 1993 Horestraat (TD). Hore is synoniem van slijk, zoals in Den Horkamp, laag weiland bij Heeswijk (Schönfeld, 1980, 51). Geografisch gaat deze verklaring ook in Breisem op. Eertijds liep het straatje verder naar de beemden aan de Oude Velp. Wellicht is het Boutstraatje een oudere naam voor dezelfde weg: 1470 by tboutstraetken (SG 460 f.135v), 1680 het boutstraettien (SH 4 nr. 50). Voor het eerste lid vgl. Boutgracht in Budingen, waarin bout betekent ‘ijzeren buis die in een gracht als afvoerkanaal diende’, zoals blijkt uit een citaat eind 17e eeuw ‘den gracht daer den baut in staet’, en in 1722 ‘den baut ofte gote’ (Kempeneers, 1982, 759). De drassige weiden maken deze verklaring aannemelijk.

Bielekoutdreef

In de 18e eeuw liep een weg van de Bonbroekstraat (59) in noordoostelijke richting naar het Hof te Bonbroek (k. Ferraris). Deze weg begon zuidelijker dan de latere dreef, in 1847 Avenue genoemd, met kadasternummer A40. Sedert 1993 heet deze weg de Billighoutdreef (TD).

Vossekotweg (10)

Weg 10 vormt de grens tussen Kumtich enerzijds, en Tienen en Vissenaken anderzijds. Het gedeelte dat in het verlengde ligt van weg 52 (cf. infra) was de Kaasweg: 14e eeuw supra casewech (R 44.807 f.11v), 1340 kesewech (LM 31a v^o), 1403 de kaeswech (KAB 16.145 f.2v), 1647 bouen den keeswech (RA f.113v), 1797 Chemin dit den kéesenwegh (k. AT f.231-2), 1847 Keyseweg (ABu f.3), 1852 Keesen

baen (Croq.). Zie verder onder Tienen (Kempeneers, 1987). Ook Groenstraat komt voor: 1647 de groenstraete van thienen leydende naer kerckom (RA f.108v), 1669 de Groen straete (k. AT f.231). Aangezien Groenstraten dikwijls holle wegen zijn, komt ook Hoolstraat voor: 1700 de hoelstraete (Acte II f.194).

Met omschrijvingen vinden we: 1647 die straete van danebroeck naer breyssem (RA f.113), vertrekkend van het oud klooster van Danebroek onder Tienen, circa 1797 Chemin de Tirlemont conduisant à Kerckom (k. AT f.252), en vandaar ook in 1847 Kerckomschenweg (ABu f.3). Langs weg 10 ligt onder Vissenaken een oude zandgroeve. Daarom heette weg 10 in de vorige eeuw de Zavelstraat: 1840 Oude Zaevel Straet (k. Voncken 3), 1847 Zavel straet (ABu p.3). In Croquis (1848) staat Savelstraet verkeerd voor Galgestraat nr. 53. Voor de Tiense Technische Dienst is het eerste deel van weg 10 thans de Bijvoordseweg (1993) en het tweede deel de Vossekotweg (1989).

Kerselaarveldweg (52)

Weg 52 ligt in het verlengde van de Kaasweg (cf. supra) die uit Linter komt: 1470 opten linterschen wech (SG 460 f.56v). Recent is de Kerseleerveldweg: 1847 Kersseleerenveldweg (ABu f.5), Kersseleerebaen (o.c., f.6).

Galgeveldweg (53)

De Galg aan het Sintervivenkruis was vanouds een opvallend merkpunt. Weg 53 verbindt de Galg met de Ketel: 1470 die galge strate (SG 460 f.89), 1632 aen de galghestraete (SG 452 f.272), enz., en sedert 1989 wegens dubbel gebruik veranderd in Galgeveldweg (TD). Met omschrijving vond ik voor deze weg in 1722 chemin de kerckum a tirlemont (Kab. V51 f.40).

7.1.4 Wegen in Stratem

Kumtichstraat (9)

Weg nr. 9 ligt in het verlengde van de Sint-Barbarastraat en loopt richting Vissenaken. Sedert de aanleg van de Leuvensesteenweg

(1715) is de weg verdeeld. In het Dorp is weg 9 de Dorpstraat, 1847 Dorpstraet (ABu p.2), maar bekender is Kapelstraat, 1709 de capelle straete (SG 4008), 1977 Kapelstraat (DS), zo genoemd naar de verdwenen Sint-Jakobskapel. Vgl. ook 1470 kopie 1632 dije straette van dije cappelle naer taeffel bosch (SG 452 f.183v). De genoemde kapel hoorde bij het Gasthuis, zodat de straat in 1470 luidde die straete metten gasthuise (SG 460 f.26). Een oude naam was de Blokstraat, 1470 bijde blockstrate (SG 460 f.107), zo genoemd naar het Gasthuisblok. De naam slaat voor 1715 ook op het gedeelte van de huidige Kumtichstraat, ten noorden van de Leuvensesteenweg.

Talrijk zijn de omschrijvingen met begin- en eindpunt: 1470 die straate die van cumptic te wessenaken wert geet (SG 460 f.107), 1590 op den wech van Cumptich naer vissenaken (KAB 22.303 f.2v), 1647 die vischsenaecken straet (JG 2 f.131), 1669 De straet van Stratum naer 't Dorp van Cumpich (sic) (k. AT f.235), 1977 Vissenakenstraat (DS). Waarschijnlijk wordt in Stratem met Kruisstraat dezelfde weg bedoeld: circa 1350 apud straetheem juxta stratam dictam crustrate (LM 57c v^o), 1403 opte cruystraete (KAB 16.145 f.5v), 1706 aen die cruijs straete (SG 4008 f.13). Een andere naam was de Hollestraat, 1706 de holle straete (SG 4008 f.59), een naam die ook in de Atlas en bij Popp voorkomt. Wegens de dichte begroeiing en de moeilijke begaanbaarheid komt ook Kwadestraat voor: 1470 die quade strate (SG 460 f.128v), 1706 de quaede straete (SG 4008 f.58).

In 1977 wordt weg 9 omgedoopt tot Kumtichstraat (Gem.raad 17.1.1977). Kumtich duidt dan geen richting aan, maar wijst op een hoofdstraat IN Kumtich. Omdat in Groot-Tienen het postnummer 3.300 werd ingevoerd, wenste de overheid de naam van de deelgemeente in een straatnaam te bewaren.

Tomveldstraat (47)

Weg 47 verbindt de huidige Papendaal- en Kumtichstraat. In de Atlas heet hij Heydestraet (ABu f.5), een naam die bewaard blijft tot in 1975 (k. Kumtich). De oude naam was echter Processieweg: 1709 den prosessen wegh (SG 4008). De Technische Dienst noemde hem Tomveld

Fig. 6. Wegen in Breisem en Stratem. Toestand in 1847.

(TD) of Tomveldstraat (Kempeneers), wegens het nabijgelegen Tomveld.

Weemolenweg, Bedafstraat (48, 49)

Volgens de Atlas is de Bedafstraat een zijweg van de Weemolenweg. Later ging men de Bedafstraat beschouwen als de weg tussen de Kumtichstraat en de Leuvenselaan. De naam Dorp Straet (Voncken, 1840, 3) voor weg 48 herinnert nog aan het verdwenen dorp Stratem. Vgl. ook in 1856 heyde dorp straet (Croq.) en circa 1860 Hei dorp straet (k. Popp). Ouder is echter Weemolenstraat of -weg, zo genoemd naar de verdwenen Wedemolen: 1470 kopie 1632 aende weemolen straete (SG 452 f.245v), 1847 Weemolenweg (ABu f.5), 1860 Wee molen straet (k. Popp), 1975 Wiemolenstraat (k. Kumtich), nu Weemolenweg (TD), voor het gedeelte dat in de Bedafstraat uitkomt.

De huidige Bedafstraat is weg 49 en het bovenste deel van 48. Oude vormen zijn: 1684 het straetjen aen t bedaff (KAB 2806), 1709 het badaf strecken (SG 4008), 18e eeuw le chemin de Bedaff (KAB 2794), nu Bedafstraat (L). De naam herinnert aan een verdwenen woning (z.a.). Ook Kattestraat is oud: 1667 de cattestraet (SH 4 nr. 49), 1709 cattestraecken (SG 4008) en nog in 1840 Katte Straetje (k. Voncken, tafel). Het element kat kan een geringschattende betekenis hebben zoals in de Kattebeek in Waanrode (Kempeneers, 1989, 13). Ook de verklaring ‘verhoogde verschansing’ (Claes, 1987, 73) is mogelijk, wegens de nabijheid van het Bedaf.

Stratemseweg, Zijpstraat (50)

Weg 50 begint aan de Kumtichstraat en loopt evenwijdig met de Leuvenselaan naar Tienen. In de 19e eeuw is de naam onduidelijk: 1840 Heyde straet (k. Voncken 5), 1847 Heedenstraet (ABu f.5), 1860 Heiden straet (k. Popp). De kaart van Kumtich schrijft in 1975 Hordenstraat. In de oudere bronnen wordt de richting aangegeven: 1403 voere de eyke dair men van stratheem te Thienen wert gheet (KAB 16.145 f.5v), 1669 De straet van stratum naer Thienen (k. AT f.234), 1756 vieux chemin de tirlemont a cumptigh (k. Naveau). De Technische Dienst noemt weg 50 in 1989 Stratemseweg (TD), als herinnering aan het verdwenen gehucht Stratem, en het tweede deel in de Zijp

de Zijpstraat, een naam die circa 1797 al voorkomt als de Zeijpestraet (k. AT f.234).

Klottenbergstraat (51)

Weg 51 begint aan de Leuvenselaan en eindigt aan de Kumtichstraat aan het Abelenveld. De huidige naam is Klottenbergstraat (TD, 1989). Voorheen wordt het eindpunt Vissenaken opgegeven. Omdat ook andere wegen naar Vissenaken leiden, is hier verwarring mogelijk. Met weg 51 worden wel volgende attestaties bedoeld: circa 1400 opten wegh te visnake (LM 61c v^o), 1470 opten wessenokensche wech aen deijke (SG 460 f.85), dit is ‘aan de Vissenakenseweg aan de Eik’, 1711 den wech van stratum naer sinte pieters vissenaeken (RP VI f.128v), circa 1797 Chemin de Cumptigh, conduisant à Vissenaeken st pierre (k. AT f.234), 1854 Weg van Cumptich naer Vissenaeken St Petrus (Croq.).

Dikwijls is het appellatief ‘voetpad’: 1647 het voetpat... van straetem naer vissenaken (JG 2 f.131), 1756 piedcente de cumptich a vissenack (k. Naveau), 1814-22 le Sentier conduisant à Vissenaeken (JG 12 art. 41). Weg 51 is ook de omschrijving van 1672 by die straete inde Sype (SH 4 nr. 51). De Eikweg of Eikstraat herinnert aan de Eik (z.a.): 1470 inde Eijckstrate (SG 460 f.141), 1847 Eyckweg, Eykestraet (ABu f.5), 1975 Eikestraat (k. Kumtich).

7.1.5 Wegen in Kumtich

Braamakkerstraat (19)

Weg 19 begint aan de Oude Baan, ten noorden van de spoorweg, en gaat richting Roosbeek. Naast de omschrijving van 1840 Weg van Roosbeek naer Cumptich (k. Voncken 7), komt de naam Braamakkerstraat voor: 1847 /Chemin du/ Braemaeker (ABu f.3), 1860 Braemaeker straet (k. Popp), nu Braamakkerstraat (TD, 1989).

Geeststraat (20)

De Geeststraat, 1633 op de geest straete (SH 4 nr. 3), 1989 Geeststraat (TD), verbindt de Sint-Barbarastraat (aan de kapel) met de

Oude Baan, nu Medekensveld. Geest kan niet verbonden worden met Germaans gaistu ‘hogere zandstrook in of langs zee- of rivierkleigebied’ (Gysseling, 1960, 390), wel met geer uit Germaans gaizan ‘spits toelopend stuk land’ (o.c.). Geeststraat is immers een latere vervorming van oorspronkelijk Geerstraat, 1470 die gheerstraete (SG 460 f.33v), 1706 die gerstraet (SG 4008 f.49). Met de ‘geer’ wordt het Kommenijgat bedoeld (zie 6.3.7), een driehoek gelegen tussen de Geerstraat en de Oude Baan. Dit blijkt trouwens uit de ligging van een perceel van 3 1/2 dagmaal, in 1470 gesitueerd opten ger (SG 460 f.76), tussen de Geerstraat en de Heerweg.

Blauwbergstraat (21)

Volgens de Atlas loopt de Blauwbergstraat van de Hoogmoedigestraat naar Vertrijk. Dit eindpunt komt in de omschrijvingen voor: 1340 via ducens versus verteke (LM 57d v^o), 1647 den wech van cumptich naer vertreyck (RA f.102). Blijkens de ligging van perceel 39 van de Tiense Armentafel (nu F99) wordt dezelfde weg bedoeld met de Weg naar Kumtich, ca. 1700 den wech van cumpticht (Acte II f.210v). Eigenaardig is wel dat het deel van weg 21, ten westen van de Oude Baan, niet voorkomt bij Ferraris (1777) en Vandermaelen (1835). Een gangbare benaming voor het eerste deel is de Blauwbergstraat, in 1706 op de blauwbergestraete (SG 4008 f.49v), 1709 op blauwberghsche straete (SG 4008), 1975 Blauwbergstraat (k. Kumtich). Sedert 1989 heet weg 21 tussen de Oude Baan en de grens met Roosbeek de Vertrijksestraat (TD).

Tassinstraat (12, 23)

Vanuit het centrum van Kumtich vertrekt een weg richting Willebringen. Volgens de Atlas is het eerste deel weg 12. Vanaf de Hoogmoedigestraat wordt het weg 23. In de oudste bronnen heette weg 12-23 de Oppemstraat: 1470 inde oppenstrate, Jn dopheemstraete, inde oppemstrate (SG 460 f.110, 116v en 124v), genoemd naar het gehucht Opheem, later vervormd tot Opperstraat, 1577 Jnde opperstrate (SG 456 f.31). Dat de Oppemstraat ook slaat op weg 23, blijkt uit de toevoeging van het ‘lindeken’, waarnaar het Lindeveld werd genoemd. Vgl. 1470 inde oppemstrate aen lindeken (SG 460 f.124v), met de

latere toevoeging het lindtvelt straetken, een naam die Vandermaelen nog kent: 1835 Chemin de Willebringen à Cumptich dit Lindenstraet, niet te verwarren met de Lindeveldstraat nr. 24.

In 1470 kopie 1632 ontmoet ik voor weg 12 de omschrijving de straete vanden kerkhoue ten houe van vrauwenperck weert gaende (SG 452 f.238v). Later duikt de naam Ootmoedigestraat op: 1737 in d'oodtmoedighe straete (KAB 2807), 1847 Ootmoedige straet (ABu p.3), enz. tot in 1958. Ootmoedigestraat staat in tegenstelling tot de Overmoedigestraat, later Hoogmoedigestraat (z.a.). Jammer genoeg ging deze unieke naamgeving verloren. Vanaf 5 oktober 1958 verandert de naam in Tassinstraat (ABu).

Deze naam geldt dan ook voor de verlenging ervan of weg 23 (Gem. raad 17.1.1977). Gewoonlijk komt voor deze weg het eindpunt Willebringen voor: 1340 prope viam de willenbringhen (LM 57d v^o), 1470 den willebrinschen wech (SG 460 f.20), kopie 1632 op den willebringhschen wech (SG 452 f.77v), 1647 den wech van thienen naer willebringhe (RA f.105), 1669 Den wech van Cumptich naer willebringen (k. AT f.241), 1840 Weg van Willebringen naer Cumptich (k. Voncken 6). En met voetpad: 1647 t'voetpadt van cumptich naer willebringhe (RA f.103), 1787 t'voedtpadt van Thienen naer Willebringen (RA f.70v).

In de Atlas heet weg 23 het Appeleerke, 1847 /Chemin du/ Appeleerke (ABu f.4), en bij Popp Appeleerke straet. Volgens de Atlas buigt weg 23 naar de Houtweg af. Het stuk dat rechtdoor loopt is in 1847 weg 22, Lammekenweg (ABu p.3), een benaming die aansluit bij de naam voor deze weg in Willebringen, de Lammekens Weg (k. Popp).

Lindeveldstraat (24)

Weg 24 verbindt nu de Sint-Barbarastraat met de Hoksemsesteenweg. Oude vormen: 1633 byde lintveltstraete (KAB 2807 f.3v), 1847 't lindeveldstraet (ABu f.5), 1975 Lindeveldstraat (k. Kumtich). In de Atlas en bij Popp komt ook Linde straet voor, niet te verwarren met de Lindestraat nr. 23, nu Tassinstraat. Waarschijnlijk heette weg 24 oorspronkelijk de Bogaardstraat, 1470 Jan die Raijmaker van sijnen gelege... inde bogartstrate (SG 460 f.36v), 1633 die bogaert straete

(KAB 2807 f.4). De naam kan verwijzen naar de boomgaard van het Raemakershof (z.a.).

Bruulstraat (25)

De Bruulstraat is een bochtige straat tussen de Sint-Barbara- en de Tassinstraat, ten noorden van de spoorweg, zo genoemd naar de Bruul aldaar (cf. 6.1.5). Oude vormen: 1470 kopie 1632 die bruelstraete (SG 452 f.238), met ontronding in 1680 die brielstraet (SH 4 nr. 55), enz., nu Bruulstraat (TD). Tussen de Bruulstraat en Sint-Barbarastraat ligt een klein stukje weg, dat in de toekomst verder wordt doorgetrokken. Sedert 1992 heet dit weggetje Bruulspoor (Lijst Kempeneers). Het appellatief ontstond naar analogie van namen als Bizonspoor en Giraffespoor in Maarsen bij Utrecht, en met de bijgedachte aan karrespoor. Een ‘spoor’ is dan een weggetje dat uitkomt in een grotere straat met hetzelfde bepalend lid. Zo komt het Bruulspoor in de Bruulstraat uit. Vgl. ook Vondel- en Bedafspoor.

Sint-Barbarastraat (11, 26)

Met de Sint-Barbarastraat worden nu twee straten bedoeld: 1. de vroegere Sinte-Barbestraat (nr. 26) en 2. de Hoogmoedigestraat (nr. 11). Het eerste deel heette in de Atlas van 1847 Sinte-Barbestraet (ABu f.4), in 1975 St-Barbarastraat (k. Kumtich), maar in de omgeving van de spoorweg, dus aan de Heuling, was de volksnaam Heulingenstraat gebruikelijk. Op de kaart van Kumtich (1975) staat deze naam voor de straat tussen de spoorweg en de Blauwbergstraat. In de 19e eeuw komt ook Willebringen als eindpunt voor: 1845 Weg van Willebringen naer Cumptich (Croq.), 1846 Weg van Willebringen (Croq.). Men kan Willebringen immers bereiken via de Blauwbergstraat en de Oude Baan. In oudere bronnen is het niet altijd duidelijk welke weg bedoeld wordt met een ‘Weg naar Willebringen’.

