Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 3

Ed Olijkan
Weyermanniana in het naam-register van H. de Wit [1768]

De Wits Naam-register^1. is geen veilingcatalogus, zoals de catalogus van Dierkens (zie het artikel van A.J. Hanou daarover in de Mededelingen p. 2-4)^2.. De drie delen van De Wit (gezamenlijk maar liefst 855 pagina's boekvermelding en 200 pagina's register) vormen de bundeling van 13 lijsten die De Wit tussen augustus 1760 en augustus 1766 afzonderlijk had laten verschijnen, naar eigen zeggen ‘met een oogmerk om een ieder tot een middelmatige Prys verscheide voorname en ook zelden voorkomende Werken te doen koopen’. Het eerste deel, waarin de eerste zes^3. lijsten zijn opgenomen, bevat een voorrede die is gedateerd 1 september 1768. De Wit - zo blijkt uit de voorrede - was een aktief opkoper van boeken. In onze (moderne) ogen zou hij een soort De Slegte zijn, al moet bedacht worden dat het begrip ‘tweede-hands’ voor de 18de-eeuwer minder scherp omlijnd was dan voor ons. In tegenstelling tot ons ‘confectieboek’ (dat bij wijze van spreken al bij het openslaan zijn waarde verbeurt) was een boek in de 18de-eeuw een degelijk stuk handwerk, dat zijn waarde behield, en zelfs in waarde vermeerderde (zoals we aanstonds zullen zien).

Per lijst houdt De Wit de volgende rubrieken aan:

•	theologische werken;
•	juridische werken;
•	werken op het gebied van de oude en contemporaine geschiedenis, en ook reis-, stad-, land- en levensbeschrijvingen;
•	poëtische werken;
•	emblematische, bouw-, schilder-, taalkundige, mathematische werken en woordenboeken;
•	natuurkundige en medische werken;
•	‘versierde romans, cretique historien, spectatorialen schryvers en mesceaanische boeken’.

Binnen deze rubrieken staan de boeken gegroepeerd naar formaat.

Hieronder geef ik wat ik via het register aan Weyermanniana op het spoor kwam: 59 titels. Enig voorbehoud moet gemaakt worden: het register is niet erg betrouwbaar. Soms kwam ik werken van Weyerman tegen die niet in het register waren opgenomen; een enkele keer kwam ik ander werk van Weyerman tegen dan het register vermeldde; een enkele keer klopte het paginanummer niet. Overigens heb ik alles opgenomen wat op naam van Weyerman is gesteld; daartoe behoren de Zeldzaame levens-gevallen en ook de Geest van Jacob Campo Weyerman. Dan tenslotte enkele opmerkingen over de wijze van weergeven: Onderstreping staat voor gotisch lettertype; spatiëring staat voor klein kapitaal. De nummers voorafgaand aan de titels zijn de catalogusnummers van De Wit; de nummering vóór aan de kantlijn (1-59) is van mij. Tussen vierkante haken geef ik deel, paginanummer en (afgekort) de rubriek waaronder het werk vermeld staat (Soms lopen de rubrieken in de lijsten enigszins dooreen; dit geldt met name voor de rubrieken Embl. etc. en natuurk./med. werken. In die gevallen geef ik meestal de volledige titel van de rubriek; vgl. bijv. nr. 21). Aan de titel voeg ik tussen vierkante

1. Naam-register van veele capitaale- net- geconditioneerde Nederduitsche en eenige Latynsche en Fransche boeken, in allerley konsten en weetenschappen, vervattende eene verzameling der VI. Naamlysten, en 't byvoegzel: met de daar by gestelde goedkoop pryzen, zo als dezelve den beminnaars van deftige werken uit de boekwinkel van Hermanus de Wit zyn aangepresenteerd. Voorzien met een net orde geschikt alphabetisch register, 3 dln. (Amsterdam, H. de Wit, [1768]).

2. Aan dit artikel kan ik een paar kleine opmerkingen toevoegen:

a.

Als punt 3-bis kan worden vermeld nóg een Syberg, ingenaaid, die blijkens de handgeschreven aantekeningen wegging voor 4 stuivers (één stuiver minder dus dan voor de gebonden uitvoering werd betaald). Dit exemplaar staat als nr. 43 vermeld in het ‘Appendix’, p. 4.

b.

Met betrekking tot het bovenaan opgeworpen akkoladeprobleem: een optelsom leert mij dat de Vrolyke Tugtheer búiten de ‘zeer fraje egale france banden’ viel en dat de akkolade dus geenszins te kort was, maar precies pas!

3. Abusievelijk vermelden de titelpagina's van deel II en II hetzelfde getal; dit moet resp. 4 en 3 zijn.

[p. 335]

haken het formaat toe.

Wat De Wit met de asterisken voorheeft waarvan hij veel titels voorziet is mij niet duidelijk; ik neem aan dat het iets met het bindwerk uitstaande heeft.

