Moetete (1968)

[p. 32]

Shrinivasi
Intermezzo

De bootsman. Je weet niet hoe hem te beschrijven. Het juiste woord het wil er niet uit. Er springen woorden naar voren. Je wikt en je weegt. Wie weet waarom je zit te staren. Je kunt gewoon tussen de mensen zitten en schrijven. Zoeken naar een oplossing. Je wil vooral vandaag niemand voor het hoofd stoten door geraffineerd en zonder mededogen te schrijven. Je bent pas uit Europa. Alles zie je met dorzakelijke ogen. Maar je past je snel aan. Je vecht het eerst uit met jezelf. Het land. Het is immers groot. De bewoonde wereld. Het is samengekrampt tot die weinige plaatsen aan de noordkust en dun bevolkt en onfeilbaar goed verbonden met elkaar. Er mag niets gebeuren hier of men weet het ginder. Neen, ik mag vooral niemand voor het hoofd stoten.

Ik laat de bootsman zijn zoals hij is. Broodmager en gerimpeld. Zakelijk en grimmig. Uiterst zwijgzaam bij de motor. De tol vraagt hij koel. De tol die een ieder moet betalen voor de overtocht.

We verliezen achter ons het stadje, along the river. De palmen slokken haar gaandeweg op. Er ligt kaf van de rijst donkergeel op de modderige bruine oever. Tegen de stammen als jaarringen. Tegen de stokken van de vissers in de rivier, als een gouden ring om donkere vingers.

Bij de zeedijk swingen wij in een wijde boog naar links. Doe dat nu eens niet bij eb en je ligt vastgenageld in de modder. Tot misnoegen van de passagiers. Tot hilariteit van de andere launch. En de zee. De zee heeft tijd. Als zij van de reis terug keert zal zij je voorzichtig betasten. Dan steeds opgewekter klotsen tegen de flanken. Opklimmen tegen de romp en driester en krachtiger je in je eigengereidheid losrukken uit de modder. Je driftig maken. Als je dan aan de engelse oever zou belanden......

Het heeft anderhalf uur geduurd. Een vrouw zit ingehouden, bijna voorzichtig voor zich uit te wenen. Laatst was ze er ook. Je wist het opeens. Het was overduidelijk. Vrijmoedig. Vol ijver bezig je doopceel te lichten. En goedlachs. Soms lichtelijk gierend of liever giechelend als een kind. Waar ze woonde. Ze zei het langs een omweg. Wat ze kwam doen. Ze ging in bij een vriendin. Er was ook een donker meisje met glanzende niets verradende ogen. Ik vond haar het ongerepte type van de plantage. Maar wat weet je van de menselijke maskers af. Je

[p. 33]

tast er zovele malen naast. Je geniet van de schoonheid die je inpalmt. Ook later als men je zegt: ‘Zo en zo’ knik je half tevreden als om wat teer was niet in de knop te breken.

De vrouw blijft maar wenen. Onophoudelijk. Links, als ik omkijk alsof, verholen of vaag binnen het blikveld twee mensen. Jon' doifi's.

Ze zitten meer tegen dan naast elkaar. Hun schouders. Ze kennen en randen elkaar aan. Hun armen. Ze wakkeren de huid aan. Hun handen. Ze spelen. Ze lopen, de armen. Ze grijpen in elkaar en liggen vast in een greep, terwijl ogen staren zes uren verder. Er ligt zoveel grijpbaar geluk voor mijn ogen. Zoveel ziedend leven en zoveel openlijkheid dat ik het bijna niet kan ontwarren de donkere horizonnen van mijn traag leven. Maar ik, ik weet dit goed. Maar ik. Ik doorvoel het hart. Maar ik. Ik ken de ruige hartstocht. Ik weet wat woorden missen.

En ik ken de naakte waarheid op de rug van de Corantijn. Wijd en zo ver de oever van de overkant dat je de zwarte scheiding tussen hemel en zee moet aannemen als grens.

Leven en dood in de boot. En ik. Ik lig in het betwist gebied van beiden. In hun schemer zonder de duidelijke contouren van een nieuwe dag. Zonder de duidelijke scheiding van het volle licht. Cirkelend en dolend. Hopend en wanhopend. Toegevend en dan weer vechtend. Soms opvlammend in een offensief; dan weer gelaten starend tegen de wijkende einders.

Vrijheid. Je moet het bezitten. De gebondenheid het moet geen levenslange bal zijn aan je been. Ik ben nog maar steeds aan het denken. Ik ben soms bang dat de hersenen moe zullen raken. Ik ben bang dat ik in een wilde drift een bloedstuwing zal krijgen. Ik ben soms zo beangst dat ik verlamd in mijn bed zal blijven liggen.

