Moetete (1968)

[p. 22]

Ruud Mungroo
‘Bakra’ mijn pettum

I came to your shore as a stranger
I lived in your house as a guest
I leave your door as a friend... my earth.

Rabindranath Tagore

Van het moment af, dat ik het voor Bakra opnam, toen hij door de andere jongens werd geplaagd, had ik mij een vriendje gemaakt.

‘Bakra’, zo werd hij genoemd om zijn bijna blonde kroeshaar, was drie jaar oud.

In het huisje op het achtererf, daar woonde hij samen met zijn zeven broertjes.

De oudste van het achttal was vijftien jaar en werkte bij baas Danno, in de autowerkplaats op de hoek, om te helpen het ouderloos gezin te onderhouden.

Oma Kaka, waar Bakra woonde, was zijn moeder niet. Zijn moeder, zo hoorde ik later, had na een heftige kroetoe met oma Kaka het huis verlaten om er met een man vandoor te gaan.

Bakra had grote droevige ogen en hij zag er met zijn drie jaren mager, ondervoed en vervuild uit. Hij droeg een broek, die hem veel te groot was. Zeker een afdankertje van een van de grotere jongens. Zijn blote achterwerk was te zien door de grote gaten in die broek.

Op mij maakte hij de indruk, dat hij voortdurend honger had, een indruk die achteraf op waarheid bleek te berusten. De oudere jongens namen hem altijd het grootste deel af van het beetje eten, dat hij kreeg.

Ik had hem, vòòr hij mijn vriendje werd, nooit echt zien spelen zoals kinderen van zijn leeftijd dat doen. Kinderen wier gelach en geschreeuw de hele dag over het erf klinken.

Hij zat vaak alleen in de schaduw van de grote sapotilleboom. Dan zat hij stil figuurtjes te tekenen in het zand; figuurtjes, die hij urenlang aandachtig bekeek alsof hij er iets in poogde te herkennen, iets dat hem blij moest maken.

Een heel enkele keer, terwijl hij daar zo alleen zat, verscheen een stralende glimlach, helemaal van binnenuit, op zijn gezicht.

Toen we eenmaal vriendschap hadden gesloten, hoorde ik zijn stem vaker en hij begon ook met de andere jongens mee te spelen. Later nog kon hij om de onbenulligste dingen schateren en hij was niet meer zo alleen, meer een echte kleuter van drie jaar.

Elke middag, als ik thuis kwam, stond hij in de poort op mij te wachten. Als ik kwam aanlopen stak hij mij zwijgend een vuil handje toe,

[p. 23]

zoals hij de grote mensen had zien doen. Dan liepen we naar binnen waar hij een stoel bij de tafel sleepte en geduldig wachtte, tot ik zijn bord had volgeschept. Daarna verscheen een dankbare glans in zijn droeve ogen en die glans bleef terwijl we zwijgend zaten te eten.

Bakra had zoals elk kind zijn eigen wereldje. Naar ik later begreep was zijn wereldje er één van tevredenheid, berusting, geduld en vooral verdraagzaamheid.

Ik had hem nooit horen protesteren als een andere jongen bijvoorbeeld een stuk speelgoed van hem afpakte, of als iemand hem van zijn lievelingsplekje onder de sapotilleboom verjoeg.

Hij aanvaardde alles met een ontroerende gelatenheid.

De maanden verstreken.

Het werd oktober. Aan deze maand was er evenals de vorige maanden niets bijzonders. Aan Bakra daarentegen wel.

Hij leek mij in die maand plotseling volwassener geworden. Hij vertelde mij honderduit over oma Kaka, over de jongens die hem plaagden en ook over zijn wensen en dromen. Een groot huis, zou hij kopen als hij groot geworden was en in dat grote huis zou hij alleen gaan wonen. Ik mocht wel bij hem komen blijven als ik dat wilde. Maar geen van de jongens en ook oma Kaka niet, zou hij in zijn huis laten komen. ‘Ze slaat mij altijd en de anderen nooit’, zei hij.

We spraken elke dag over de jongens op het erf, over oma Kaka en over wat zich die dag zoal op het erf had afgespeeld. Ja, hij was veranderd.