In de lijst van 1982 worden de namen Heulingen- en Hoogmoedigestraat vervangen door Sint-Barbarastraat, zodat deze naam nu geldt voor weg 26 en 11. In de Hoogmoedigestraat kon men twee richtingen uit: naar Roosbeek en naar Oorbeek. Beide richtingen komen voor in 1470: die straete te Roosbeke ende oirbeke wert gaende (SG 460 f.110). Oud is evenwel de naam Overmoedigestraat:

1470-1632 dije ouermoedighe straette (SG 452 f.185), 1680 inde overmoedighe straete, inde overmijninghe straete (SH 4 nr. 1), 1709 die d ouermoedighe straete (SG 4008). Later verschijnt de vorm Hoogmoedig: 1847 Hoogmoedige straet (ABu p.3), tot in 1982. Zie ook Ootmoedigestraat.

Bonnekestraat (27)

De Bonnekesstraat, in 1847 Bonnekestraet (ABu f.4), vervangt sedert 17.1.1977 de Bonstraat (DS), als straat en voetpad van het Sint-Gillisplein naar de Daalstraat. Misschien is dit straatje identiek met het Bornstraatken, 1633 dat bornstraetken (KAB 2807 f.11).

Kamerhofstraat (13)

De Kamerhofstraat, 1847 Kamerhofstraet (ABu p.3), verbindt de Sint-Barbarastraat met de vroegere Grote Kerkweg, en loopt langs het voormalige Kamerhof. Als weg naar het Station heet de weg later Statiestraat (1935, P) of Stationstraat (1977, DS), in 1977 wegens verwarring met de Stationsstraat in Tienen vervangen door Spoorwegstraat (Gem. raad 17.1.1977).

Daalstraat (14)

Deze straat loopt van het Sint-Gillisplein naar de Vondelstraat, aan de spoorweg Brussel-Luik. Vroeger stond ze in verbinding met de Billekensweg, richting Tienen. Oude vormen: 1470 inde daelstraete (SG 460 f.26v), 1847 Daelstraet (ABu f.3), 1982 Daalstraat (L), niet te verwarren met de recente naam Daalstraat in Breisem. Daal is te verklaren uit de datief van dal. De straat loopt immers naar het dal van Centrum- en Bruulbeek. In het kaartenboek van de Tiense Armentafel (1669) heet deze straat t'voetpad naer Cumptich (f.249v).

Vondelstraat (15)

Oorspronkelijk verbond de Vondelstraat de Hollestraat met de Daalstraat. Door de aanleg van de Leuvensesteenweg werd de verbinding verbroken. Bij Popp heet echter het noordelijke deel nog Vondelstraat en is dan identiek met de Bedafstraat. In 1977 is de Vondelstraat ver-

lengd tot aan de Kouterstraat (Gem. raad 17.1.1977). Oude vormen: 1470 kopie 1632 de vondelstraet (SG 452 f.109v), 1982 Vondelstraat (L). Een vondel is een bruggetje (z.a.). In de oudste teksten loopt de Vondelstraat van Stratem naar de Grijpen. Zo bezat in 1470 Henric Smeeken een bunder wijnhof te Stratem, dat wijlen huijs ende hoff placht te sijen Regenoten die strate te grijpen wert gaende (SG 460 f.127v), en ten zuiden van de huidige Leuvensesteenweg, lagen 3 dagmalen beempts... inde Joden boempden (sic) R. die grijpse strate (o.c., f.56v). Een andere naam voor de Vondelstraat was waarschijnlijk Breinstraat, 1470 aende breynstrate (SG 460 f.106v), na 1632 de Brinstraete (SG 452 f.13). Het eerste lid is onduidelijk. Vgl. in 1470 aenden heerwech opten braemaker /geheten brijns/ (SG 460 f.63). De verder onbekende toevoeging brijns kan wijzen op een persoonsnaam, zoals in de Bruinstraat, ook Breinstraat, in Zonhoven, met persoonsnaam Bruijnen of Bruijns (Molemans, 1982, 336). De moeilijkheid is dat in de oude vormen in Kumtich geen genitief-s voorkomt. Ook brein ‘hersenen’ is in een straatnaam niet aannemelijk. Vgl. nog met de Brein, 1625 aen den Breyn, gehuchtnaam in Weelde (Helsen, 1978, 206), waarvoor Helsen geen verklaring geeft.

Ik vermeld hierbij weg 15bis, de Kerkeblokweg, in 1847 /Chemin/ de Kerkeblok (ABu p. 3) en in 1989 Kerkblok (TD), een korte weg van de Vondelstraat nabij de Leuvensesteenweg naar het Kerkeblok.

Jodenstraat (16)

Deze straat liep eertijds van Stratem naar de Daalstraat. Oude vormen: 1340 in vico iudeorum (LM 57c), 1470 in de Joden strate (SG 460 f.54-54v), 1847 Joodestraet (ABu f.3), enz. Nu blijven er twee gedeelten over. Nabij de Leuvensesteenweg heet een restant sedert 1992 Vondelspoor (TD). Het langere deel bij de Daalstraat, evenwijdig met de Hergiswillaan, heet sedert 1977 de Verbroederingsstraat (Gem. raad 17.1.1977). De naam Jodenstraat moest na de fusie verdwijnen, omdat er al in Bost een Jodenstraat was. Verbroedering wijst naar de verbroedering met de Zwitserse gemeente Hergiswil.

Biesemstraat (16bis)

De Biesemstraat of weg van Vondelstraat naar de spoorweg bij de grens met Tienen stond vroeger in verbinding met de Billekensweg. De naam verwijst naar een verdwenen gehucht (z.a.). Oude vormen: 1470 die Biessem straete (SG 460 f.61v), 1632 die biesem straete (SG 452 f.236v), enz., met verkeerde grafie ook 1847 Breyssem straet (Croq.), nu Bissemstraat (L). Zelden heet deze straat de Rietstraat, zoals in 1639 die riet straete (SH 4 nr. 10), wegens de nabijheid van de Rietbeemden.

Groenhofstraat (18)

Deze straat verbindt het begin van de Oude Baan en het verenigingspunt van de Sint-Barbarastraat en de Kumtichstraat. De naam is niet oud: 1847 Groenhof (ABu p. 3), 1982 Groenhofstraat (L). Het is een vervorming van vroeger Vroenhof. In 1470 vond ik voor deze weg de omschrijving die straete bij couwenberghe bij tvronhoffvelt (SG 460 f.25v).

Keibergstraat (17)

Keiberg is een vervorming van Kouwenberg, uit ouder Koudenberg. De weg liep eertijds van Kumtich naar de Koudenberg (z.a.). Oude vormen: 1470 die straete bij couwenberghe, aende couwenberch straete (SG 460 f.25v en 98v), 1577 die couwenberge strate (SG 456 f.18v), 1589 opt papendael... aende cauwenberchstraete (SG 455 f.73), 1632 aende couwenbersche straete (SG 452 f.45), 1680 in keyberghstraetien, in het kayenberghstraetien (SH 4 nr. 63 en 64), 1847 Kaeyberg straet (ABu p.3), 1982 Keibergstraat (L). In de Kadastrale Legger circa 1859 heet de omgeving van de Keibergstraat ook Ouden steenweg (MC art. 1316).

7.1.6 Wegen in de Grijpen

Maalderijweg (4)

De Maalderijweg (1977, DS) verbindt de dorpskernen van Kumtich en Oorbeek. Na de fusie vervangt Maalderijweg, zo genoemd naar de

Fig. 7. Wegen in Kumtich en Hoksem. Toestand in 1847.

molen van Oorbeek, de Oorbeeksesteenweg (Gem. raad 17.1.1977). De straat loopt in Oorbeek verder als Sint-Jorisstraat. Het merkpunt Oorbeek komt talrijk voor: 1470 opten wech van oerbeke (SG 460 f.119), 1669 De Straet van Cumptich naer Oirbeeck (k. AT f.238v), ca. 1700 op die oirbeeckse straete (Acte II f.201v), 1849 Weg van Cumptich naer Oirbeek (Croq.), 1977 Oorbeeksesteenweg (DS). Dikwijls komt de molen van Oorbeek als merkpunt voor: 1647 de straet van cumptich naer die moelen t'oirbeeck (RA f.102v), 1706 die straete gaende naer die moelen van oirbeeck (SG 4008 f.52v), 1709 de molestraet (SG 4008). Recent is Molenbergstraat: 1847 /Chemin de/ Molenberg (ABu f.2), ca. 1860 Molen berg straet (Popp).

Grijpenweg (28)

Deze weg is de voortzetting van de Grijpenweg uit Tienen, doorheen het Grijpenveld. Meestal komt het merkpunt Grijpen voor: 1470 den grijpwech (SG 460 f.4v), 16e eeuw den grypwech (SG 457 f.2), 1847 Greypenweg (ABu f.4), 1989 Grijpenweg (TD). Met merkpunt de Grijpenvijvers: 1669 bij den wech van Cumptich naer de grijpen vijuers (k. AT f.237). Deze weg was niet meer dan een voetpad zoals blijkt uit volgende attestaties: 1470 int voetpat geheten tgrijpen wesken (sic) (SG 460 f.63), 1632 daer t'pedeken doer gaet van Cumptich te grijpen weert (SG 452 f.252v), 1647 bouen den greypen veyver... t'voetpadt van thienen naer cumptich (RA f.104). Zie ook Grijpenstraat 30.

Billekensweg (29)

Billekensweg of -straat is genoemd naar een afsluiting (zie billeken): 1709 billeke straet (SG 4008), 1847 Billekensweg (ABu f.4), 1852 Bellekem straet (Croq.), 1883 Billekens Straat (AW plan 4). Meer algemeen is weg 29 de weg tussen Kumtich en Tienen, slechts te lokaliseren door de ligging van de percelen van de Tiense Armentafel: 1669 Den wech van Cumptich naer Thienen, /Weg/ van Thienen naer Cumptich (k.AT f.236 en 251). Duidelijker is de aanduiding met het eindpunt 's-Hertogenwouwer: 1340 via... ducens de comtheyo versus viuarium domini ducis (LM 57d), 1470 kopie 1632 den wech die van Cumptich gaet naer shertogen wouwer, de straette die van Cumptich

shertogen wouwer weert gaet, die straete van s'Hertoegen wauver (SG 452 f.81v, 199 en 240). Zelden komt het eindpunt Willebringen voor: 1669 Den wech van Anen (= Danebroek?) naer Willebringen (k. AT f.249), identiek met ca. 1700 den wecht van anen (Acte II f.218), geciteerd bij kaart 55, d.i. later perceelsnummer D49 + D50. Oud is de verwijzing naar de Opstal: 1470 ten opstalle pedeken, inden opstal wech (SG 460 f.46v en 91). Voor de Technische Dienst heet de verbinding tussen de Billekensweg en de Grijpenweg in 1989 Kleine Grijpen.

Mettenweg (30)

De Mettenweg verbindt de huidige Maalderijweg en de Grijpenweg. Als Grijpen als merkpunt voorkomt, is verwarring met weg 28 (Grijpenweg) niet uitgesloten. Eertijds was weg 30 belangrijker dan 28. Weg 30 wordt altijd aangeduid met ‘straat’: 1340 prope grypveltstrate (LM 57c), 1403 opte grypenstrate (KAB 16.145 f.1), 1647 die greypstraete (RA f.103). Eertijds liep deze weg van de Molengatpoort onder Tienen naar Hoksem: 1470 die strate die vanden molengate porten te hoxem wert geet (SG 460 f.42), 1717-22 chemin de Hoxem a Tirlemont (Kab. V51 f.31). Langs deze straat lag het Hof ten Broek: 1470 te grijpen bijde strate ten houe vanden Broke wert gaende, die strate daermen vanden houe te broick te Thienen wert geet (SG 460 f.23 en 93). Recent is Mettenweg, zo genoemd naar de Mettenberg: 1847 Mettenweg (ABu f.4), 1989 Mettenweg (TD), maar met verschrijving bij Popp 1860 Mellen straet.

Langeweideweg (31, 32)

Van de Mettenweg (30) liep eertijds een voetpad naar de Langeweide, bij de grens van Oorbeek, in 1847 Langeweydestraet (ABu f.4), maar op de kaart van Kumtich van 1975 verkeerd Lage weidestraat. Bij Popp (1860) staat Lange weide straet verkeerdelijk bij weg 32, die een bocht maakt (cf. Winkel) tussen de Mettenweg en de Maalderijweg. In 1989 heet deze weg Langeweideweg (TD), onder invloed van de vergissing bij Popp. De vroegere naam was Groenstraat: 1470 kopie 1632 opt grypvelt Rgt. die groenstraete (SG 452 f.124v), 1847 Groenstraet (ABu f.4). In de 17de eeuw ontmoet ik voor deze Groen-

straat ook de omschrijving den wegh die van tbroeck te moelen weert gaet (SG 453 f.59v).

Ziegelbergstraat (33)

Evenwijdig met de Mene loopt ten zuiden van de Ziegelberg Molenweg 33 die verscheidene namen draagt. Eertijds liep deze weg zowel naar de molen te Bijgaarden als naar de molen van Oorbeek. Namen met molen: 1340 iuxta semitam ducentem versus slachmoelen (LM 54d v^o), ca. 1350 juxta stratam ducentem versus cumtich supra slachmolen (LM 54c), 1470 Jnden molen wech te hoxem wert (SG 460 f.2), 1647 de straete leydende van de heyde, naer de quade slachmoelen (RA f.197v). Molenweg komt nog voor in de Atlas (1847) en Popp (1860).

Ook de algemene benaming Groenstraat of Groenenweg komt voor: 1340 superius viridem viam (LM 54d), ca. 1400 opten groenen wegh (LM 53c v^o), 1669 De Groen Straet (k. AT f.248v), 1883 Gruen Straat (AW plan 3). Weg 33 liep westwaarts verder naar Hoksem, wat in de naamgeving tot uiting komt: 1577 de strate van hocxem thienen waert Leydende (RL f.8), 1669 De Straet van Hoxem naer de grijpe vijuers (k. AT f.239). Lokaal gezien was het de weg die leidde naar de Ziegelberg: 1470 die ziegelbergstraete (SG 460 f.2v), 1589 de straete ten sigelberge gaende (SG 455 f.172). Op dit ogenblik is de vroegere Ziegelbergstraat onderbroken. Sedert 1989 heet het gedeelte aan de E40 de Kleine Zegelberg (TD) en het gedeelte aan de Maalderijweg de Zegelberg (TD).

Heidewegje (34)

Bij Popp heeft weg 34 geen naam, maar in de Atlas heet hij Heydeweg (ABu f.4) en in 1990 Heidewegje (TD). Dit weggetje was ook al in 1847 onderbroken. Tot in de eerste helft van de 18de eeuw liep het voetpad van Hoksem naar Tienen: 1669 t'voetpad van Hoxem naer Thienen (k. AT f.248v).

7.1.7 Wegen in Hoksem

Houtweg, Doornestraat, Sint-Jansstraat (6, 36)

Weg 6 bestaat uit verschillende delen. In Hoksem, nu onder Hoegaarden, loopt de straat naar de kerk en heet hier dan in 1847 Kerken baen (ABu p.2) en in 1860 Kerke straet (k. Popp). Deze weg liep voor de fusie over een deel van Hoegaarden om aan te sluiten bij weg 36, de Dellestraat, in 1847 Dellestraet (ABu Kumt. f.4), zo genoemd naar de delle of het dalletje van de Piepelbergbeek. In 1669 heet deze straat met een omschrijving Den wech van Hoxem naer Oirbeeck (k. AT f.253v), en in 1700 de baene van hoxem naer oirbeeck (Acte II f.223). Na de fusie heet weg 6 van Hoksem tot aan de grens met Oorbeek de Sint-Jansstraat (k. Hoeg., 1988). In het dorp is de Slagmolen een merkpunt: 1470 kopie 1632 den wech die vuyt den slachmolen gaet naer houthem weert, den wech ter slachmolen weert (SG 452 f.15 en 357)

Tussen de Sint-Jansstraat en de Lourdeskapel aan de Houtweg heet weg 6 de Doornestraat (k. Hoeg. 1988). Soms werd weg 6 gezien als de verbinding tussen gemeenten: 1470 kopie 1632 opde straete die te vertryck weert gaet (SG 452 f.219v), 1706 den wech van hoxsem naer vertrijck (SG 4008 f.31v), 1706 die straet loopende naer hautem (SG 4008 f.4v), 1840 grooten Weg van Bautersem naer Hoegaerden (k. Voncken).

De meest voorkomende naam is de Houtweg: 1340 supra houtwech (LM 61d), 1470 onder den houtwech (SG 460 f.24v), 1709 den houten wegh (SG 4008), 18de eeuw le haudt wegh dit chemin de Bois (KAB 2794), 1847 Houten weg (ABu f.2), en met recente verschrijvingen 1840 Den Hanten Weg (k. Voncken 6), ca. 1859 Oudenweg, Hauthemweg, Haedewegh (MC art. 1299, 1353 en 1433). Hout- betekent hoogstammig bos (zie 5.1). Thans eindigt de Houtweg aan de E40. Een oude naam voor dezelfde weg is Hoolweg, soms uitgebreid met kwaad: 1340 prope hoelwech ducentem versus louanium (LM 54c), 1470 inden hoelwech, neuen den quaden houlwech (SG 460 f.77-77v).

Fig. 8. Wegen in Breisem en Stratem. Toestand in 1993.

Bosveldweg (43)

Deze weg ligt nu onder Hoegaarden. De naam is recent: 1847 Boschveldweg (ABu f.5), nu te schrijven als Bosveldweg. Bij Voncken (k. 8) in 1840 staat een omschrijving: Weg van Willebringen naer Hoxem.

Appelarenweg (42)

Deze weg loopt van de grens met Willebringen naar de Sint-Jansstraat. Wellicht was de oude benaming Ingestraat: 1340 supra viam que dicitur inghestrate (LM 54d v^o), 1470 kopie 1632 tusschen den wyngaerde ende die Jnghstraete (SG 452 f.349). Het eerste lid is Mnl. enge, inge ‘nauw, smal’. Ook Langestraat komt voor, 1470 kopie 1632 die heije bouen de langhe straete (SG 452 f.343), later vervangen door Appelarenweg. Zie de aanvulling in de 18de eeuw den apeleren wech anders langestraete (o.c.), 1847 Appelaerenweg (ABu f.5), 1993 Appelarenweg (k. Hoksem, PK). Talrijk zijn ook de omschrijvingen: 1647 de straete van hocxem leydende naer willebringhe bosch (RA f.101v), 1700 die straete van hoxem naer willebringen (Acte II f.215), 1840 Weg van Meldert naer Hoxem (k. Voncken 8), 1846 Weg van Hoxem (Croq.).