En wie zal er weet van hebben. Hij is zeker naar de plantage zal men zeggen. Er is geen Elsa die roepen zal: ‘Hei luie Nanka sta op!’ Kinderen. Wie zal nog een plaats zoeken op mijn rug? Wie warmte. Ik hoor nauwelijks de stemmen meer. De zang van de vogels heeft het afgelegd tegen de STAD. De bomen hier ze zijn verdwenen. De palmen ze hebben het moeten ontgelden. Ze brengen niet de prelude van de boontjedief in de morgen. De struiken zijn zo laag en doorzichtig dat er geen verdwaalde vogel in huizen wil. Zelfs de papaja die eenzaam en verstild met zijn uitgespreide handen staat te wachten mist de snelle en heldere zang van de blaforki's. Er zijn treiterende brommers. Er zijn ruwe monden met vieze woorden. Er zijn vervelende jongens. En anderen die in nietsdoen hun tijd verdromen op de hoek. Voor de poort. En de dikke jonge vrouw met een baskiet kinderen. In alle vreugden verwekt en gebaard. Ze loopt met niet ingesnoerde buik als een Javaanse. Ze loopt zwaar en moe. Maar ze loopt trots. Als een atoombom.

Maar er zijn vele moeders met hun poppen van kinderen voor achten.

[p. 34]

Ze lopen het trottoir over. Ze steken schichtig over de moeders, de kinderen remmend in hun drift. De chinese dame oud en waardig met haar parasol onder de linkeroksel. Weinig spraakzaam maar niet minder aandachtig. Ze zingt hoog chinees. De kinderen antwoorden in het negerengels. Dan de Javanen met hun kleintjes met kort haar en ponnie voor. En dat grote ovale gezicht met de, zachte donkere kijkers. Met hun dikke sterke benen. Er zijn vrouwen sierlijk en schoon zonder orhanie met hun poppen frêle en stijf stappend in hun nieuwe schoenen. Met kleren niet meer als vroeger. Geen blinkende zijde. Maar nog steeds in zachte pastelkleuren. En de vlecht met een phaguapaarse strik. En ogen flikkerlichtend en wijs. Jongetjes. Je herkent de stillen van later. De heersers en de opdrachtgevers. De lankmoedigen en de slovers. Maar het laatste is minder of niet duidelijk. Want kinderen ze zijn spontaan in hun jeugd. Ze zijn opvallend natuurlijk. Ze zijn rasecht en zuiver. Ze lachen spontaan. Zij veroveren het hart. Ik denk weer aan die jongens. Eenvoudig. Opgeschoten. Fors. Ruw. Maar gewoon voor hun doen en ogenblikkelijk weer zoals wij het zouden willen voorschrijven.

We praten. We lachen. We redeneren over voetbal. Ze hebben oor voor 't weelderige eiland Curaçao. Ze genieten van de binnenvarende oceaanstomers. Van de duizenden touristen die van Willemstad een New York maken. Of de zwerm Japanners die de love voor Tokyo ontsteken. Schoorvoetend betreden ze de hotels.

De jongens hebben vriendschap nodig en bezigheid. Maar in hun werkeloosheid ligt een melancholie. Als ik zit te werken in huis zie ik ze moedeloos en vol verwachting voor de poort. In de zengende hitte waar een weinig schaduw is. Maar 's avonds zijn ze de heren. Leuk. Vriendelijk zonder geld. Goedlachs.

De boot hij komt niet aan. Ik ben weinig spraakzaam. Ik luister naar de mannen even. Het is godsdienst en politiek. Het is geen koehandel vandaag. Ik laat ze filosoferen. Hun gesprek zit me soms als een graat in de keel. Maar mijn ogen ze zoeken de oevers.

Er is geen uitkomst. Bidden. Ik heb het niet verleerd. Maar het herwinnen van het geluk is voor mij nu bidden om regen. Leven, het is de rusteloze drift van de Corantijn van en weer de zee in. Langs dezelfde eentonige oevers. Onder dezelfde trage hemel. Onder dezelfde zengende zon.

Maar spreken het is een wondere uitkomst.

Naast mij. De tweede tocht. Surujkali. Ze heeft de ogen van de miniaturen-vrouwen der Moghulkeizers. Ik praat na een vriendelijke groet. Haar zus is als een goede geleider. Vriendelijk en behulpzaam. De eerste laat zich fotograferen. Ik kan 't eerst niet geloven. Ze wacht mij op. We stappen de treden af. Voorbij de donkere trap. We reizen, we praten, we grappen. We turen en staren om de beurt de

[p. 35]

rivier over. Ik eet wat zij heeft meegebracht en zij drinkt me voor uit de fles. Het kon niet beter.

Dan ben ik bij haar thuis. Het licht valt uit. Ik klungel alles weer in orde. We zitten een kluwen draad te ontwarren. Eerst ik. ‘Het is vrouwenwerk’ zeg ik. Ze vindt dat ook en werkt de ene gánthi na de andere los. Ik help vasthouden. Dan raken de vingers elkaar aan. We kijken op. Ze is koel. En ik ben er sprakeloos van. Geen warmte hebben de ogen. Of is er een verborgen angst?

Het lijkt mij alsof er een voltooid leven over vandaag heen loopt. Maar wellicht kennen wij elkaar te weinig.

Dan begint het te regenen. De regen hij zuivert de avond. Hij wast de bomen. Hij koelt de grond. Hij vult de tank. Hij speelt op het dak en hij zwiept onbedaarlijk over de donkere velden. Eindeloos ver. En mijn blikken verliezen zich in die verte. De volgende morgen gonst mijn bezoek nog na in de polder.

Het was voor mij een overwinning toen ik niet uit de polder het vliegveld bereikte en over het grote trapezium-Nieuw Nickerie oostwaarts koerste.

Achter ons liep het land groen uit tegen de druilerige horizon.