1.	[I/16, rubr. Embl. etc.] 9. J.C. Weyerman, Echo des Werelds in Onreym en Rym / Amst. 1727. met Fig. 2 delen. halve E.B. afgesn.*	[4^o]	f 2:10:
2.	[ib.] 10. - - Amsterdamsche Hermes / zynde in [sic] Histor. Poëtisch Verhaal van de Zetheden dezer Eeuw / ib. 1722. 2 delen / een halve E.B. afgesn.	[4^o]	2:16:
3.	[ib.] 11. - - Ontleeder der Gebreeken / ib. 1724. Iste deel. B.B.	[4^o]	-: 12:
4.	[I/37, rubr. Romans etc.] 20. Leven van Johan Hendrik Baron van Sijburg / door J.C. Weyerman / Utr. 1733.	[8^o]	-: 14:
5.	[ib.] 21. De Geest van J.C. Weyerman met 't Plaatje / raar.	[8^o]	-: 10:
6.	[I/60, rubr. Poëzie] 62. J.C. Weyerman, Perziaansche Zydewever en zyn andere Comedien alle byeen ingen.*	[4^o]	1:16:
7.	[I/106, rubr. Romans etc.] 123. J.C. Weyerman, Leven van de Baron van Syburg / Utr. 1733.	[8^o]	-: 10:
8.	[ib.] 124. De Geest van J.C. Weyerman	[8^o]	-: 10:
9.	[I/142, rubr. Poëzie] 170. J.C. Weyerman, alle zyn Commedien	[4^o]	1: 8:
10.	[I/143, rubr. Embl. etc.] 83. J.C. Weyerman, Levensbeschryv. der Nederl. Konst-Schilders en Schilderessen met hunne Poutretten [sic] door J. Houbraken / Amst. 1739. 3 delen Rib. Banden, raar.	[4^o]	14:10:
11.	[I/162, rubr. Romans etc.] 166. J.C. Weyerman, de Zeldzaame Levensbyzonderheeden van L. Arminius J.C. Weyerman / R. Hennebo en J. Veenhuyzen / ib. [= Amsterdam] 1738. raar.	[8^o]	-: 16:
12.	[ib.] 167. De Geest van Weyerman met 't plaatje / ing.*	[8^o]	-: 10:
13.	[ib.] 168. 't Waagepraatje van J.C. Weyerman / ing.*	[8^o]	-: 12:
14.	[ib.] 169. Zeldzaame Levensgevallen van J.C. Weyerman / 's Hage 1756. ingen.*	[8^o]	-: 12:
15.	[I/193, rubr. Embl. etc.] 118. J.C. Weyerman, Leven der Nederlandsche Konstschilders en Schilderessen / met hun pourtretten / door J. Houbraaken / Amst. 1739. III delen / in gemarmelde Fr. Banden.	[4^o]	15:15
16.	[ib.] 119. - Historie des Pausdoms / ibid. 1725. 3 delen in II gemarmelde Fr. banden.*	[4^o]	5:16:
17.	[I/216, rubr. Romans etc.] 230. Leven van J.C. Weyerman / 's Hage 1756. ingen.	[8^o]	-: 12:
18.	[ib.] 231. - - L. Arminius / J.C. Weyerman / R. Hennebo en J.

[p. 336]