Persstraat (41)

De Persstraat, tussen de Sint-Jansstraat en de Zavelbeemdstraat, herinnert aan de wijnpers (z.a.). Het is de naam voor weg 41 en nu ook voor een deel van 40 (k. Hoeg. 1988). Oude vormen: 1709 pes strucken, te lezen als ‘pers straecken’ (SG 4008), 1847 Pers-straetje (ABu f.5), 1988 Persstraat (k. Hoeg.).

Zavelbeemdstraat (40)

Het eerste deel van deze straat, in het dorp, heet nu Persstraat (zie nr. 41 hierboven). Verder is het de Zavelbeemdstraat of Zavelstraat (niet te verwarren met de Zavelstraat in Breisem): 1674 by het saevel straetien (SH 4 nr. 67), 1706 bouen die saeuelbempt straet (SG 4008), 1840 Weg genaemd Zavel Straet (k. Voncken 8), 1847 Zaevelbempdestraet (ABu f.5), 1993 Zavelbeemdstraat (k. Hoksem, PK). Of met omschrijvingen: 1666 die straete loopende naer de bempden (SH 4 nr.

44), 1737 de straet naer de savel bempden (KAH D5). Ook Meldert komt voor als eindpunt: 1470 den wech gaende te meldart wert (SG 460 f.208), 1706 die straete gaende naer meldert (SG 4008 f.5v), 1883 Chemin de Meldert à Hoksem (AW plan 2). De oudste benaming voor weg 40 is de Nieuwstraat: 1470 Jnde nustrate, Jnde neuwstrate, Jnde nuwe strate (SG 460 f.209, 210v en 212), 1589 Jnde nyeuwe straete (SG 455 f.172v). Vanaf de 17de eeuw verdwijnt deze naam.

Kapittelbergstraat (38, 39)

Weg 39 of Drogenhofstraat, 1847 Droogenhofstraet (ABu f.5), begon aan de huidige Sint-Jansstraat en eindigde aan Groenstraat 45. Tussen de Drogenhofstraat en de Pottestraat (nu Kumtichsesteenweg onder Hoegaarden) liep weg 38 of Kapittelbergstraat, 1847 Kapittelberg straet (ABu f.4). Op dit ogenblik is de boogvormige straat (38 en het onderste deel van 39) de Kapittelbergstraat (1988, k. Hoeg.). Het resterende deel van weg 39, richting E40, is de Drogenhofstraat (k. Hoksem, PK).

Groenstraat (45)

De Groenstraat verbond Hoksem met Kumtich. Groenstraat en Pottestraat vormden een grote X. Op de kruising stond een Doorneboom. Na de aanleg van de E40 is de weg verdeeld. Een oude naam is Hoolstraat, 1340 supra hoelstrate (LM 54d v^o), evenals Groenstraat of Groenenweg, 1340 superius viridem viam (LM 64d), 1441 opten groenen wech die leyt van hoxem te roesbeke wert (KAB 2312 f.96v), 1470 kopie 1632 die groen straete (SG 452 f.378), 1847 Groenstraet (ABu f.5), 1859 Groenweg, Groenenweg (MC art. 1298 en 1327), enz. De huidige Groenstraat reikt tot aan de E40. Ook omschrijvingen komen voor: 1400 de straete die geet te cumtich wert (LM 53c v^o), 1470 opt lintvelt neuen dat voetpat gaende van cumptich te hoxem wert (SG 460 f.8v), 1706 de straete van hoxsem naer cumptich (SG 4008 f.25), 1847 Hoxemschestraet (ABu f.5), 1852 Weg van Hoxem naer Cumptich (Croq.). Ten noorden van de E40, op grondgebied Kumtich (Groot-Tienen), heeft de Technische Dienst het onderste deel (samen met voetpad 93) Kapittelberg genoemd (1989, TD). Het

deel ten noorden van de kruising heb ik Langehaagweg genoemd, omdat weg 45 (+ 3) eertijds ook Langehaag heette.

Wolvenstraat (35), Meneweg (37)

In de ‘laars’ van Hoksem, nu net boven de E40, loopt nog een deel van weg 35, in 1989 Wolvenstraat genoemd (TD). In de Atlas van 1847 is dit de Weyenbroekstraet (ABu f.4), niet te verwarren met de Wijgebroekstraat in Oorbeek. Naast de E40 vinden we ook de resten van weg 37. Recente namen zijn: 1847 Wolverstraet, Wolfstraet (ABu f.4 en 31), 1849 Wolfs Straet (ABu Hoeg. f.26v), 1860 Wolve straet (Popp). Het eerste lid is waarschijnlijk een persoonsnaam, zoals in 1706 hans joris wolffs (SG 4008 f.2v). In 1989 is weg 37 boven de E40 Meneweg genoemd (TD), omdat het wegje leidt naar de Mene. Hier stond eertijds de molen te Bijgaarden. In oudere teksten is deze molen het merkpunt: 1470 die strate die van der schlachmoelen geet te cumptic wert (SG 460 f.115), 1589 die straete die van cumptich ter molen wert compt (SG 455 f.172).

Roosbeekspedeken (44)

Van dit voetpad blijven nog enkele restanten over. Eertijds liep dit pad van de Groenstraat in Hoksem noordwaarts naar Roosbeek. Begin- en eindpunten zijn in de naamgeving meestal aanwezig: 1470 kopie 1632 bijden wech die van Roosbeke te hocxem weert gaet, t pedeken dat van Roosbeke te hoxem weert gaet, t'pedeken daermen van hoxem te roosbeke weert gaet (SG 452 f.170, 176v en 351), 1647 t'voetpadt van hocxem leydende naer roosbeeck (RA f.101v), 1706 op het Roosbeeck pediken (SG 4008), 1706 het voet pedeken van hoxsem naer Roosbeeck (SG 4008 f.24v), ca. 1797 Sentier de Roosbeek conduisant à hoxem (k. AT f.243v), 1847 Roosbeekspedeken (ABu f.5).

Hoksemsesteenweg (3)

Weg 3 is nu verbreed, loopt onder de E40 door en vormt de belangrijkste verbinding tussen Hoksem en Kumtich. Op grondgebied Hoegaarden heet de weg nu Kumtichsesteenweg (1988, k. Hoeg.). Ten noorden van de E40 wordt hij Hoxemsesteenweg (1982, L.) of juister

Hoksemsesteenweg (TD). In de oudste teksten is het Hof van Bijgaarden het voornaamste merkpunt: 1340 juxta viam ducentem versus bigarden (LM 54d). Deze weg splitst zich vóór de Mene, zodat hij ook naar Hoksem loopt. In 1470 kopie 1632 ligt perceel E80 Jnden wech die van Cumptich naer hocxem weert gaet aen dornken (SG 452 f.40v). Zulke omschrijvingen komen voor tot einde 18de eeuw. Recenter is de naam Pottestraat: 1706 die podt straet, de potstraete (SG 4008 f.6 en 16v), 1840 Potte Straet (k. Voncken), enz. Net voor de bebouwde kom van Kumtich heet weg 3 in de Atlas van 1847 Grooten kerken weg (ABu f.2), sedert 1989 Vierbundersweg genoemd (TD). Deze weg vormt een grote bocht. Ten westen hiervan is de Hoksemsesteenweg rechtdoor getrokken en sluit hier aan bij de Maalderijweg.

7.2 Voetpaden

7.2.1 Algemene namen

Over de appellatieven, gebruikt voor een kleine straat of een voetpad, heb ik in mijn ‘Tiense Plaatsnamen’ en ‘Hakendoverse Plaatsnamen’ geschreven. De naamgeving in Kumtich is grotendeels identiek. Sommige vormen echter komen reeds vroeger voor of rekken hun bestaan langer dan in Tienen.

Het oudste woord voor een straatje is streetken. In Latijnse teksten komt dit overeen met parua strata (1340). Stretelken (1319 Tienen) heb ik in Kumtich, wellicht wegens gebrek aan bronnen niet gevonden. De grafie strecken komt voor tot in de 18de eeuw: 1706 het podt strecken (SG 4008), bij het Holland, en 1709 het strecken en de straet (SG 4008) in Stratem. De niet umgelautete vorm straetken duikt, net als in Tienen, op in de 15de eeuw. In de tweede helft van de 17de eeuw vinden we zoals in Tienen straetien, maar straetjen komt in Kumtich sporadisch voor in dezelfde tijd: 1684 straetjen aen tbedaff. De grafie (breysem) straecken (1706) komt vroeger voor dan in Tienen (1750). 19de-eeuws is straetje.

De gebruikte woorden voor een voetpad zijn: voetpad (1470 voetpadt) en pedeken (1403 heypedekene), of met synkope peken

Fig. 9. Wegen in Kumtich en Hoksem. Toestand in 1993.

(1470 heypeken) tot heden. Voetweg (1669 voetwech) is vooral gebruikelijk in de 17de eeuw, naast het algemenere voetpad. Een kombinatie van voetpad en pedeken geeft eenmaal in 1706 voet pedeken. In Latijnse teksten luidt de vertaling semita (1340), later in het Frans piedcente (1722-56) en sentier (19de eeuw).

Wegel vind ik enkel bij Popp. Alleenstaand is wegsken (1470 grijpe wesken). Nieuw is de aanduiding van korte wegen met spoor (zie 7.1.5).

7.2.2 Voetpaden in Breisem

Soms is er weinig verschil tussen een weg en een voetpad. Daarom heb ik hierboven al enkele voetpaden behandeld.

Weg 62 loopt van de huidige Boterveldstraat (57) naar de Koffiestraat, maar is thans onderbroken: 1847 /Sentier de/ Roosbeek (ABu f.6), 1847 Weyde weg (Croq.), in 1993 door mij genoemd Koffiepad. Voetpad 63 liep vroeger naar de molen van Roosbeek, maar is nu verdwenen: 1706 den voedt ofte molen wech naer Roosbeeck (SG 4008 f.34v), 1847 /Sentier/ du Moulin de Roosbeeck (ABu).

Voetpad 64 verbond het Kruisboomveldpad (65) en is nu grotendeels vernietigd: 1847 /Sentier/ de Roosbeeck (ABu f.6). In 1993 noemde ik het resterende deel Veerdaalpad. Het nummer 65 bestond uit verscheidene delen. Vroeger verbond het de huidige Papendaalstraat en de Kerkomsestraat, en noordelijker de Kerkomsestraat en de Heimolenhoekweg (nu Koffiestraat): 1706 int cruijsboomvelt Rgt. den voedtwech die van cumptich naer brijsem gaet (SG 4008 f.60), 1847 /Sentier de/ Kruysboomvelt (ABu f.6), en in omgekeerde richting 1722 pied cente de Brassem a la cense de munster (Kab. V51 f.38). Op dit pad sloot het Kapelleveldpad nr. 66 aan: 1847 /Sentier de/ Cappelleveld (ABu f.6).

In het verlengde van de Koffiestraat liep voetpad nr. 67 naar het Broek: 1847 /Sentier/ Het Broek (ABu f.6). Zuidelijker liep een voetpad naar Vissenaken. Voor dit pad (nr. 68) vond ik verscheidene benamingen: 1470 opten wessenacschen wech (= 68) Rgt. die galge strate (= 53) (SG 460 f.89), 1722 pied cente de Brassem a vessinnacken st pierre (Kab. V51 f.41), 1847 /Sentier/ de Vissenaeken (ABu

f.7), 1860 Vissenaeken wegel (k. Popp). Ten slotte liep door het Klein Galgeveld voetpad 69: 1722 piedcente de Brassem a Tirlemont (Kab. V51 f.41), 1847 /Sentier/ de Galgenberg (ABu f.7), 1860 Galgenberg wegel (Popp).

7.2.3 Voetpaden in Stratem

Voetpad 70 liep door het Eikveld: 1847 /Sentier/ Het Eykveld (ABu f.7). Het nummer 71 verbond de Hollestraat met pad 72, in 1847 /Sentier/ Dewil (ABu f.7), zo genoemd naar huis en land van landbouwer Guillaume Dewil (kadasternr. B253 tot B258 met het huis op B257a). Pad 72, in 1847 /Sentier/ de Bedaf (ABu f.7), heet sedert 1992 Bedafspoor (TD). Tot slot vermeld ik in Stratem voetpad 73, tussen de Weemolenweg (48) en de Leuvensesteenweg, maar nu verdwenen, in 1847 genoemd Wolverstraetje (ABu f.7).

7.2.4 Voetpaden in Kumtich

Verdwenen is het Genisweidepad nummer 74, tussen de Leuvensesteenweg en de Jodenstraat, in 1847 /Sentier de/ Genis weyde (ABu f.7), genoemd naar de familie Genis (MC, p.4).

Weg 75 bestaat uit twee delen. De onderkant heette in 1847 Kouter straetje (ABu), de bovenkant Het Kouterken (ABu). Het bovendeel wordt Kouterstraat (1989), het onderdeel met een deel van 76 en een nieuwe straat wordt Hergiswillaan. Nummer 76 liep verder naar de Jodenstraat en de Leuvensesteenweg, en heette het Rietbeemdenpad, in 1847 /Sentier/ de Rietbempde (ABu f.7). Het Drieskenspad (nr. 77), in 1847 /Sentier de/ Drieskens (ABu f.7), nu verdwenen, begon aan de splitsing van de Maalderijweg en de Grijpenweg, en slingerde zich in een boog naar de Leuvensesteenweg. Het kruiste hierbij de spoorweg, de Daalstraat en de Vondelstraat. Naar de Vierbunders heet pad 78 het Vierbunderspad, in 1847 /Sentier/ des Quatre bonniers/ (ABu f.7).

Voetpad 81 verbindt de vroegere Hoogmoedige- (11) en Hoksemsestraat (45), richting Hoksem, en heet in 1847 /Sentier/ de Hoxem (ABu f.7), door mij in 1993 genoemd Hoksemspad. Nummer

82 bestond al niet meer in 1847. Het verdwenen voetpad 83, het Kamerhofpad, verbond de Ootmoedige- en de Kamerhofstraat, in 1847 genoemd /Sentier/ de Kamerhof (ABu f.7).

Ten noorden en evenwijdig met de spoorweg, tussen de huidige Tassinstraat en de Spoorwegstraat, liep pad 84, het Van Zevenberghenpad, 1847 /Sentier de/ Van Zevenberghen (ABu f.7), genoemd naar de vroegere eigenaar. Deze familienaam komt al in 1662 voor. Op 21 maart 1662 wordt Huijb van Sevenbergen ‘sterfman’ (SG 452 f.236) en in 1860 vermeldt Popp schrijnwerker Henricus Josephus Vansevenberghe als eigenaar van huis en hof met kadasternummer C221-222, gelegen naast het kerkhof in de Ootmoedigestraat.

Een verdwenen voetpad is ook nummer 85, het Keibergpad, 1847 /Sentier/ de Caubergh (ABu f.8), tussen de Groenhof- en de Keibergstraat. De voetpaden 86 en 87 kruisten elkaar in het Vroenhofveld, thans ingenomen door een nieuwe wijk. Nummer 86, het Groenhofpad, verbond de Sint-Barbestraat met de Groenhofstraat, in 1847 genoemd /Sentier de/ Groenhof (ABu f.8). Nummer 87 verbond de Oude Baan met de Sint-Barbestraat en vormde een kortere weg naar Roosbeek. Oude namen zijn: 1470 kopie 1632 neuen t voetpadt daermen by te Roosbeke weert gaet (SG 452 f.81), 1647 den wech van cumptich naer roosbeeck (RA f.102), niet te verwarren met 1706 den wech van cumptich naer Roesbeeck (SG 4008), waarmee de huidige Roosbeeksestraat werd bedoeld. En verder: 1669 Den voetwech van Cumptich naer Roosbeeck (k. AT f.242v), 1706 int froonhoff velt opden Roosbeeckschen wech (SG 4008), 1756 by het voetpad van cumpticht naer Roosbeeck (Acte II f.205v), 1847 /Sentier/ de Roosbeek (ABu f.8).

Voetpad 88, 1847 /Sentier/ de Geeststraet (ABu f.8), verbond de Geeststraat (20) en de Oude Baan (1), maar werd in tweeën gesneden door de aanleg van de spoorweg. De voetpaden 89 en 90 kruisten elkaar in het Kradelbos. Nummer 89 verbond de Lindeveldstraat (24) met de Blauwbergstraat (21), richting Vertrijk, in 1847 /Sentier/ de Vertrijk (ABu f.8). Nummer 90 liep richting Willebringen, in 1847 /Sentier/ de Willebringen (o.c.), tussen de Lindeveldstraat (24) en het Appeleerke (23). Van de Lindeveldstraat naar het Appeleerke liep zuidelijker ook het Lindeveldpad of voetpad 91, in 1847 /Sentier du/

Lindeveld (ABu f.8). Tot slot vermeld ik het verdwenen Philipspad of voetpad 100, een kort voetpad tussen de Daal- en de Jodenstraat, in 1847 /Sentier/ Philips (ABu f.8).

7.2.5 Voetpaden in de Grijpen

Voetpad 79 doorheen de Grijpen op de Molenberg is volledig verdwenen. Het eindpunt was Oorbeek: 1706 den voedtwech van cumptich naer oirbeeck (SG 4008 f.11), 1847 /Sentier/ du Moulin d'Oirbeek (ABu f.7). Nog gedeeltelijk bestaande is voetpad 80, het Grijpenveldpad, in 1847 /Sentier/ de Greijpenveld (ABu f.7), tussen de Billekens- en de Grijpenweg.

7.2.6 Voetpaden in Hoksem

Het Drogenhofpad 92, in 1847 /Sentier/ de Droogenhof (ABu f.8), verbond de Drogenhofstraat en de Groenstraat. Het Kapittelbergpad 93, in 1847 /Sentier du/ Copittelberg (sic, ABu f.8), liep tussen de Pottestraat (3) en de Kapittelbergstraat (38). Na de aanleg van de E40 werd dit voetpad verlegd langs de snelweg en verbonden met weg 45, met de nieuwe naam Kapittelberg (TD, 1989). Een vroegere naam was in 1706 den voedt wech vuijt hoxsem naer thienen (SG 4008 f.3). Voetpad 94, 1847 /Sentier/ de Willebringen (ABu f.8), bestond uit drie delen: tussen de huidige Sint-Jansstraat en de Drogenhofstraat (39), tussen deze laatste en de Doornestraat, en tussen de Houtweg en de Bosveldweg. Voetpad 95, eveneens in drie delen, liep van de Houtweg naar de Zavelbeemdstraat richting Meldert. Oude namen zijn: 1706 den voedtpadt gaende naer meldert (SG 4008 f.15), 1847 /Sentier/ de Meldert (ABu f.8). Voetpad 96, 1847 /Sentier/ de Meldert à Hoxem (ABu f.8) loopt doorheen het Persveld naar de Zavelbeemdstraat.