Als we gegeten hadden, liep hij niet meteen weer naar buiten, maar hij bleef rustig in een hoek van de kamer zitten en zodra hij de bel van de schaafijsman hoorde, pakte hij een kroes van de tafel en kwam glimlachend naar me toe. Dan was het dat hij kwam voor zijn dagelijkse stuiver, die hij prompt kreeg, waarna hij naar buiten rende en op de schaafijsman wachtte. Als hij met de kroes vol schaafijs verscheen keek hij me aan, hield mij de kroes voor, alsof hij wilde zeggen: ‘We zullen alles delen, hier... neem maar hoeveel je lust, het is toch voor ons alleen, dit kunnen ze ons niet afnemen.’ Zodra ik een hapje genomen had, ging hij rustig van zijn ijsje zitten genieten.

Niemand wist hoe goed het mij deed om hem zo blij te zien. Kleine dingen die voor andere kinderen normaal waren, betekenden zoveel voor hem; ik was bijna afgunstig op zijn kunst juist van kleine dingen te genieten, kleine dingen die aan zovelen van ons ongemerkt voorbijgaan.

Zo waren onze dagen... de dagen van Bakra en mij.

Die middag wachtte hij niet, zoals hij gewend was, in de poort op mij. Hij rende naar me toe, met zijn beide handen zwaaiend. Ik had hem wel eens eerder blij gezien, maar zoals hij daar kwam aanstuiven, had ik hem niet eerder meegemaakt.

Opgewonden hakkelde hij het grote nieuws. Hij wilde zoveel tegelijk

[p. 24]

zeggen, dat ik moeite had hem te verstaan. Toen hij dichterbij gekomen was, kon ik pas iets opmaken uit zijn verhalen. In zijn vieze kleverige handje hield hij een roestige stuiver. ‘Kijk, kijk, dit heb ik gevonden.’ Zijn stem sloeg van opwinding over: ‘Ik ga ijs voor je kopen, straks... helemaal voor jou alleen. Vandaag wil ik niets ervan hebben, jij mag alles hebben, hoor.’

Hij wees op een blauwe plek op zijn arm en vertelde dat een van de grotere jongens hem zijn stuiver had willen afnemen. En deze keer, voor het eerst, had hij gevochten. Ook bij het pak slaag dat oma Kaka hem op de koop toe na de vechtpartij had gegeven, had hij de stuiver stevig vastgehouden. Onze stuiver...

Die middag at hij bijna niets; gespannen zat hij te luisteren naar de bel van de schaafijsman. Ik dacht dat de schaafijsman de roestige stuiver wel niet zou willen aannemen en ik wilde hem een andere ervoor in de plaats geven om hem de teleurstelling te besparen. Maar hij weigerde.

Zijn gevonden stuiver was meer waard dan alle andere stuivers, die ik hem ooit gegeven had, want nu zou hij mij een wederdienst bewijzen, nu zou hij voor mij ijs kopen.

Het wachten op de schaafijsman duurde hem kennelijk te lang want hij glipte naar buiten, waar hij op zijn plekje onder de sapotilleboom ging zitten.

Ik stond op het punt mijn middagdutje te gaan doen, toen ik de schaafijsbel hoorde. Met iets van medelijden dacht ik aan de teleurstelling die Bakra zou krijgen als de schaafijsman zou weigeren de roestige stuiver aan te nemen.

Toen hoorde ik het gieren van remmen gevolgd door een harde klap. Op weg naar de straat kreeg ik het gevoel alsof er iets in mijn hart losscheurde. God, neen, laat het Bakra niet zijn, ieder ander maar niet Bakra, neen, dacht ik alsmaar terwijl ik meer struikelend dan hollend de straat opkwam.

Ik keek op de grond naar het gebroken lichaampje, naar het zielig hoopje dat mijn vriend was geweest.

Naast hem op het asfalt lag de kroes waarin hij schaafijs voor me had willen kopen.

Hij opende zijn ogen nog eenmaal en probeerde zijn hand naar me toe te steken. Naast hem in het stof knielde ik neer en huilde zoals ik nog nooit in mijn leven had gedaan. Hij legde de roestige stuiver in mijn hand en zei nauwelijks hoorbaar: IJs kopen voor jou...... Toen sloot hij zijn ogen om ze nooit weer te openen.

Hij was de eerste vriend, die ik aan de dood kwijt raakte. Hij is de vriend, die ik altijd zal missen.

Bakra, mijn kleine pettum.