Aan het verenigingspunt van de Appelarenweg en de Bosveldweg begon eertijds het Persveldpad of voetpad 97, dat liep naar de Persstraat, in 1847 genoemd /Sentier/ Het Persveld (ABu f.8). Voetpad 98 bestaat nog grotendeels. Het (verdwenen) eerste gedeelte liep van de huidige Sint-Jansstraat naar de Persstraat. Het nog bestaande

tweede gedeelte loopt verder naar de Bron- en de Ridderstraat. Dit voetpad is zeer oud. In 1340 heet het iuxta paruam stratam ducentem versus houtheem (LM 54d v^o), in 1470 kopie 1632 aen t'pedeken te houthem weerts gaende (SG 452 f.15) en in de Atlas van 1847 /Sentier/ de Hauthem, maar ook Persstraetje (ABu f.8).

Tot slot vermeld ik voetpad 99, doorheen de ‘laars’ van Hoksem, in 1847 genoemd /Sentier/ de Tirlemont (ABu f.8).

7.3 Nieuwe wegen

In Kumtich komen de nieuwe wegen voor in het vroegere Vroenhofveld, bewaard in de korrupte schrijfwijze Groneshof (DS 1977). Twee andere straten, de Echostraat en de Alpenstraat (1977), zijn vergezochte fantasienamen die herinneren aan de verzustering met Hergiswil (cf. Hergiswillaan onder 7.2.4) met bijgedachte aan de echo's in de Alpen. De andere straten in deze wijk zijn gevormd met een plantnaam, zoals de Bloemenstraat, en met boomnamen, zoals in Beukenstraat, Eikenstraat, Dennenstraat, Hulststraat en Sparrenstraat (1977).

7.4 Spoorweg

Op 21 september 1837 werd de spoorlijn Leuven-Tienen ingewijd. Deze spoorweg is bekend onder de volgende benamingen: 1838 Le chemin de Fer (Croq.), 1840 Yzerenweg van Loven naer Thienen (k. Voncken 4), 1845 Eyserweg (Croq.), 1846 Yzeren weg (Croq.), 1883 Chemin de fer de Louvain à Tirlemont (AW), enz. Volgens het eerste projekt van 1833 zou de spoorweg bij het verlaten van Kumtich naar het zuiden afbuigen, richting Bost. Bij dit voorstel zou het Tiense station dan gebouwd worden ter hoogte van de huidige E 40. Later werd de spoorweg evenwel naar het noorden afgebogen.

Het bekendste bouwwerk was de Tunnel van Kumtich. Hij was 990 m lang, 3,98 m breed en 5,50 m hoog, gelegen tussen kilometerpaal 37 en 38. De tocht door de tunnel duurde 3 minuten. Naast de tunnel kwam er een tweede. Toen deze tunnel op 21 januari 1845 instortte,

Fig. 10. Wegen in Hoksem (nu Hoegaarden). Toestand in 1993.

verwekte dit een groot schandaal. Voor de afbeelding van de ingestorte tunnel, zie A. Verbouwe (ESB 1935, 295). Meer dan 500 arbeiders werkten aan de afbraak van de twee tunnels. De bouwer van de tunnel, ingenieur Menu, overleed kort daarop te Binche, op donderdag 9 oktober 1845 (TNA, okt. 1845).

8. Bouwwerken

8.1 Kerkelijke gebouwen

8.1.1 Kerken

Het bekendste gebouw van Kumtich is de Sint-Gilliskerk, gebouwd op perceel C220, gewoonlijk genoemd de Kerk van Kumtich: 1403 de kercke van comtich (KAB 16.145 f.12v), 1470-1632 by de kercke tot Cumptich (SG 452 f.30v), enz. Het is een zuilenbasiliek met drie beu-

ken van drie ongelijke traveeën en een ingebouwde westertoren. De oudste delen van de Romaanse kerk dateren uit de 11de eeuw.

Op de hoek van de Kapelleblokstraat en de Kerkomsestraat, op perceel A 291 in Breisem, staat de Heilig Kruiskapel of Sint-Corneliuskapel, gebouwd in opdracht van de abdij van Sint-Cornelis-Munster begin 14de eeuw. Het is een pittoresk Gotisch gebouw van kwartsiet en kalkzandsteen (Bouwen, 1971, 204), in oude teksten gewoonlijk Kapel van Breisem genoemd: 1470 die capelle van Breyseem (SG 460 f.22), 1661 het gehucht van Breijssem hebbende eene cappelle (Serie G 4), enz. Merkwaardig is de oude put achter de kapel.

Volledigheidshalve vermeld ik de Kerk of Kapel van Hoksem, 1340 in capella de hoxeem (LM 54d v^o), 1582 die kercke van hoxim (SG 4240 f.16), gelegen op grondgebied Hoegaarden, op perceel A 148. Dit Romaanse gebouw uit de 12de eeuw met latere verbouwingen is vooral bekend wegens zijn toren met een haan en een hen (Kempeneers, 1985, 250).

8.1.2 Kapellen

Bij het Sint-Jakobsgasthuis (zie 8.1.4) stond op perceel C 99 in een haag de Sint-Jakobskapel. Nu herinnert nog enkel een klein glasraam in het benzinestation Michiels aan de verdwenen kapel. Dit glasraam, vervaardigd door Frans Van Immerseel uit Lier, stelt de heilige Jakob van Compostella voor, patroon van de bedevaarders. Vermoedelijk werd deze kapel gebouwd op het einde van de 18de eeuw. Ze kwam in de plaats van een grotere kapel, die wellicht dateert uit de 12de eeuw. Deze kapel gaf haar naam aan de Kapelstraat. Volgens een afbeelding in het kaartenboek van de abdij Ter Kameren bestond deze kapel uit een beuk met aan elke zijde drie ramen, en een kleiner koor met absis. Oude namen: 1636 achter die cappelle van Cumptich (SG 2043 f.85v), 1661 St Jacobs gasthuijs, weesende oick eene cappelle (Serie G 4), 1709 die capelle toebehoorende de taefel van cumtich (SG 4008), 1753 St Jacob (kaart Fricx), 1910 Chapelle St Jacques (kaart MCI), 1970 St Jacobskapel (kaart NGI).

De Sint-Barbarakapel, 1847 Chapelle (ABu), 1854 Chap. Ste Barbe (kaart Vdm), staat op perceel F 146 bij de Geeststraat en werd

gebouwd tijdens de aanleg van de spoorweg en de tunnel in 1836-37. In een steen staat een chronogram of jaartalvers in slecht Latijn: hoc aeDIfICatUM fUIt ab opIfICIbUs VIae ferreae atqUe sUbterraneae, te vertalen als ‘Dit werd gebouwd door de makers van de ijzeren en ook onderaardse weg’. Hieronder staat verder: St Barbe OPN (= ora pro nobis), ANNO 1836. Deze datum komt niet overeen met het jaartalvers. In dit vers werden oorspronkelijk de grote letters in het rood geschilderd, de kleine in het zwart. De C van ‘hoc’ is bij vergissing klein geschreven. Als we de rode letters (met de C) optellen, bekomen we het jaartal 1837. Er is dus ook een I te groot gemaakt.

Op C 329 bij de hoeve Blyckaerts-Tassin, dit is de noordelijke hoek van de Tassin- en de Sint-Barbarastraat, staat de Sint-Bernarduskapel, met de tekst: Gebouwt door Mynheer Auguste Blyckaerts en zyne dame Theresia Tassin in het jaar 1879.

Verder telt Kumtich nog 5 Mariakapelletjes. Op het uiteinde van de weide van de hoeve Henri Devadder, schuin tegenover bakkerij Everaerts-Sciot, vinden we een kapelletje toegewijd aan O.L. Vrouw van Banneux, met als opschrift ‘Ik ben de moeder der armen’. Op de hoek van de Hoksemsesteenweg en het Heidewegje staat een kapel, toegewijd aan O.L. Vrouw van Onbevlekte Ontvangenis, met als opschrift ‘Zet hier geen voet of zeg Maria Wees Gegroet’. Een modern aandoende kapel, op de splitsing van Maalderijweg en Hoksemsesteenweg, wordt al vermeld op de militaire kaart van 1910 als Chapelle. Deze Mariakapel heeft geen opschrift. In Breisem staat een Lourdeskapel op de hoek van de Billighout- en de Kleinveldstraat. Hierop staat te lezen: Gebouwd door de familie Richard 1924. De interessantste Lourdeskapel staat evenwel in Hoksem op perceel F 299b, bij het begin van de Houtweg. In een ruitvormige steen staat een gedeeltelijk onleesbaar chronogram: LIeVe VroUW Van LoUrDes beWaar aLtoos hoXeMs InWoners Van aLLe ongeLUk. Bij optelling van de grote letters, waarbij W gelijk is aan VV, vinden we als bouwjaar 1877. Hieronder staan de schenkers: Angelica Decoster en Adelia Tassin.

8.1.3 De Pastorie

Op perceel C 202 tegenover de kerk staat de Pastorie, in 1725 genoemd het pastoreel huijs of de wooninghe ofte het huijs vande pastoor (KAB 2806). Volgens Bouwen (1971, 203-4) werd de pastorie gebouwd eind 18de eeuw ‘in tegenstelling tot de muurankers 1727, thans boven de garagepoort maar vermoedelijk afkomstig van de voormalige duiventoren’. Het muuranker stelt echter 1729 voor en komt overeen met de werkelijke bouwdatum. De archiefstukken KAB 2800, 2801, 2802 en 2806 die handelen over de bouw van de pastorie, dateren uit de periode 1720 tot 1731.

8.1.4 Het Gasthuis

Het Sint-Jakobsgasthuis, 1470 die straete metten gasthuise (SG 460 f.26), 1470 kopie 1632 bij t'gasthuys te Cumptich (SG 452 f.168), 1661 eene parochie met een gasthuys genaempt St Jacobs gasthuijs (Serie G 4), stond in de vroegere Kapelstraat, nu omgeving garage Michiels. Hiertoe hoorde ook de Sint-Jakobskapel (z.a.). Zie ook Gasthuisblok.

8.2 Openbare en industriële gebouwen

8.2.1 Molens

In wegaanduidingen komt dikwijls een watermolen als eindpunt voor. Meestal liggen deze molens buiten Kumtich. De Heimolen, 1340 de molendino dicto heydmolen (LM 58c), of de Molen van Roosbeek ligt aan de Velp onder Roosbeek. Eveneens aan de Velp, maar op grondgebied Kerkom, ligt de Molen van Bijvoorden. Op de Kleinbeek onder Tienen, vlak bij de uitmonding in de Mene, stond de Grijpenmolen, in 1340 vermeld als in vico de molendini de gripen (LM 2b). Op de Mene zelf, op perceel B4 onder Oorbeek, staat de Molen van Oorbeek.

Op de Mene treffen we nog twee andere molens aan: de nog bestaande molen in het dorp van Hoksem en de verdwenen molen te Bijgaarden. Beide molens heetten ‘slagmolen’. De ligging moet blij-

ken uit de kontekst. De Molen te Bijgaarden, 1470 bijden molen te bijgarden (SG 460 f.209v), was te situeren op de Mene in de ‘laars’ van Hoksem, dicht bij de wijngaard genoemd de Drakenberg (z.a.). In het boek van de Armentafel (LM 1340) komt de persoonsnaam bigarden talrijk voor. Volgens A. Wauters was hij in 1422 en 1440 eigendom van Jan van Kersbeek. Deze molen wordt al vermeld in 1340 als de slachmoelen (LM 64d v^o) en duidelijker in 1470 opten siegelberch Regenoot die strate die van den schlachmoelen geet te cumptic wert (SG 460 f.115). Soms wordt ‘slagmolen’ verduidelijkt: 1470 den ouersten slachmolen (SG 452 f.176v) en 1647 naer de quade slachmoelen (RA f.197v).

In het dorp Hoksem ligt eveneens een slagmolen, met kadasternummer A 146f, meestal de Tafelslagmolen genoemd, omdat hij een tijd lang eigendom was van de Tafel van de Heilige Geest: 1470 bouen der tafelen slachmoelen van cumptich (SG 460 f.30v), 1589 bouen de slachmolen van hoxem (SG 455 f.173), enz. Andere namen zijn: 1470 Onderste slachmolen (Wauters, 140) of gewoon Molen, 1659-79 Het Capittel van hunnen meulen gelegen tot Hoxem (Serie H 4 nr. 44). Waarschijnlijk is dit dezelfde als de Kleine molen, 1589 aen die cleyn molen (SG 455 f.171), 1706 aen de cleijne meulen (SG 4008 f.18v). In 1798 werd de Molen van Hoksem eigendom van N. Meys. Hij werd definitief stopgezet door A. Gellens in 1981 (Doperé, 1991, 68).

Een verdwenen molen was de Wee- of Wedemolen op de Bedafbeek in Stratem, 1470 bouen die wetmoelen, een weetmoelen belegen te stratem, (SG 460 f.20v en 74v). De wede is een plant waarvan een blauwe kleurstof verkregen werd. In 1470 behoorde de molen toe aan Katheline van Winde, Jan van Beerts gheselline, later aan de weduwe Puttars (SG 460 f.74v). In 1589 is de eigenaar Cornelis Lambierts alias boeten (SG 455 f.96). Kumtich had tot in 1942 een windmolen. Deze molen stond ten zuiden van Papendaal aan de Leuvensesteenweg, aan de linkerzijde richting Leuven, net voorbij het huidige huis nr. 692 en aan het uiteinde van het Molenwegje, dat de Leuvensesteenweg verbindt met de Keibergstraat.

8.2.2 Paanhuizen en herbergen

Paanhuis is in het oosten van Oost-Brabant het gewone woord voor brouwerij. Het komt volgens Claes voor ten oosten van de lijn Aarschot-Lubbeek-Tienen (1987, 73). In Kumtich vond ik minstens vijf paanhuizen. In 1470 had Jan van Meere een paanhuis in de Daalstraat bij Jannes Robins wouwer (SG 460 f.26v). Bij dezelfde vijver lag ook het paanhuis van Peter Swans (o.c., f.34v). In hetzelfde register vind ik een paanhuis van Henrick Gielis, gelegen op de Plaats (o.c., f.26v), maar in 1470 lag bij de Bruul op de Beek een geleghen... t'welck een panhuis te sijne plach (f.9). Ook opten houel te cumptic (f.116) lag een paanhuis, wellicht hetzelfde dat in 1589 eigendom was van Matheeus Welters en hiervoor van Meester Aert Haechmans (SG 460 f.26v). Ook Hoksem had zijn paanhuis. In 1706 was het onderhalff dachmael schuer en paenhuijs (SG 4008 f.19v), gelegen bij Matthues van Eijen en de straat.

Aan een paanhuis herinnert ook het Paanhuishof, gelegen in de Ootmoedigestraat: 1470 Jn dopheemstraete bijden panhuis hoff (SG 460 f.116v). Al in 1470 komt bij de Beek het Oud Paanhuis voor, opte beeke... d'out panhuis (SG 460 f.117), dat in het begin van de 16de eeuw eigendom was van Gieles Robyns (SG 457 f.47v). In 1589 was het afgebroken. Het heet dan eenen hoff daer hier voertyden een huys heeft op gestaen gelegen opde beecke datmen daudt panis plach te heeten (SG 455 f.82v).

Op de kaart van Vandermaelen (1854) komt een Brasserie voor, in het begin van de Sint-Barbestraat (perceel C 214). In de lijst van Popp (1860) heeft de weduwe van Jean Truyens een herberg op C 103 (hoek Groenhofstraat-Kumtichstraat) en Jacobus Schots op C 133a, op de hoek naast het Rietbeemdpad. Op een prentkaart van 1913 komt een Estaminet voor, op perceel C208, tegenover de kerk. Nu heet dit café gewoon met de biernaam Stella Artois. Deze woning brandde af in november 1974 en werd vernieuwd in maart 1975. De volksmond noemt het café Bij Gènke, naar de grootvader Eugène Delvaux. Overgenomen door de schoonzoon Willy Pans, wordt de herberg thans uitgebaat door de echtgenote Marie-Thérèse Delvaux. Recenter is de Ploeg, herberg van Simone Kempeneers, nu beenhouwerij Ronny, tussen Groenhof- en Keibergstraat (perceel C102), in

1860 eigendom van Pierre Philips, zoon van André, met als beroep ‘colporteur’ (lijst Popp). Op vroeger C 100 kwam de herberg De Nieuwe Hoek, op de hoek van de Keiberg- en de Kumtichstraat. Bekend is de diskotheek Xanadu, zo genoemd naar de gelijknamige Amerikaanse muzikale film uit 1980, in de regie van Robert Greenwald. Ik vermeld ten slotte herberg De Parel, Kerkomsestraat 103 in Breisem en de Castel Pic, Leuvenselaan 804.

8.2.3 School en Gemeentehuis

Het gebouw op perceel C 219, gelegen tegen het kerkhof, deed in 1860 dienst als school en gemeentehuis. Wegens een gebrek aan lokalen bouwde de gemeente een nieuwe school in 1879-80 in de Keibergstraat, tegenover het rustoord Renaissance. Hier bevindt zich ook een filiaal van de Tiense Openbare Bibliotheek. De school hield stand tot in 1985. Naast dit gemeentelijk onderwijs ontstond na de schoolstrijd een vrije katholieke school in de Groenhofstraat, die geopend werd in 1881.

Het oude gemeentehuis op het Sint-Gillisplein werd afgebroken in 1964. Het nieuwe gemeentehuis kwam enkele meters verder. Het werd gebouwd door aannemer V. Lurquin uit Oplinter volgens de plannen van architekt A. Demey uit Oudergem. In 1965 wijdde burgemeester René Caberghs het gebouw in. Na de fusie van 1977 kreeg het gemeentehuis een andere funktie.

8.2.4 Smis en Pers

Wauters citeert in het centrum van Kumtich in 1470 de smisse en in 1440 de oude smisse, zonder verdere lokalisering (1971, 142). Thans komt de naam De Smis nog voor, rechts van de herberg De Nieuwe Hoek. In 1847 woonden de erfgenamen van Hubert Van Gramberen op het uiteinde van de Jodenstraat, vlak bij de Leuvensesteenweg, op perceel C 28b. Dit huis wordt beschreven als forge et place (ABu). In 1860 woonde hoefsmid Ludovicus Merckx in het huis met kadasternummer C 75a, aan de Leuvensesteenweg, iets hoger dan de huidige Kumtichstraat.

Op een ekonomische aktiviteit wijst ook de Pers, in het Persveld. De benaming ging vlug over op het omliggende veld: 1706 op de pes tot hoxem, op de pers, enz. (SG 4008 f.17v en 19). Het betreft hier de wijnpers van de heer van Meldert, vgl. 16de eeuw voer heren liebrecht van meldert perse (SG 456 f.6). Zie ook Persveld.

8.3 Partikuliere gebouwen

8.3.1 Hof

Hof als woonstede

Hof komt in Kumtich dikwijls voor in de betekenis van woonstede of hoeve. Door een gebrekkige kennis van de opeenvolgende eigenaars, is de lokalisering van deze hoeven niet altijd mogelijk. De hofnaam is een omschrijving of een samenstelling. De meeste hofnamen bevatten de naam van de eigenaar of refereren naar de ligging.

• Benoeming naar de eigenaar

In zijn eenvoudigste vorm is de hofnaam nog geen toponiem. Na de eigenaar volgt de aanduiding ‘huis en hof’: 1470 meeus die kempener van sijnen huise ende houe... inde straete die van vertrike compt (SG 460 f.108v). Hiernaast komen omschrijvingen voor met de eigenaar in de genitief: 1470 achter D'aex hoff (SG 460 f.6v), bij Lyskens hoff (f.29), achter Jans wijlen van colem hoff (f.89v), Lieuen Gielis hoff, in Stratem (f.129), achter Geert Bastarts hoff, achter de kapel van Breisem (f.140v), enz. Dit type komt ook later nog voor: 1470 kopie 1632 t'raymaeckers hoff (SG 452 f.164), te situeren in het Lindeveld op percelen F 147 en F 148; 1470 kopie 1632 colcx hoff (SG 452 f.181v), al in 1440 eigendom van de Tafel van Kumtich, maar in leen van de abdij van Inden en te situeren bij het Kamerhof; 1680-1702 Wauter Boons hoff (SH 4 nr. 25), in Stratem; 1706 aen swerte geedts hoff (SG 4008 f.13), identiek met aen swertekens hoff, in Hoksem (o.c., f.16v).

Bekend is ook in 1470 Jans van oppendorphoff (SG 452 f.263), een hoeve in Breisem op perceel A107 bij de Kruisboomweg. Deze hoeve werd in 1669 verworven, samen met 26 bunders akkerland, door de familie Van Dongelberg (Wauters, 1876, 141), identiek met de hoeve van Jean Baptiste Aerts in 1876 en in 1847 omschreven als

het Gelegen (ABu f.16v). Het Bijgaardenhof, 1440 Bygaerden hoff (Wauters, 140), lag bij de Molen te Bijgaarden (zie 8.2.1) in de laars van Hoksem.

Ook van-bepalingen komen voor, zoals in het verdwenen Hof van IJse, 1470 thoff van Ische (SG 460 f.100), 1577 thoff van yssche (SG 456 f.26), 17de eeuw bij thoff van essche (SG 453 f.110v), enz. Dit hof hoorde toe aan de adellijke familie Van Yssche. In 1470 is Joannes Robijns er de eigenaar van, in 1577 de geruen Johannes robijns en later jonker Schotte. Deze hoeve paalde aan het Hof van Vrouwenperk en is dan wellicht te situeren in de hoek Sint-Barbarastraat en Bruulstraat bij de spoorweg (percelen C 322 en C 323). Genoemde Schotte had in 1737 ook in de Daalstraat eenen hof geheeten den arenbergh (KAB 2807). Zie ook Puthof.

De abdij van Vrouwenpark in Rotselaar had in Kumtich al sedert 1218 een hof dat het Hof van Vrouwenperk heette: 1470 thoff van vrouwenperke (SG 460 f.100), 1ste helft 15de eeuw Der hof van Cumptich van vrouwen perricke (R 44.679 f.27), enz. Een andere naam is het Monnikenhof: 1340 inter terram curie monachorum de comtheyo (LM 57c), 1470 kopie 1632 thoff vande monken (SG 452 f.3v). De hoeve werd op 23 maart 1799 verkocht aan Charles Catus. Het hof is te vereenzelvigen met de hoeve van Ludovicus Aerts en Joannes-Hugo-Augustus Blyckaerts in 1860, op perceel C 330 en omgeving, aan de noordkant van de Ootmoedigestraat.

Langs de Kamerhofstraat, de latere Stationsstraat, staat sedert de 13de eeuw het Hof ter Kameren: 1340 inter terram monasterij de camera (LM 66a), 1470 bij thoff ter cameren (SG 460 f.25v), 1632 bouen thoff vander Cameren (SG 452 f.209v), 1647 t'clooster ter camere (RA f.102), 1799 Camerhof (La. f.3). De hoeve, eertijds eigendom van de abdij van Ter Kameren te Brussel, staat op perceel C 260. Ze werd verkocht op 22 feb. 1800 aan Jean-Henri-Joseph Spoelbergh. Volgens een thans verdwenen balk werd de hoeve verbouwd door J.B. Destrée in 1808. In 1860 is het de hoeve van Mathieu Smolders. Nu hoort het pand toe aan de gebroeders Vanparijs.

Op de eigendomsverhouding wijst ook de naam Vroenhof, waarin vroen betekent ‘van de heer’. Oude vormen zijn: 1403 achter tvroenhof (KAB 16.145 f.5v), 1470 inden vroenhoff (SG 460 f.10),

1470 kopie 1632 t'goet vanden vroenhoeue (SG 452 f.275v), 1577 Jnden froonhoff (SG 456 f.2v), 1687 op den vroijenhoff (KAB 2806).

Het niet meer begrepen vroen- werd gewijzigd in groen-: 1646 op de groenhoue (SK 1 f.72), 1846 Groenenhof (Croq.), 1853 Groeneshoef (Croq.), 1917 Groneshof (MC art. 1441), en vandaar ook de korrupte straatnaam Groneshof. Deze hoeve, op perceel C213 naast de kerk, was sedert de 13de eeuw eigendom van de abdij van Inden bij Aken, ook genoemd Sint-Cornelis-Munster. Omdat hier de proost woonde, heette het gebouw ook het Proosthuis. Op 10 mei 1759 werd de hoeve met alle bezittingen verkocht aan de abdij van Heilissem. Opgeheven door de Fransen, ging de hoeve op 26 april 1798 voor 710.000 ponden over naar Paul-François Vandenberghe. Later kwam ze in het bezit van Joannes-Josephus Vandermonde de Bunsbeek. Circa 1920 word de hoeve in twee eigendommen gesplitst en verminkt door een scheidingsmuur in het binnenhof en een recente woning naast de poorttoren (Bouwen, 1971, 203). In het nieuwe gedeelte woont thans Theo Willems, in het oude Louis De Vadder.

Tussen de Breisemsbroekstraat en de Velpe, op percelen A 16 tot A 22, stond tot na 1910 het Hof van Bollaer, met als oude vormen: 1470 kopie 1632 thoff van bollaer, byden houe bollaer (SG 452 f.56), 1652 t'hof te bollaert (Wauters, 139). Het gebouw stond op perceel A 19. De naam Bollaer(t) kan men vergelijken met de hoeve den bollaert in Wilrijk, waarschijnlijk genoemd naar een persoonsnaam (Van Passen en Roelandts, 1967, 50). In Breisem was in 1340 Jan van Bollo eigenaar van het Hof van Bollaer, in 1440 Reynder Spechs. In 1470 wordt het omschreven als thuys ende hoff... metten graeuen oft waeter omme t voorschreuen hoff gaende (SG 452 f.56). Samen met alle ‘toebehoorten’ was het hof 4,5 bunders groot. In 1847 hoorde het toe aan gravin d'Yves uit Brussel, in 1860 aan Petrus Janssens. Het goed grensde aan het Bielekout, nu de Gulden Nagel, en heette daarom in 1777 Cense Bielekout (kaart Ferraris), en in 1846 met verkeerde grafie T'hof bille cauter (ABu Vissenaken). Voor de hoeve Billighout, zie bij Hof te Bonbroek.

• Benoeming naar de ligging

De hoeve die thans bekend staat als de Billighouthoeve, heette voorheen het Hof te Bonbroek, met als oude vormen: 1470 gelege oft winninghe gelegen int bombroch, achter thoff te bombroch (SG 460 f.67 en 147v), 16de eeuw aen thoff van bonbroeck (SG 457 f.44v), 1632 bij thoff te bombroeck (SG 452 f.276), 1777 Cense inbroeck (kaart Ferraris). In 1883 heet de hoeve Billighout ferme (AW), zodat er verwarring ontstaat met het Hof Bielekout aan de Velp (zie Hof van Bollaer). Het Hof te Bonbroek, nu Billighout, staat op perceel A 35. In 1440 was dit hof eigendom van Mechtelt vander Borchouen, in 1470 van heer Augustijn van Borchouen en Jan vander Borchouen, zijn neef, en in 1688 van Sint Cornelis Munster (SG 460 f.67). De hoeve werd op 13 april 1800 verkocht aan Jean-Joseph Claret. Daarna werd de familie Wyns uit Brussel eigenaar, van wie het door erfenis overging op senator Joseph-Emmanuel Zaman eveneens uit Brussel. Voor 1930 was de familie Richard eigenaar van de hoeve. Ze werd gekocht door Janssens uit Molenbeek-Wersbeek. De huidige bewoonster (1993) is Aline Janssens, die getrouwd was met Felix Georges Merckx (inlichting zoon Merckx).

Naar de ligging is ook het verdwenen Hof te Broek genoemd: 1470 voor voor thoff te broeke, ten houe vanden Broke wert gaende (SG 460 f.1v en 23), 16de eeuw Cappittel van hoxem van hunnen goeden ende hoeuen ten broecke (SG 456 f.13v). Dit hof was eigendom van de abdij van Park in Heverlee, daarna van het Kapittel van Hoksem. Dit hof was gelegen op percelen D 195, D 199 en D 200, in de scherpe hoek tussen de Langeweideweg (nr. 32) en de Mettenweg (nr. 30), bij de Mene.

Een ander verdwenen hof lag op de Koudenberg (z.a.), genoemd het Hof te Koudenberg of Koudenbergs Hof, dat eigendom was van de priorij van Betlehem bij Leuven. Oude vormen zijn: 1470 kopie 1632 tegen hoff te couwenberghe ouer, den cauwenberchs hoff (SG 452 f.25v en 162), 17de eeuw cauwenbergh hoff (SG 453 f.4).

Hof als tuin

In de betekenis ‘stuk land, tuin’ is hof meestal mannelijk en wordt dan vergezeld van het lidwoord de. Het gaat telkens om composita,

waarbij het eerste lid een eigenschap aangeeft om de hof van andere te onderscheiden. Dit specificans is een kleur zoals in Geelhof, in 1470 den gheel hoff (SG 460 f.135), in Breisem. Op de vorm wijst de Langenhof. In 1470 bezat Henrick Gielis Claes sone... eenen grashoff met oestboemen... geheeten den langen hoff (SG 460 f.116). In 1589 is de eigenaar Jan bleyckers te voeren claes druys (SG 455 f.70). Deze hof is te situeren bij het Grijpenveld.

Met een plantnaam als eerste lid vond ik: de Eikenhof, 1470 aenden eicken hoff (SG 460 f.209), eigendom van Lodewijck de Muntere (SG 452 f.363), gelegen ten zuiden van de Sint-Jansborn op perceel E54, nu nog altijd een bos; de Koolhof, 1690 den cooelhoff (KAB 2793), eigendom van de Kerk van Kumtich tegenover het kerkhof; de Spelthof, 1706 een halff daghmael genaempt den spelthoff (SG 4008 f.5v).

Het Drieshofken, 1470 aen dries hoefken (SG 460 f.52), gelegen aan de Zegelberg, is niet identiek met 1470 bij dries hoefken (o.c., f.72), dat gesitueerd wordt bij de Molenweg in het Grijpveld. Dit laatste perceel heet in een kopie van 1632 bij diesch hoffken (SG 452 f.172).

Naar de aard van de bodem verwijst de Drogenhof, waarvan ik twee voorbeelden vond: 1589 den droegen hoff (SG 455 f.78), gelegen in Stratem bij de Rietbeemden, en 1706 den droegen hoff (SG 4008 f.11v), in Hoksem (vgl. Drogenhofstraat en -pad). Eveneens in Hoksem, in het Broek bij de Nieuwstraat, lag de Kijfhof, 1706 den keyffhoff (SG 4008 f.20v). Kijf verwijst naar een betwisting over de grenzen (Helsen, 1937, 29).

De Zielmissenhof, 1470 bijden zielmessen hoff (SG 460 f.36), ligt achter de kerk van Kumtich op perceel C 217 en wijst op de opbrengst die diende voor de zielmis (cf. Zielmissenbeemd). De Kapellehof, 1589 achter den cappellenhoff (SG 455 f.104v), 16de eeuw den cappellehof (SG 456 f.11v), is een stuk land bij de kapel van Breisem (perceel A 288), in 1860 54 a 10 ca groot. Deze hof was eigendom van de kapel. Kapel wijst hier dus op de ligging bij de genoemde kapel, maar ook op de eigenaar. Dezelfde betekenis heeft Gasthuishof, 1470 den gasthushoff (SG 460 f.26), 1577 dat gasthuys hoff van cumptich (SG 456 f.27), eigendom van en gelegen bij het Gasthuis,

namelijk de percelen C 95 en C 96 tussen de huidige Keiberg- en de Kumtichstraat. Eigenaardig is dat het Kerkhof van Kumtich met het mannelijk lidwoord wordt aangeduid, terwijl het Kerkhof van Breisem onzijdig is. Vergelijk: 1470 tegen den kerckhoff van comptich (SG 460 f.30), tegenover 1599 het Kerckhoff (SH 4 nr. 21), in Breisem. In Breisem heeft het Kerkhof het nummer A 290, in Kumtich is dit C 218. De muur rond het Kerkhof in Kumtich dateert, volgens de datumstenen in de muur, van 1638 en werd vernieuwd in 1913.

Waarschijnlijk is de Puthof, 1470 den puthohf (sic) (SG 460 f.101), 1589 over den puthoff (SG 455 f.70v), genoemd naar de put van IJse (zie 3.2.4), aangezien de Puthof en de put van IJse dezelfde eigenaars hadden. Gedeeltelijk identiek met de Puthof is de Pothof, 1470 achter den Pothoff (SG 460 f.26), waarin pot betekent ‘ingezonken laag land’ (Schönfeld, 1980, 120). De Pothof was dus eertijds groter dan de Puthof. Zo bezat Jan vande Plas, te voren Servaes Swinnen, in 1663 een huys ende hoff gelegen op den pothoff (SH 4 nr. 48). Later werd de naam Pothof alleen gebruikt voor de Puthof aldaar. Is mijn lokalisering juist, dan is deze hof te situeren tussen de Overmoedigestraat en de Lindeveldstraat, bij het Lindeveld, met de kadasternummers C 291 tot C 296. Een hoeve staat op nummer C 294.

Ten slotte komt de diernaam ‘pe(e)rt’ voor in de Peerdhof en het Peerdskerkhof. De Peerdhof, circa 1680 een block geheeten den peerthoff (SH 4 nr. 26), was eigendom van de Tafel van Kumtich en is te vereenzelvigen met perceel D 213, in de hoek gevormd door de Weg naar Oorbeek (nr. 4) en de Langeweideweg (nr. 32), nu doorsneden door de Maalderijweg. Het Peerdskerkhof, 1470 op perts kerchoff (SG 460 f.38), 1589 opden pertskerckhoff (SG 455 f.84v), ligt in het Grijpenveld in de bocht gevormd door de Maalderij- en de Mettenweg, dus in de omgeving van percelen D 215 en D 225. Peerdskerkhof is een veel voorkomende naam, onder meer in Kaggevinne (Claes, 1987, 71) en Tienen (Kempeneers, 1987, 394). De meest aannemelijke verklaring is een plaats waar dode paarden begraven werden. Zie ook Schönfeld, 1980, 58.

8.3.2 Huisnamen

Kumtich kent weinig huisnamen. Aan waterloop 6 (zie 3.1.2) lag het Bedaf, 1470 bij tbedaeff (SG 460 f.11v). In 1470 kopie 1632 wordt het omschreven als een huys metten houe ende metten water ende grauen daeromme geheeten t beddaff (SG 452 f.32v), dat toebehoorde aan de kapelanie van O.L. Vrouw. De betekenis is niet duidelijk. Een Bedaf komt ook voor in Poppel, met als oude vormen: 1340 bona de bondas, 1368 Willem van bondaf op syn goed te bondaf (Helsen, 1978, 167).

Twee samenstellingen met huis zijn: het Lepelhuis, 1470 beneden tleepelhuis (SG 460 f.21), en het Schaliënhuis, 1706 t schailder huijs (SG 4008 f.54v). Het Lepelhuis is te situeren aan de Roosbeeksestraat bij het Veerdaal (omgeving percelen A 308-309) en houdt waarschijnlijk verband met het recht om van elk ‘sester’ één lepel graan te heffen (Mnl. Hwb. 328). Het Schaliënhuis bij de Jodenbeemd verwijst naar de dakbedekking met schalies, Zuidnederlands voor dakleien. Schalder met ingevoegde d is in Tienen nog bekend, onder meer in de uitdrukking ‘blauw zien lijk een schalder’.

Recent is Frituur 't Bieke, Kumtichstraat 3, evenals Mayflower, een bloemen- en plantenzaak op het Sint-Gillisplein. Bekend is het luxueuze privérustoord Renaissance in de Keibergstraat, dat na een ophefmakend faillissement in 1993 werd gekocht door het Tiense OCMW. Tot slot vermeld ik nog het Assekasteel, een huis aan de linkerzijde (richting Leuven) van de Leuvensesteenweg.

8.4 Andere konstrukties

8.4.1 Bruggen

Een los en smal bruggetje over een beek, dikwijls maar één enkele plank, werd vondel of vonder genoemd (Claes, 1987, 91). In Stratem lag zulk bruggetje over de Bedafbeek, bij de kruising van deze beek en het weggetje dat thans Bedafspoor heet, dus tussen de percelen B 229 en B233. Vergelijk 1340 apud straetheem prope vonderken (LM 32b v^o). Later ging de naam Vondel over op de omgeving. Zo bezat

het klooster van Danebroek aan de Bedafbeek in 1709 een weijde genoempt den vondel (SG 4008). Zie ook Vondelstraat.

Een brug is groter dan een vondel. In 1470 wordt een stuk land gesitueerd aen de brugge (SG 460 f.5v). Deze brug lag over de Breisembeek, bij de kruising met de Roosbeeksestraat. Waar de Wijtbeemdenbeek de Oude Baan kruist (aan percelen F 96 en F 106), lag de Stenenbrug: 1470 aende steinenbrugge (SG 460 f.158), 1690 opde steene brugge (KAB 2793).

Twee bruggen werden in 1849 gebouwd over de spoorweg, na de ineenstorting van de tunnel (Croq.). De eerste spoorwegbrug ligt op de Oude Baan, de tweede op de Sint-Barbarastraat.

Ten slotte vond ik nog 7 bruggen in de Atlas der Buurtwegen met een Franse benaming, die ik gemakshalve vertaal. De Broekstraatbrug, 1847 Pont de Broekstraet, ligt aan weg 59 (voorheen de Broekstraat) bij de grens met Vissenaken, waar de genoemde weg de Bielekoutbeek overschrijdt. De Vondelstraatbrug, 1847 /Pont/ de Vondelstraet (ABu p.3), ligt aan de kruising van Vondelstraat en Centrumbeek aan het Rietbeemdpad (voetpad 76). Waar de Centrumbeek de Daalstraat kruist, ligt de Regeringsbrug, in 1847 Pont du gouvernement (ABu p.3). De Belgische staat was hier eigenaar van de waterloop op percelen C 185a en C 186a. De Daalstraatbrug, 1847 Pont de Daelstraet (ABu), ligt op de kruising van deze straat met de Bruulbeek, tussen de percelen C 184 en C 185b. Later werd de beek verlegd langs de straat. Met de Jodenstraatbrug, 1847 /Pont/ de Joodestraet (ABu p.3), bedoelen we de brug op de kruising van de vroegere Jodenstraat en de Bedafbeek. Aan de grens met Oorbeek vond ik nog een brug aan de verdwenen vloedgracht, in 1847 genoemd Pont d'Oirbeek, of Oorbeekbrug. Deze brug lag aan de kruising van de Weg naar Oorbeek en de vloedgracht bij perceel D 211. Belangrijker is de Hoksembrug, 1847 Pont d'Hoxem (ABu), op de plaats waar weg 6 over de Mene gaat bij de kerk van Hoksem. Zie ook (H)oppelbrug (3.2.1).

8.4.2 Afsluitingen

Een valveken is een klaphek. Het is een samenstelling met veken, verkleinwoord van vak, uit ouder fakîn, dit is een gevlochten omheining (Schönfeld, 1980, 135). In Breisem stond een valveken in het Heimo-

lenveld in Breisem: 1470 een valveken, bij tvalwecken (sic) (SG 460 f.133v en 143v).

Bekend is ook valgader of verkort valgaar, in Kumtich ook met de variant volgader. Ik heb het woord op minstens drie plaatsen gelokaliseerd: 1340 prope valgader (LM 54d v^o), circa 1700 op den valgaer (Acte II f.214v), een afsluiting bij de huidige Kapittelbergstraat; 1470 ten volgader (SG 460 f.24v), gelegen tussen de Bosveldweg en de Houtweg); en in de 16de eeuw aende valgaerde (SG 457 f.54v), aan het Einde in Breisem.

Een puntige paal, het Billeken, stond aan de tweesprong van de Billekensweg, waar de Daalstraat eindigt: 1647 int greyp-velt aent billeken (RA f.102), 1669 aen het belleken (kaart AT f.249v). Billeken uit belleken, met normale overgang van e naar i voor een gedekte nasaal, is een ontlening uit Romaans baculiolium, verkort tot balliolum, dimunitief van baculum (Gysseling, 1960, 94 en 118), met de betekenis ‘stok, puntige paal’.

8.4.3 Galgen

In Breisem stond de Galg op weg 2, bij het begin van de Galgestraat (nu Galgeveldweg), tussen percelen B 34 en B 448-449: 1340 prope patibulum, aen de ghalghe (LM 57c v^o en 1f), 1470 tegen de gallege van Thienen, aen den galle boem (SG 460 f.4v), enz. Ook bekend als het Gericht van Tienen: 1470 bijt gerichte van Thienen (SG 460 f.23v), 1743 Justice de Tirlemont (kaart Fricx met tekening van de galg). Hier vlakbij stond ook een grensteken in de vorm van een hand of een hendeken. Vergelijk: 1470 bouen die hant daer men te linter wert geet, bij thendeken aen tgherichte van Thienen (SG 460 f.85v en 143v). Over de hand als grensteken, zie Helsen (1937, 28).

Een tweede galg, bekend als de Hondsgalg of het Hondsboomken, stond ten noorden van de huidige spoorwegbrug aan de Sint-Barbarastraat. Oude namen zijn: 1470 bouen thonsboemken (SG 460 f.19v), 17de eeuw aende honssgalghe (SG 453 f.68). In de eigenaardige vorm uit 1470 bij thontscelleken (SG 460 f.157) is het tweede lid wellicht te verklaren als gelleken, verkleinwoord met assimilatie en umlaut uit galg. Het element hon(d) is uitvoerig door Helsen (1981)

beschreven. In kombinatie met boom en galg is hond in de betekenis ‘Frankische rechtsambtenaar’ aannemelijk. De hond bracht de misdadiger naar de galg, waar hij de ladder gereed zette.

Tienen

P. Kempeneers

Afkortingen

ABu	Atlas der Buurtwegen
Acte	Acte de location
AW	Atlas der Waterlopen
Bog	Bogaarden
DS	Dossier Straatnamen
Fer	Ferraris
Hand.	Handelingen
HHD	Hagelands Historisch Documentatiecentrum (1992)
JG	Sint-Jansgasthuis
k.	Kaart
k.AT	Kaartenboek Armentafel
KAB	Kerkelijke Archieven van Brabant
KAH	Kerkarchief Hoegaarden
KL	Kadastrale Legger
La.	Landeloos
LM	Liber Mense (1340)
L	Lijst Straatnamen
Med.	Mededelingen
NGI	Nationaal Geografisch Instituut
Park	Parkabdij
R	Rekenkamers
RA	Rekeningen van de Armentafel (Tienen)
RB	Rekeningen van het Begijnhof
RL	Rekeningen van Sint-Laureins
RP	Rekeningen van Onze-Lieve-Vrouw ten Poel
RW	Rekeningen van het Weeshuis
S.	Serie
SAT	Stedelijk Archief Toreke (voor 1992)
SG	Schepengriffies
TD	Technische Dienst (Stadhuis, Tienen)
TNA	Thiensche Nieuws- en Aenkondigingsblad (zie Z 38)
VB	O.L. Vrouwbroeders
Vdm	Vandermaelen

Geraadpleegde bronnen

1. Onuitgegeven bronnen

Acte. Conditieboek van de Armentafel. - Geklasseerd onder de titel ‘Acte de location des biens des pauvres de la ville de Tirlemont’. Deel I: 1711-12 met

latere toevoegingen. Deel II: Op kaft 1756, 1767, 1769; in werkelijkheid vanaf circa 1700 en later. Deel III: Verhuurboek, 13 aug. 1792. SAT.

Bogaarden. Archief van de Bogaarden van Overlaar. Leuven K.U.L.

Dossier. Dossier Straatnamen (DS). Tienen, gemeentebestuur, 1924, bijgewerkt tot heden. Geklasseerd onder nummer 500.25. Stadhuis Tienen.

Immens. Manuael van Jacobus Ludovicus Jmmens (2). 1797-1851. Ca. 84 folio's. SAT.

Kabbeek. Archief van de Grauwzusters te Kabbeek (Tienen). Mechelen.

V3. Testamenten. 15e eeuw. 11 stukken.

V51. Figuratief plan van de bezittingen. Zie kaarten.

V54. Cheynsboek. Kohier met diverse foliëringen. Hierbij ook los een bundel ‘Leengoet’ (vanaf 1482).

Kerkarchief Hoegaarden (KAH). Diverse akten. Genummerd D1 tot D18.

Kerkelijke archieven van Brabant (KAB). Nu in HHD.

Nr. 2312. Verhuurboek van de H. Geesttafel. 1441. 125 folio's.

Nr. 2792. Herstellingen aan de kerk en de toren van Kumtich, o.a. Reparatie van de kercke ende thooren geschiet A^o 1627. En: Specificatie vande noodighe reparatie. 1706.

Nr. 2792bis. Status animarum (= Zieltjeslijst) parochiae de Cumptich factus mense julio. 1771.

Nr. 2793. Conditie van verhuering van zercke ende zielmisse goed binnen cumptigh. 1690. Niet gepagineerd.

Nr. 2794. Extract vuijt seecker manuael van wijlen sieur Joannes saels. Januari 1700 (+ een stuk uit 1811).

Nr. 2794bis. Registrum beneficii sancti cornelii in breijsem. Door secr. E.N.J. Casselot. 17 aug. 1760 (kopie van 1625). Met een dokument uit 1770 ‘Staet van goederen competerende de capellanie van S. Cornelis gefondeert inde capelle van breijsem onder cumptigh’.

Nr. 2806. Fragmenten van rekeningen en processen. 17de en 18de eeuw.

Nr. 2807. Rekeningen van de Armentafel. 1634, 1695-7, 1736-9.

Nr. 2808. Herstellingen uitgevoerd aan de pastorie. 1782.

Nr. 10.934bis. Register van de pitantiedienst van de abdij Maagdendaal te Oplinter. Door Jan vanden Opstalle. 1383. 98 folio's.

Nr. 16.145. /D/It es Dboec vanden goiden en Renten des Godshuys van darenbroec. 1403 op perkament en andere bundels op papier uit de 16de eeuw. 40 folio's.

Nr. 22.047. Cartularium met afschriften van 219 oorkonden (1214-1459), kopie 14e-15e eeuw. 115 folio's.

Nr. 22.343. Rekeninghe... notaris J.C. Nihoul. 1796-7. 21 folio's.

Landeloos. Registre des biens, fonds et rentes de la fondation Landeloos. SAT.

Liber. Liber mense sancti spiritus thenensis. Cijnsboek van de Tafel van de H. Geest. Tienen 1340, met latere toevoegingen. 284 folio's. Draagt als rugtitel ‘Sommier des bienfonds de la table des pauvres de Tirlemont 1340’. SAT.

Matrice. Matrice cadastrale ou liste des propriétaires avec relevés de leurs propriétés foncières non-baties et baties. Kumtich 1859, met latere aanvullingen tot 1920. 5e deel. Art. 1244 tot 1506. SAT.

Parkabdij. Heverlee.

Nr. H 1 (= R IX 113) en H 2 (= R VIII 3). Liber conventus, kopie 16de eeuw. 634 folio's.

Nr. R VII 6. Cijnsboek van 1308 + bijvoegsel.

Nr. R VII 7. Cijnsboek van Park 1293.

Nr. R VII 8. Cijnsboek van Park 1308 en 1329. 77 folio's (nieuwe foliëring).

Rekeningen Armentafel (RA). Geklasseerd onder ‘Compte de la table des pauvres de Tirlemont de l'année de...’. Doorlopende reeks vanaf 1321-22 tot aan de Franse Revolutie. SAT.

1321-22. Rekeningen door klerk Arnoldus van Kerkeem. 70 blz.

1333. Naamloos. 84 blz.

1336. Naamloos. 69 blz.

1379. ‘Dits dmaenboec der tafelen sheylichs geests van thienen’. 99 blz. (Eerste maal in het Nederlands).

1482-83. Rekeningen van de klerken Anthoenis van putsey en henricx vanden poele. 93 folio's.

1563-64. Rekeningen van rentmeester henric van nerim. 146 folio's.

1667-68. Rekeningen van rentmeester J. de hertoge. 241 folio's.

1702-3. Rekeningen van tafelmeester m. van der meeren. 93 folio's.

Rekeningen Begijnhof (RB). Beguinages de Tirlemont. Rekeningen van 1700 tot 1704, en van 1749 tot 1752. SAT.

Rekeningen Laureins (RL). Rekeningen van het Sint-Laureinsgasthuis. SAT.

1577-78. Rekeningen van rentmeester Jans van pamele. 41 folio's.

1636. Rekeningen van rentmeester Jaques Seruaes. 45 folio's.

1641-42. Id., 46 folio's.

1757-58. Rekeningen van Joseph Clement renson. 32 folio's.

Rekeningen Poel (RP). Rekeningen van de kerkfabriek van Onze-Lieve-Vrouw ten Poel. 11 delen oude rekeningen en andere stukken, in 1861 ingebonden door pastoor Ulens. SAT.

I. Begint met de rekeningen van klerk Martinus van Turnhout, 1360-61. 5 folio's. In hetzelfde deel rekeningen van latere data, totaal 262 folio's, waarvan sommige door vochtigheid onleesbaar.

II. Veelal van 1424 en volgende jaren, met enkele stukken uit begin 16e eeuw. 295 folio's.

VI. Rekeningen van rentmeester mathias van der meeren, 1703-4. Met latere rekeningen tot 1726. 307 folio's.

Rekeningen Wezenhuis (RW).

Hospices civils de Tirlemont. Sommier des biens et révénus de l'hospice des orphelins d'après le bail du 5 mars 1813. Opgemaakt door notaris Janssen. 164 artikels + index. Geklasseerd onder nummer 19. SAT.

Rekenkamers (R). ARA Brussel.

Nr. 44.679. Cijnsboek 1ste helft 15de eeuw.

Nr. 44.807. Cijnsboek van de hertog van Brabant. 14de eeuw (cf. jaartal 1394 f.27 en 1367 f.37). 46 folio's.

Nr. 44.815. Idem. Vernieuwd 1616. 324 folio's met 956 nummers.

Nr. 44.816. Idem. Vernieuwd 1689. 959 nummers. Grotendeels identiek met Serie H 10 (SAT).

Schepengriffies (SG). Schepengriffies Arrondissement Leuven. Nu in HHD. Nr. 426. Anregistratie aen die Schepenen der Baronnie van Cumptigh. 1791-94.

Nr. 452. Leen Boeck. ‘Dit sijn de leengoeden die men is houdende van den eerweerdighen heere den Abt der vrijer keijserlijcken Abdije van St Cornemis Munster (...) gelegen te Cumptigh’. Vernieuwd 1632, met latere aanvullingen. 443 folio's + index.

Nr. 453. Cijnsboek van Sint-Cornelis Munster. 17de eeuw.

Nr. 454. Cheijnsen Jnt corte onder Cumptigh volgende den auden cheijnsboeck. 1614.

Nr. 455. Chijns ende Ceurboeck des Eerw. Heere Prelaet van St Cornelis Munster opden Jnden boven Aken. 1589.

Nr. 456. Manuael getoghen vuijtten Cheynsboecken des Eerw. heeren... des goutshuijs van sinte cornelis munsttere. 1477 of 1577.

Nr. 457. Manuael (...). Door Adriaen van Ranst. 16de eeuw.

Nr. 460. Dit sint die guede die t' cloister van vrouwenpercke tzijselike houdende sijn van mijnen heere van St: Cornelis Munster... vernuwert 1470. Voleindigd door Henricus Anthonius de Mera (= van Meer bij Goetsenhoven), juli 1491.

Nr. 2042. Prothocolle der stadt Thienen. 27 april 1635 tot 5 mei 1635. 29 folio's.

Nr. 4007. Rekeningh boeck van Cumptich. 1732-39.

Nr. 4008. Dorpsaendrachten. 1706, 1709-10 (niet gepagineerd), 1711, 1713.

Nr. 4240. Rekening van 1582.

Serie (S). Serie A tot en met X, gevolgd door een cijfer. SAT.

A3. Gedeelte van een rekeningboek van 1676 behorende de stad Tienen, f.16 tot 22 en 31 tot 47. Hierbij ingebonden een rekening van het Danebroekklooster, getiteld ‘Rekeninghe adriaens van Ranst zoene Jacopis als Regaerder & Rintmeester des closters van danenbroeck’, 1565-66. 20 folio's. Handschrift in zeer slechte staat.

G4. Declaratie nopens de grenzen van Kumtich en Sint-Pieters-Vissenaken. 28 juni 1661.

H4. Cijnsboek van de Eerw. Vrouwe Abdisse van Vrouwperk. Vernieuwd door Godefridus Joannes Vrancx. Gaat over een periode van 1599 tot 1707. 72 nummers. Uitgegeven door P. Kempeneers, In: Oostbrabantse Historische Teksten, Tielt-Winge, 1987, nr. 6.

H10. Cijnsboek van de hertog van Brabant. Vernieuwd in 1699. 945 nummers. Zie ook R 44.815-6.

K1. Manuaal voor de rentmeester Corselius. Vanaf 1 okt. 1646 en volgende jaren. 126 beschreven folio's.

K3. Molenboek. 249 nieuw genummerde folio's + losse folio's. Samengebracht in 1722 met afschriften van vroegere akten en latere aanvullingen tot 1792.

R1. Aendrachte oft cohiers der stadt van Thienen. 1681. 1076 nummers, waarvan 1 tot 15 ontbreken.

R5. Aandracht van goederen. 1716-7. Onvolledig. Genummerd folio 50-77.

V6. Plan figuratif d'une partie de la chaussée de Tillemont a Louvain. Door landmeter J. Anciaux. 13 aug. 1739.

Z38. Thiensche Nieuws- en Aenkondigingsblad. Tienen, 1845. Geklasseerd onder nummer Z38. SAT.

Sint-Jansgasthuis (JG). Registers over inkomsten en uitgaven van het Sint-Jansgasthuis. SAT.

Nr. 4. Zonder titelblad. Door M.G.H. Michel, notaris te Tienen. 20 juli 1792. 283 fol.

Nr. 12. Hospices civils de Tirlemont. Sommier des biens (...). 1814-22. 111 artikels + index.

Volkstelling. Geklasseerd onder de titel ‘Bevolkingsregisters’. SAT

1809. Tableau Des habitans de la ville de Tirlemont. Commencé Le 27 Juillet et achevé Le 1809. I. nr. 1 tot 664 + 6 blz. veranderingen. II. nr. 1 tot 731 + 4 blz. veranderingen.

Vrouwenbroeders (VB). Archief van de O.L. Vrouwbroeders. In: Archives publiques XLVI. Archief K.U. Leuven.

Nr. 20. Register ofte liggher van het Godtshuijs offte Clooster der Eerweerdige Paters Carmeliten onser Lieve-vrouwenbroeders binnen de stadt Thienen. Door Fr. Brocardus, 1749. 127 beschreven folio's.

2. Kaarten (k)

Anciaux, J. Zie Serie V6.

Armentafel. Kaartenboek van de Tiense Armentafel (k.AT). 1669-71. SAT.

Atlas der Buurtwegen Kumtich (ABu), 1847.

Atlas der Buurtwegen Vissenaken (ABu), 1846.

Atlas der Waterlopen Kumtich (AW), 1882.

Couvreur, G. Kaerten van die goederen gelegen onder Cumptich (...). In: Kaartboek der abdij Ter Kameren. Brussel, Kon. Bibliotheek, handschrift 13537, f.16-18. Nu in het ARA, afdeling Kaarten en Plans, nr. 8676A.

Croquis (Kumtich). Croquis d'arpentage des nouvelles parcelles (...). B. 1838-1857. SAT.

Ferraris. Carte de Cabinet des Pays-Bas Autrichiens. 1771-78. Verkleinde facsimile-uitgave door het Gemeentekrediet van België, 1965. Vooral: Hougaerde 112 (2) en (4). Brussel, Kon. Bibl.

Frickx, Eugène Henry. Carte particulière des environs de... Tienen 1743.

Gemeente Hoegaarden. Kaart op schaal 1:15.000. Brussel, Carto, 1988.

Gerard en Vandermaelen. Carte topographique de la Belgique. 1840-53.

Kaarten van het Militair Cartografisch Instituut. 1910. Kaartblad 32. SAT.

Kaarten van het Nationaal Geografisch Instituut (NGI).

Kaart van Kumtich en Vissenaken, 1975. Brussel, Kon. Bibliotheek.

Kabbeek. Figuratief plan van de bezittingen van het Kabbeekklooster.

Opmetingen door landmeter J.B. Lardinois, begonnen in 1717, beëindigd in 1722. 146 folio's. In: Kabbeek V51

Kempeneers, P. Historische Atlas van Tienen. Onuitgegeven handschrift, 2 delen. Tienen, 1992. Thesaurus en Kaarten.

Id. Historische Atlas van Kumtich. Onuitgegeven handschrift. 1993. Thesaurus en Kaarten.

Naveau, J.C.F. Beguinage. Plans parcellaires. Kaartboek van de eigendommen van het Begijnhof, opgemaakt vanaf 3 mei 1756, met beschrijvende index. SAT.

Popp, P.C. Atlas cadastral parcellaire de la Belgique. 1842-79. Kaarten van Tienen, Hoegaarden, Kumtich, Roosbeek, Kerkom, Oorbeek, Vissenaken en Willebringen.

Topografische Atlas België. Tielt, Lannoo, en Brussel, NGI, 1993, 2e dr.

Vandermaelen, Ph. Carte de la Belgique d'après Ferraris. Kaart 16, 1831-32.

ID., Commune de Cumptich en 3 feuilles, 1837. Slechts 2e blad in KB, Brussel.

ID., Carte topographique de la Belgique. Blad 96, 1854.

Voncken, J.L., Atlas der eygendommen toebehoorende aen den Armen van Cumptich (...). 1840. SAT.

3. Uitgegeven werken

Bouwen, Bouwen door de eeuwen heen. Architectuur deel 1. Provincie Brabant, Arrondissement Leuven. Luik, 1971, 202-205.

Claes, F., Driestoponiemen in de streek van Diest. In: Naamkunde 16 (1984), 52-56.

Id., Inleiding tot de Oostbrabantse toponymie. In: Naamkunde 19 (1987), 46-103.

Id., Oude nederzettingsnamen en middeleeuwse geschiedenis in de streek van Diest. In: Naamkunde 24 (1992), 116-146.

Id., Enige middeleeuwse ontginningsnamen in Oost-Brabant. In: Heemkunde in Vlaanderen. Huldeboek dr. Jozef Weyns. Winksele, 1992, 172-178.

Cramers, D., Het badgebouw van de villa te Kumtich (Tienen). In: Liber Amicorum Paul Dewalhens. Tienen, 1984, 111-138.

Devos, M. Bouwlandtermen in de Vlaamse dialekten. Spreidings- en betekenisgeschiedenis. Tongeren, 1991. In: Werken van de Koninklijke commissie voor toponymie en dialectologie. Vlaamse afdeling, 16.

De Vries, Jan, Nederlands etymologisch woordenboek. Leiden, 1971.

Dewolfs, Ed., Oostbrabantse plaatsnamen II. Tienen. In: Toponymica IX, 2 (1941). Leuven-Brussel.

Dopere, Fr., De Watermolens te Hoegaarden. Een technisch-historische benadering. In: Jaarboek van de geschied- en oudheidkundige kring voor Leuven en omgeving, 1991, 3-86.

Förstemann, E. en H. Jellinghaus, Altdeutsches Namenbuch. I. Personennamen. Bonn, 1966, 3e dr. Id. II. Orts- und sonstige geographische Namen (1-2). Bonn, 1913-16, 3e dr.

Gysseling, M., Toponymisch woordenboek (...). 2 delen. Tongeren, 1960.

Id., Inleiding tot de toponymie, vooral van Oost-Vlaanderen. In: Naamkunde 10 (1978), 1-24.

Id., Voornaamste bestanddelen van Zuidnederlandse plaatsnamen. In: Naamkunde 13 (1981), 75-78.

Id., Prehistorische waternamen. In: Hand. LVI (1982), 35-58.

Id., Prehistorische waternamen II. In: Hand. LVII (1983), 163-187.

Helsen, A. en J., Gehuchtnamen in de Antwerpse Kempen. In: NGF, Studiën XIII, Leuven, 1978.

Helsen, J., Het plaatsnamenmateriaal in de Antwerpsche Kempen. In: Med. 1937, 2, 17-44.

Id., De woorden wolf en hond in plaatsnamen. In: Toponymica XVII, Leuven-Brussel, 1961.

Kempeneers, P., Hydronymie van het Dijle- en Netebekken. 4 delen. Leuven, 1982. Samenvatting in: Naamkunde 15 (1983), 5-95.

Id., Hoegaardse Plaatsnamen. In: NGF, Monografieën XV, Leuven, 1985.

Id., Tiense Plaatsnamen. 2 delen. Tienen, 1987.

Id., Waanrodese Plaatsnamen. In: De Brab. Folklore, 1989, 1-2.

Id., Hakendoverse Plaatsnamen. In: Toponymica IX, 5, Leuven, 1991.

Id., Volledige straatnamenlijst van Groot-Tienen, m.m.v. Jan Wilmaerts, Technische Dienst. Tienen, 1 jan. 1993. Aanvulling van de lijsten van 1.1.1989, 19.8.1989, 11.6.1990.

Kiliaan, C., Etymologicum teutonicae linguae (...). Antwerpen, 1599, 3e dr. Facsimile-uitgave, Handzame, 1974.

Lindemans, J., Toponymie van Opwijk. In: NGF, Monographieën I, Brussel, 1930.

Id., De Planten in de Zuid-West-Brabantse Toponymie. In: Hand. 5 (1931), 203-236.

Id., Topnymische verschijnselen geografisch bewerkt. I. De heemnamen en ingeformaties. De kouternamen. In: NGF, Studies V, 1. Brussel, 1940.

Id., De afsluitingen in de geheinde percelen. In: Med. 29 (1953), 27-40.

Martens, Ed., Monographie de la paroisse de Kerkom. Deel 3: Toponymie de la Commune. In: Hagelands Gedenkschriften, IX (1915).

Molemans, J., Bijdrage tot de bewonings- en ontginningsgeschiedenis van de Limburgse Kempen (...). In: Naamkunde 5 (1973), 270-332.

Id., Toponymie van Neerpelt. In: NGF, Monografie IX, Leuven-Brussel, 1975.

Id., Toponymie van Overpelt. In: NGF, Monografie X, Leuven-Brussel, 1976.

Id., Profiel van de Kempische toponymie. In: Naamkunde 9 (1977), 1-50.

Id., m.m.v. J. Mertens, Zonhoven. Historisch-naamkundige studie. Zonhoven, 1982.

Naamkundig Repertorium. Machinale bewerking van de onuitgegeven toponymische dokumentatie uit Nederlandstalig België (1925-1975). Met aanvullingen. Leuven, Instituut voor Naamkunde, 1978.

Paque, E., De Vlaamsche volksnamen der planten van België, Fransch-Vlaanderen en Zuid-Nederland. Namen, 1896.

Pokorny, J., Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. 2 dln. Bern-München, 1959-1969.

Schönfeld, M., Veldnamen in Nederland. Onveranderde herdruk, Arnhem, 1980.

Simons en De Ridder, Mémoire à l'appui du projet d'un chemin à ornières de fer (...). Brussel, 1833.

Ter Laan, K., Folkloristisch woordenboek van Nederland en Vlaams België. Den Haag, 1949.

Vangassen, H., Bouwstoffen tot de historische taalgeografie van het Nederlands. Hertogdom Brabant. Belgisch Inter-universitair centrum voor neerlandistiek, 1952.

Van Passen, R. en K. Roelandts, Toponymie van Wilrijk. In: NGF, Monographieën VII, Leuven, 1967.

Verbesselt, J., Oude cijnzen, munten en maten. In: ESB 1955, 5-6, blz. 177-188, en 7-8, blz. 281-292. Overdruk Handzame, Familia et Patria, 1976.

Verbouwe, A., Iconografie van Vlaamsch-Brabant. V. Kanton Tienen. Brussel, 1946.

Id., Onze eerste spoorwegen. In: ESB, 1935, 289-297.

Verhoeff, J.M., De oude Nederlandse maten en gewichten. Amsterdam, P.J. Meertens-Instituut, 1983, 2e dr.

Vollon, A., Bijdrage tot de toponymie van het kanton Tienen. 2 delen. Lic. verhandeling Leuven, 1944.

Wauters, A., Atlas pittoresque des Chemins de fer de la Belgique (...). Brussel, 1840.

Id., Géographie et histoire des communes belges. Canton de Tirlemont, 2 delen. 1875-76.

4. Tijdschriften en reeksen

Brabantse Folklore, 1 (1921) -.

Eigen Schoon en De Brabander. Verscheen als Eigen Schoon van 1911 tot 1914 en als De Brabander van 1919 tot 1925. Samen als 9e jaargang, nieuwe reeks. Brussel, 1926-27 -.

Handelingen van de Koninklijke Commissie voor toponymie en dialectologie. Brussel, 1(1927) -.

Mededelingen. Vlaamsche Toponymische Vereeniging. Leuven, 1 (1925) - 44 (1968). Voortgezet als Naamkunde, 1 (1969) -.

Nomina Geographica Flandrica. Studiën I (1928) -, en Monografieën I (1930) -.

Oost-Brabant. 1 (1963) -.

Oostbrabantse Historische Teksten. Tielt, 1986-1993.

Toponymica. Leuven-Brussel, 1 (1929) -.

Klapper

De nummers verwijzen naar de paragrafen; 614 is te lezen als 6.1.4.

A

Aard 615

Aardgat 637

Abdissenblok 632

Abelenveld 623

Achterste Hoeve 633

Achterste Vondelveld 623

Achterste Voordelveld 623

Aftissendelle 422

Akker 622

Albelenveld 623

Albomenveld 623

Alpenstraat 7.3

Alsaart 321

Amelrijcxberg 411

Amelsberg 411

Amerijcxberg 411

Appelaar (= straat) 713

Appelarenstraat 713

Appelarenweg 717

Appeleerken 5.6

Appeleerkestraat 715

Arenberg 831

Assekasteel 832

B

Baan Hoksem n. Oorbeek 717

Baan Tienen n. Leuven 711

Bangdelle 422

Bank (Ter) 422

Bankdelle 422

Bedaf (waterloop 6) 312;

(huis) 832

Bedafpad 723

Bedafspoor 723

Bedafstraat 714

Beek 312

Beemd 612

Belleken 842

Berkenbos 5.2

Berksken 5.6

Bessemveld 623

Beukenstraat 7.3

Bewoning 2.0

Bieke (frituur) 832

Bielekout 2.2, 5.1

Bielekoutbeek 311

Bielekoutbroek 611

Bielekoutdreef 713

Bielekoutstraat 713

Biesbeemden 612

Biesbeemdenveld 623

Biesem 2.2

Biesemstraat 715

Biesemveld 623

Bijgaardenhof 831

Bijvoordsebeemden 612

Bijvoordseweg 713

Billeken 842

Billekensstraat 716

Billekensweg 716

Billekout, zie Bielekout

Billenpoel 322

Billighout (hoeve) 831

Billighoutstraat 713

Binnekouterstraat 713

Binnenpoel 322

Bissemstraat 715

Blaasberg 411

Blaasblok 632

Blauwberg 411

Blauwbergstraat 715

Blauwenberg 411

Bloemenstraat 7.3

Blok 632

Blokstraat 714

Bogaardstraat 715

Bombroekveld 623

Bonbroek 611

Bonbroekstraat 713

Bonneke(s)straat 715

Bonstraat 715

Boomgaard 5.4

Born 321

Bornbroek 611

Bornbroekveld 623

Borneke 321

Bornstraatken 715

Bos 5.2

Bosbeek 312

Boskouter 621

Bosselken 5.2

Bosveld 621

Bosveldweg 717

Boterveld 623; (straat) 713

Boterveldekens 623

Boterveldstraat 713

Boutstraatje 713

Braamakker 622

Braamakkerstraat 715

Braamakkerveld 622

Braambroek 611

Braamdries 614

Brandelle 422

Breedbeemd 612

Breinstraat 715

Breisem 2.2

Breisembeek 311

Breisembeemden 612

Breisemsbroekstraat 713

Breisemsebeemden 612

Breisemseweg 713

Breisemstraat 713, 715

Breisemstraatje 713

Breisem(s)veld 623

Breisemweg 713

Brembeemden 612

Briel 615

Brielstraat 715

Brinstraat 715

Broek 611

Broekbeek 311

Broekbeemden 612

Broeknekker 615

Broekpad 722

Broeksken 611

Broekstraat 713

Broekstraatbrug 841

Broekweg 713

Broek van Bielekout 611

Broek van Kerkom 611

Bronbeemd 612

Brouwerij 822

Brug 841

Bruul 615

Bruulbeek 312

Bruulbeemden 612

Bruulspoor 715

Bruulstraat 715

Busken 5.2

C

Castel Pic 822

Centrumbeek 312

Cluerick 615

Clutinxdelle 422

Colckxhof 831

Coulant d'eau 312

D

Daalbeemden 612

Daalstraat 713, 715

Daalstraatbrug 841

Danebroek 611

Dassestraat 713

Delle 422

Dellestraat 717

Dennenstraat 7.3

Deunken 5.6

Deunkensveld 623

Deuwelswinkel 636

Deuwelswinkelveld 636

Dewilpad 723

Dieshofken 831

Distelbeemden 612

Doelheide 634

Doorneboomken 5.6

Doornestraat 711, 717

Doornken 5.6

Dorp 2.2

Dorpsplaats 711

Dorpstraat 713, 714

Dorpveld 623

Drakenberg 411, 5.5

Dries 614

Drieshofken 831

Drieskenspad 724

Dries van het gericht 614

Drinkwater 312

Drogenbeemd 612

Drogenhof 831

Drogenhofpad 726

Drogenhofstraat 717

E

Echostraat 7.3

Eerste Hoeve 633

Eeuwel(s)winkel 636

Egelsberg 411

Eik 5.6

Eikenbeemd 612

Eikenhof 831

Eikenstraat 7.3

Eiksken 5.6

Eikstraat 714

Eikveld 623

Eikveldpad 723

Eikweg 714

Einde 635

Elshout 5.1

Els(t) 5.1

Elzenbos 5.2

Endenpoel 322

F

Fedaal 421

Froonhof 831

Froonhofveld 623

G

Galg 843

Galgeberg 411

Galgebergwegel 722

Galgeboom 843

Galgeplein 614

Galgestraat 713

Galgeveld 623

Galgeveldweg 713

Ganzendries 614

Ganzeweikes 613

Gasthuis 814

Gasthuisblok 632

Gasthuishof 831

Gat 637

Geelhof 831

Geerstraat 715

Geeststraat 715

Geitenhaag 5.3

Gelegen 831

Gemeentehuis 823

Gemene straat 711

Gemene weg Tienen
n. Leuven 711

Genisweide 613

Genisweidepad 724

Gericht van Tienen 843

Gestel 5.1

Gesteldelle 422

Goedensborn 321

Goryxveld 623

Gossen 638

Graaf 325

Grebbe 423

Grenzen 1.1

Grijpenbeemden 612

Grijpenmolen 821

Grijp(en)straat 716

Grijp(en)veld 623

Grijpenveldpad 725

Grijpenvijvers 323

Grijp(en)weg 716

Grijpenwegsken 716

Grijpenwouwer 323

Grijpsestraat 715

Grijpveld 623

Grijpveldstraat 716

Groenenweg 711, 716, 717

Groengracht 423

Groenhof 831, (straat) 715

Groenhofpad 724

Groenhofstraat 715

Groenhofveld 623

Groenstraat 711, 713, 716, 717

Groenstraat Tienen
n. Kerkom 713

Groenveld 623

Grondeloos 622

Grondeloze Akker 622

Groneshof 7.3

Gronesveld 623

Groot Galgeveld 623

Groot Veld 623

Groot Voorderveld 623

Grote Breisemsestraat 711

Grote Haag 5.3

Grote Heerweg 711

Grote Hoeve 633

Grote Kerkenweg 717

Grote Kouter 621

Grote Mene 312

Grote Mergel 638

Grote Mettenberg 411

Grote Steenweg 712

Grote Teurswinkel 636

Grote weg Boutersem
n. Hoegaarden 717

Grote weg Willebringen
n. Kumtich 711

Grote Wolmerse heide 634

Grote Wouwer 323

Grote Zijp 638

Gulden Appel 615

Gulden Nagel 615, 638

H

Haag 5.3

Haagdoorn 5.6

Hairstraat 711

Hamelenhoek 635

Hamelenhoekweg 713

Hamelenveld 623

Hamelsberg 411

Hand 843

Hastissendelle 422

Hechelken 5.3

Heerbaan 711

Heerbaan Hoksem n. Houtem 711

Heerbaan Kumtich
n. Willebringen 711

Heerbaan n. Leuven 711

Heerbaan Tienen n. Leuven 711

Heerbaan n. Waver 711

Heerstraat 711

Heerstraat Tienen n. Leuven 711

Heerweg 711

Heerweg van Gericht
n. Vertrijk 711

Heerweg Tienen n. Meldert 711

Heerweg n. Vertrijk 711

Heiaardeken 615

Hei(de) 634

Heidedorpstraat 714

Heidenstraat 714

Hei(de)pedeken 713

Heidestraat 714

Heideveld 634

Heideweg 713, 716

Heidewegje 716

Heilig Kruiskapel 811

Heimolen 821

Heimolenbeemden 612

Heimolenhoek 635

Heimolenpedeken 713

Heimolenveld 623

Heimolenweg 713

Heipedeken 713

Hendeken 843

Herberg 822

Herenbaan 711

Herenstraat ('s) 711

Hergiswillaan 724, 7.3

Hertogenvijver ('s) 323

Hertogenwouwer ('s) 323

Heuling 425

Heulingenstraat 715

Heuvel 412

Hoef 633

Hoefweg 713

Hoek 635

Hoenkensgat 637

Hoeve (landmaat) 633,
(woning) 831

Hof 831

Hofakker 622

Hofakkerbeemden 612

Hof Bielekout 831

Hof te Bonbroek 831

Hof te Koudenberg 831

Hof ten Broeke 831

Hof van Bollaer 831

Hof van de Monken 831

Hof van den Broek 612, 831

Hof van der Kameren 831

Hof van Vrouwenperk 831

Hof van Yssche 831

Hoksem 2.2

Hoksembeek 312

Hoksembos 5.2

Hoksembrug 841

Hoksemsesteenweg 717

Hoksemsestraat 717

Hoksemspad 724

Holland 631

Hollestraat 714

Holling 425

Hondsboomken 843

Hondsgalg 843

Hoogmoedigestraat 715

Hoolstraat 713, 717

Hoolstraat n. Leuven 711

Hoolweg 717

Hoppelbrug 321

Hordenstraat 714

Horenhoek 635

Horestraat 713

Hout 5.1

Houtemseweg 711

Houtemsveld 623

Hout(en)weg 717

Houtwegbeek 312

Hoven 2.2

Hulststraat 7.3

I

IJse 831

IJzerenweg 7.4

Ingestraat 717

J

Jodenbeemd 612

Jodenborn 321

Jodenstraat 715

Jodenstraatbrug 841

Jordaan 312

Jordaansebeek 312

K

Kaasbunder 638

Kaasweg 713

Kaleinstraat 713

Kamerhof 831

Kamerhofpad 724

Kamerhofstraat 715

Kamp 638

Kampveld 638

Kapel 811, 812

Kapelleblok 632

Kapellehof 831

Kapelleveld 623

Kapelleveldpad 722

Kapelstraat 713, 714

Kapittelberg 411,
(straat) 717, 726

Kapittelbergbeek 312

Kapittelbergpad 726

Kapittelbergstraat 717

Kapittelveld 623

Kapuin 638

Kapuinenberg 411

Kapuinenveld 638

Karweg 711

Kassei 712

Kattedelle 422

Kattenborn 321

Kattensteert 615

Kattensteertborn 321

Kattestraat(je) 714

Keesweg 713

Kei 638

Keiberg 411

Keibergpad 724

Keibergstraat(je) 715

Keienberg 411

Kelderij 5.5

Kempeneer 831

Kerk 811

Kerkblok (straat) 715

Kerkeblok 632

Kerkeblokweg 715

Kerkenbaan 717

Kerkenbos(ken) 5.2

Kerkestraat 717

Kerkeveld 623

Kerkhof 831

Kerkomsestraat 713

Kerkomseweg 713

Kersbeeks Wijngaard 5.5

Kerseleer 5.6

Kerseleerbaan 713

Kerseleer Haag 5.3

Kerseleerveld 623

Kerseleerveldweg 713

Ketel 425

Ketelaarstraat 713

Ketelstraat 713

Ketelveld 623

Kezebaan 713

Kijfhof 831

Kindekens Land 631

Kleemveld 623

Kleinbeek 311, 312

Klein Eikveld 623

Klein Engeland 2.2

Klein Galgeveld 623

Klein Grijp(en)veld 623

Klein Veld 623

Klein Veldeken 623

Kleinveldstraat 713

Klein Voordelveld 623

Kleine Grijpen (straat) 716

Kleine Kouter 621

Kleine Mene 312

Kleine Mergel 638

Kleine Molen 821

Kleine Zegelberg (straat) 716

Kleiveld 623

Klemerbeemd 612

Klooster Ter Kameren 831

Klottenbergstraat 714

Koffiepad 722

Koffiestraat 713

Kommenijgat 637

Koningswouwers 323

Koolhof 831

Korkenbeemd 612

Koudenberg 411

Koudenberg(se)straat 715

Koudenbergshof 831

Kouter 621

Koutergracht 423

Kouterken 621, (straat) 724

Kouterstraat(je) 724

Kraaidelle 422

Kraaienborn 321

Kraaiendelbos 5.2

Kraaiendelle 422

Kraandelle 422

Kradel 422

Kradelberg 411

Kradelbos 5.2

Kranenborn 321

Kranenbroek 611

Krombunder 638

Kromgracht 423

Kromlindehaag 5.3

Krommelinde 5.6, 635

Krommeling 5.6

Krommelinghoek 635

Kromveld 623

Kruis 711

Kruisboom(ken) 5.6

Kruisboomveld 623

Kruisboomveldpad 722

Kruisboomweg 713

Kruisken 711

Kruisstraat 714

Kuit 424

Kumtich 2.1

Kumtichsedelle 422

Kumtichsesteenweg 717

Kumtichstraat 714

Kwade Heide 634

Kwade Hoolweg 717

Kwade Slagmolen 821

Kwade straat 714

Kwantelberg 411

L

Langeweidestraat 716

Lammeken(s)weg 715

Land 631

Lang Dagmaal 638

Lang Papenbunder 638

Langveld 623

Lange Beek 312

Langebeemd 612

Langegracht 423, 5.3

Lange Groengracht 423, 5.3

Lange Haag 5.3

Langehaagweg 717

Lange Hei 634

Lange Hof 831

Langestraat 713, 717

Lange Weide 613

Langeweidestraat 716

Langeweideweg 716

Lavaart 321

Lepelhuis 832

Leuveneerse Grote baan 711

Leuvenselaan 712

Leuvensesteenweg 712

Leuvenseweg 711

Linde 5.6

Lindestraat 715

Lindeveld 623

Lindeveldpad 724

Lindeveldstraat 715

Linterseweg 713

Lo 5.1

Lokmont 638

M

Maalderijweg 716

Mannekenshaag 5.3

Mariakapel 812

Mariendelle 422

Mayflower 832

Medeken 615

Medekensberg 411

Medekensveld 623, (straat) 711

Meerken 638

Meeusbeemd(eken) 612

Mekensveld 623

Melger 638

Mellenberg 411

Mellenstraat 716

Mene 312

Meneweg 717

Mergel 638

Mergelkuit 424

Mergelstraat 713

Merkensveld 623

Mertenberg 411

Meskensveld 623

Met(t)enberg 411

Mettenweg 716

Middelste Hoeve 633

Middelste Voordelveld 623

Mi(t)sbeemden 612

Molen 821

Molen te Bijgaarden 821

Molen van Bijvoorden 821

Molen van Oorbeek 821

Molenbeek 312

Molenbeemd 612

Molenberg 411

Molenbergstraat 716

Molenblok 632

Molenstraat 713, 716

Molenveld 623

Molenweg 716

Molenweg n. Roosbeek 722

Molenwegje 821

Monkenbos 5.2

Monnikenhof 831

Mot 412

Moudeken 638

Mouken 638

Mouveld(eken) 638

Muisebeemdeken 612

N

Negelsberg 411

Negen Dagmalen 638

Nekaard 615

Nieuwstraat 717

Nieuwe Hoek 822

Nieuwe Wouwer 323

Noppeniesbeemd 612

O

Onderste Slagmolen 821

Oorbeek 312

Oorbeekbrug 841

Oorbeeksesteenweg 716

Oorbeeksestraat 716

Ootmoedigestraat 715

Oppelbrug 321

Oppemstraat 715

Opperstraat 715

Opstal 615

Opstalpedeken 716

Opstalveld 623

Opstalweg 716

Oud Paanhuis 822

Oud Pedeken 713

Oude baan 711

Oude baan Kumtich
n. Willebringen 711

Oude Heerbaan 711

Oude Heerstraat 711

Oude Heerweg 711

Oude Kerkomstraat 713

Oude Leuvenseweg 711

Ouderattenland 631

Oude Smis 824

Oude steenweg 715

Oude Velp 311

Oude weg 717

Oude weg n. Leuven 711

Oude weg Leuven n. Tienen 711

Oude weg Tienen n. Kumtich 714

Oude weg Tienen n. Leuven 711

Oude Zavelstraat 713

Oude Zijp 638

Overmoedigestraat 715

Overste Slagmolen 821

P

Paanhuis 822

Paanhuishof 822

Papendaal 421

Papendaaldelle 422

Papendaalstraat 711

Papenveld 623

Parel 822

Parochie 2.2

Pastorie 813

Pasveld 623

Pedeken 721

Pedeken Hoksem
n. Roosbeek 717

Pedeken n. Houtem 726

Pedeken Kumtich n. Grijpen 716

Pedeken Roosbeek
n. Hoksem 717

Peerdhof 831

Peerdskerkhof 831

Peken 721

Perdsveld 623

Pers 824

Persdries 614

Persstraat(je) 717

Persveld 623

Persveldpad 726

Pertsdries 614

Pes 824

Pestveld 623

Pesveld 623

Philipspad 724

Piedcente 721

Piepelberg 411

Piepelbergbeek 312

Piepelveld 623

Plaats 711

Plasbeemd 612

Ploeg 822

Poel 322

Poelken 322

Pollepel 425

Potaardeberg 411

Pothof 831

Potmeerken 638

Potstraatje 721

Pot(te)straat 717

Processieweg 714

Promisveld 623

Proosthuis 831

Put 324

Puthof 831

Put van Yssche 324, 831

R

Ramakershof 831

Ratelberg 411

Ratelbos 5.2

Rauwperenbosken 5.2

Reet(s) 638

Regeringsbrug 841

Renaissance 832

Riet 638

Rietbeemden 612

Rietbeemdenpad 724

Rietstraat 715

Robeynkensbos 5.2

Rode 5.0

Roosbeekberg 411

Roosbeeksestraat 711

Roosbeekseweg 724

Roosbeek(s)pedeken 717

Roosbeekveld 623

Roost 638

S

Schaarweg 713

Schaliënhuis 832

Scheidhaag 5.3

Schijthaag 5.3

School 823

Schoorweg 713

Sekties 1.3

Sint-Barbarakapel 812

Sint-Barbarastraat 715

Sint-Barbestraat 715

Sint-Bernarduskapel 812

Sint-Corneliskapel 811

Sintervivenkruis 711

Sint-Gilliskerk 811

Sint-Gillisplein 711

Sint-Jakobsgasthuis 814

Sint-Jakobskapel 812

Sint-Jansbo(r)n 321

Sint-Jansstraat 717

Slagmolen 821

Slegersblok 632

Smis 824

Sparrenstraat 7.3

Spelthof 831

Spoor 715

Spoorwegbrug 841

Spoorwegstraat 715

Stalveld 623

Staspoel 322

Stationsstraat 715

Steenhaag 5.3

Steenweg 2.2

Steenweg Leuven n. Tienen 712

Steenweg Tienen n. Leuven 712

Stella Artois 822

Stenenbrug 841

Stok 5.1

Stokbeemd 612

Stokbeemddelle 422

Stokbunder 638

Straat n. Beemden 717

Straat n. Bijvoorden 713

Straat n. Bonbroek 713

Straat Breisem n. Bijvoorden 713

Straat Danebroek n. Breisem 713

Straat m. Gasthuis 714

Straat n. Grijpen 715

Straat Heide
n. Kwade Slagmolen 716

Straat n. 's-Hertogenwouwer 716

Straat n. Hof ten Broek 716

Straat Hof ten Broek
n. Tienen 716

Straat Hoksem
n. Grijpenvijvers 716

Straat Hoksem n. Kumtich 717

Straat Hoksem n. Tienen 716

Straat Hoksem
n. Willebringen 717

Straat Hoksem n.
Willebringenbos 717

Straat n. Houtem 717

Straat Houtem n. Hoksem 711

Straat Kapel n. Tafelbos 714

Straat Kapel n. Tienen 713

Straat Kerkhof
n. Vrouwenperk 715

Straat Kerkom n. Tienen 713

Straat bij Koudenberg 715

Straat Koudenberg n. Mergel 713

Straat n. Kumtich 717

Straat Kumtich
n. 's-Hert.wouwer 716

Straat Kumtich n. Molen 717

Straat Kumtich
n. Molen Oorbeek 716

Straat Kumtich n. Oorbeek 716

Straat Kumtich n. Slagmolen 716

Straat Kumtich
n. Vissenaken 714

Straat n. Meldert 717

Straat Mergel 711

Straat n. Molen 713

Straat Molengatpoort
n. Hoksem 716

Straat n. Molen van Oorbeek 716

Straat n. Roosbeek
en Oorbeek 715

Straat Slagmolen n. Kumtich 717

Straat Stratum n. Kumtich 714

Straat Stratum n. Tienen 714

Straat n. Vertrijk 717

Straat n. Zavelbeemden 717

Straat n. Zegelberg 716

Straat in de Zijp 714

Straatken 721

Stratem 2.2

Stratemseweg 714

Streetken 721

Strijddries 614

Strijddriesveld 623

Swertekenshof 831

T

Tafelbos 5.2

Tafelslagmolen 821

Tassinstraat 715

Teurswinkel 636

Tienenhof 615

Tienseweg 711

Tomberg 411

Tomdelle 422

Tommeken 412

Tomveld 623,

Tomveld(straat) 714

Tuinveld 623

Tunnel 7.4

Tuswinkel 636, (straat) 713

Twee Wilgen 5.6

V

Valgaar 842

Valgader 842

Valveken 842

Van Zevenberghenpad 724

Veerdaal 421

Veerdaalbeemd 612

Veerdaalbos 5.2

Veerdaalpad 722

Veerdaalsedelle 422

Veld 623

Vellekensdel 422

Velp 311

Velpeweg 713

Verbroederingsstraat 715

Verdaal 421

Vertrijksestraat 715

Vier Bunders 638

Vierbunderspad 724

Vierbundersweg 717

Vijverken 323

Vissenaakseweg 722

Vissenakenseweg 714

Vissenakenstraat 714

Vissenakenwegel 722

Vloed 638

Vloedgracht 311, 312

Vloedveld 638

Vloedweg 713

Voderveld 623

Voetpad 721

Voetpad Breisem
n. Cijns Munster 722

Voetpad Breisem
n. Molen Bijvoorde 713

Voetpad Breisem
n. Sint-Pieters-V. 722

Voetpad Breisem n. Tienen 722

Voetpad n. Geeststraat 724

Voetpad n. Hoksem 724

Voetpad Hoksem n. Kumtich 717

Voetpad Hoksem
n. Roosbeek 717

Voetpad Hoksem n. Tienen 716

Voetpad n. Houtem 726

Voetpad n. Kerkom 713

Voetpad n. Kumtich 715

Voetpad Kumtich n. Hoksem 717

Voetpad Kumtich
n. Roosbeek 724

Voetpad Kumtich
n. Vissenaken 714

Voetpad Kumtich
n. Willebringen 715

Voetpad n. Meldert 726

Voetpad Meldert n. Hoksem 726

Voetpad n. Molen
van Oorbeek 725

Voetpad n. Molen
van Roosbeek 722

Voetpad n. Roosbeek 722, 724

Voetpad Roosbeek
n. Hoksem 717

Voetpad n. Slagmolen 716

Voetpad Stratem
n. Vissenaken 714

Voetpad n. Tienen 726

Voetpad Tienen n. Kumtich 716

Voetpad Tienen
n. Willebringen 715

Voetpad n. Vertrijk 724

Voetpad n. Vissenaken 714, 722

Voetpad
n. Willebringen 724, 726

Voetpedeken Hoksem
n. Roosbeek 717

Voetweg 721

Voetweg Hoksem n. Tienen 726

Voetweg Kumtich n. Breisem 722

Voetweg Kumtich
n. Oorbeek 725

Voetweg Kumtich
n. Roosbeek 724

Voetweg n. Roosbeek 722

Volgader 842

Vondel 841

Vondelbeemd 612

Vondelspoor 715

Vondelstraat 715

Vondelstraatbrug 841

Vondelveld 623

Vonderken 841

Voordeelveld 623

Voordelbeemden 612

Voordelveld 623

Voorderveldekens 623

Voorste Galgeveld 623

Voorste Hoeve 633

Voorste Voordelveld 623

Voortstraat 713

Vossekotweg 713

Vroegmis 612

Vroenhof 831

Vroenhofveld 623

Vroensveld 623

Vroente 615

W

Waterloop 311, 312

Waversesteenweg 711

Waverseweg 711

Weemolen 821

Weemolenstraat 714

Weemolenveld 623

Weemolenweg 714

Weesbeemden 612

Weg Anen n. Willebringen 716

Weg n. Bijgaarden 717

Weg Breisem n. Kumtich 713

Weg Breisem n. Molen 713

Weg Breisem
n. Molen van Roosbeek 713

Weg Breisem n. Tienen 713

Weg Broek n. Molen 716

Weg Heimolen n. Breisem 713

Weg Hoegaarden n. Hoksem 711

Weg v. Hoksem 717

Weg Hoksem n. Hoegaarden 711

Weg Hoksem n. Houtem 711

Weg Hoksem n. Kumtich 717

Weg Hoksem n. Oorbeek 717

Weg Hoksem n. Tienen 716

Weg Hoksem n. Vertrijk 717

Weg Kerkom n. Tienen 713

Weg n. Kumtich 715

Weg Kumtich n. Breisem 713

Weg Kumtich
n. Grijpenvijvers 716

Weg Kumtich
n. 's-Hertogenvijver 716

Weg Kumtich n. Hoksem 717

Weg Kumtich n. Oorbeek 716

Weg Kumtich n. Roosbeek 724

Weg Kumtich
n. Sint-Pieters- Viss. 714

Weg Kumtich n. Tienen 716

Weg Kumtich n. Vertrijk 715

Weg Kumtich n. Vissenaken 714

Weg Kumtich
n. Willebringen 715

Weg n. Leuven 711

Weg Leuven n. Tienen 711

Weg n. Meldert 717

Weg Meldert n. Hoksem 717

Weg n. Oorbeek 716

Weg Roosbeek n. Breisem 711

Weg Roosbeek n. Hoksem 717

Weg Roosbeek n. Kumtich 715

Weg Roosbeek n. Tienen 711

Weg n. Slagmolen 717

Weg Slagmolen n. Houtem 717

Weg Stratem
n. Sint-Pieters-Vis. 714

Weg Tienen n. Kerkom 713

Weg Tienen n. Kumtich 716

Weg Tienen n. Willebringen 715

Weg n. Vertrijk 715

Weg n. Vissenaken 714

Weg n. Willebringen 715

Weg Willebringen
n. Hoksem 717

Weg Willebringen
n. Kumtich 711, 715

Wegel 721

Wegsken 721

Weibeemd 612

Weiberg 411

Weibroek 611

Weide 613

Weideblok 632

Weideweg 722

Weienbroekstraat 717

Westbeemden 612

Westbeemdenbeek 311

Wijngaard 5.5

Wijngaardeken 5.5

Wijnkelder 5.5

Wijtbeemden 612

Wijtbeemdenbeek 311

Wijtbroek 611

Wijtbroekbeemden 612

Willebringenbos 5.2

Willebringenveld 623

Willebringseweg 715

Windmolen 821

Winkel 636

Wolfseheide 634

Wolf(s)put 324

Wolf(s)putveld 623

Wolf(s)straat 717

Wolmerseheide 634

Wolput 324

Wolputveld 623

Wolvenstraat 717

Wolve(r)straat 717

Wolverstraatje 723

Wouwer 323

Wouwerbeemd 612

Wouwerken 323

X

Xanadu

Z

Zavelbeemden 612

Zavelbeemdstraat 717

Zavelkuit 424

Zavelstraat 713, 717

Zavelstraatje 717

Zegelberg 411, (straat) 716

Ziegel 411, 5.1

Ziegelberg 411

Ziegelbergdelle 422

Ziegelbergkouter 621

Ziegelbergstraat 716

Ziegelbos 5.2

Zielmissenbeemd 612

Zielmissenblok 632

Zielmissenhof 831

Zijp 312, 638

Zijpstraat 714

Zijpveld 638

Zoek 638

Vorige Volgende