	Veenhuysze / door J.C. Weyerman / ib. 1738. ingen.	[8^o]	f -:12:
19.	[ib.] 232. De Geest van J.C. Weyerman met 't plaatje / ingen. *	[8^o]	-:12:
20.	[1/264, rubr. Romans etc.] 335. J.C. Weyerman, Levens-Byzonderheden van L. Arminius / J.C. Weyerman / R. Hennebo en Jac. Veenhuyzen / Amst. 1738. ingen.	[8^o]	-:10:
21.	[I/266, rubr. Math., natuurk., med. etc.] 177. Weyerman, Steen der Wyze / Utr. ingen.*	[8^o]	-: 8:
22.	[II/315, rubr. Romans etc.] 401. Jac. Campo Weyerman, Zaamenspraaken tusschen Dooden en Levenden / ib. [=Amsterdam] 1726. VI. stukjes / ingen.* Compl. raar.	[8^o]	1:16:
23.	[ib.] 402. - - - Vermaakelyk Wagen-Praatje / ib. ingen.*	[8^o]	-:12:
24.	[ib.] 403. - - - (de Geest van) 's Hage 1760. met 't Plaatje.	[8^o]	-:10:
25.	[ib.] 404. - - - Verdeediging tegens A. le Roux Utr. ingen.*	[8^o]	-:8:
26.	[ib.] 405. - - - Steen der Wyzen / ib. 1749. ingen.*		-:8:
27.	[II/379, rubr. Romans etc.] 440. J.C. Weyerman, Levensbezonderheeden van Johan Baron van Syburg / Utr. 1733. ingen.	[8^o]	-:12:
28.	[ib.] 448. De Geest van J.C. Weyerman met 't plaatje.	[8^o]	-:10:
29.	[II/421, rubr. Embl. etc.] 264. Weyerman, Historie des Pausdoms / Amst. 1728 3 delen nette H. banden raar.	[4^o]	5:15:
30.	[II/491, rubr. Poëzie] 466. Weyerman, Toneelspellen / bestaande in de Persiaansche Zydeweever / Demokriet en Herakliet Brab. Voyagie / de Holl. Zinlykheid / de Antw. Courantier en de Gehorende Broeders / alle een Hoorn. b. gr. pap.	[4^o]	2: 4:
31.	[II/492, rubr. Embl. etc.] 299. J.C. Weyerman, Levensbeschryving der Nederlandsche Konst-Schilders en Konstchilderengen / vol fraaije Poutretten [sic] en platen / door J. Houbraken / 's Hage 1729 3 delen, Hoorn banden* compl.	[4^o]	11:16:
32.	[III/571, rubr, Embl., woordenb., natuurk. geogr.] 339. J.C. Weyerman, Historie des Pausdoms Amst. 1752 met zyn Poutr. [sic] 3 delen ingen.	[4^o]	5: 5:
33.	[III/608, rubr. Romans etc.] 697. - [= Leven] Zeldsaame) Gevallen van L. Arminius / J.C. Weyerman / Rob. Hennebo en J. Veenhuyszen / beschreven door J.C. Weyerman / Amst. 1738. hoorn b.* raar.	[8^o]	-:18:
34.	[III/613, rubr. Romans etc.] 764. J.C. Weyerman, Vermaakelyk Wagenpraatje / ingen.*		-:12:
35.	[ib.] 765. - - de Geest van) vol aardige Invallende Gedachten / ingen.* raar.		-:14:
36.	[ib.] 766. - - Leven van de Baron van Syberg / Utr. 1733. ingen.*

[p. 337]

		[3^o]	f -:12:
37.	[ib.] 767. - - Natuurk. Histr. Schersende [sic] en vrolyke Aanmerkinge. ingen.*	[8^o]	-:10:
38.	[ib.] 768. Steen der Wysze bewaarheyd uit de H. Schrift en uit de Grondbeginselen der Wysgeeren / Utr. 1739. ingen.*	[8^o]	-: 8:
39.	[III/676-677, rubr. Taalk., schilderk., natuurk., med. woordenb. & mengelw.] 398. J.C. Weyerman, Levensbeschryving der Nederlandsche Konst-Schilders en Konst-Schilderessen vol fraaije Portretten [sic] en platen door J. Houbraken / 's Hage 1729. 3 delen. in nieuwe hoorn banden.	[4^o]	16:10:
40.	[ib.] 399. - Gevallen van de Wonderlyke Don Quichot / Vercierd met XXXI. heerlyke Konstplaten door de beroemde B. Picard in het koper gebracht na de uytmuntende Schilderyen van den Heer Copyl [sic] / 's ib. 1746. gemarmelde fransche band.*	[4^o]	10:10:
41.	[ib.] 400. - Historie des pausdoms of verhaal van de Dwaalingen en Bygeloovigheden / die van tyd tot tyd in de Kerk zyn Ingesloopen / Amst. 1725. 3 delen in III. nette hoorn banden compleet.	[4^o]	6:10:
42.	[ib.] 401. - Perziaans. Zydewever / Democriet en [p. 677] Herakliet Brabanse Voyägie de Hollandsche Zindelykheid de Antwerpse Courautier [sic] en de Gehoorende Broeders nette hoorn hand [sic]	[4^o]	2: 8:
43.	[ib.] 402. J.C. Weyerman, De Amsterdamsche Hermis [sic] zynde een Historisch en Poëtisch Verhaal van de Zotheden der voorby zynde / en der tegenwoordige en toekomende Eeuw / ib. [i.e. Amsterdam] 1722. 2 delen een nette h. band.*	[4^o]	2:16:
44.	[III/725, rubr. Romans etc.] 901. J.C. Weyerman, Zeldzaame Levensbesonderheden van L. Arminius / J.C. Weyerman / Rob. Hennebo en Jac. Veenhuyzen / Amst. 1738. ingenaaid* raar.	[8^o]	1: 8:
45.	[ib.] 902. - - Levensbezonderh. van Johan Hendrik Baron van Syburg / Utr. 1733. ingenaaid.*	[8^o]	-:16:
46.	[III/755, rubr. Embl. etc.] 153. J.C. Weyerman, Gevallen van den wonderlyken Don Quichot / door B. Picart in 't Koper gebragt / na de Uitmuntende Schilderyen van den Heere Copyl [sic] / s'Hage 1746. gr. Pap. halve Eng. b. een schoon Exemplaar.	[4^o]	21: -:
47.	[ib.] 154. - 'tzelve Werk / ib. 1746. gr. Pap. Schildpadde b. een heerlyk Exempl.	[4^o]	28: -:
48.	[ib.] - 't zelve Werk / waarin alle de platen overheerlyk fraay en Comiecq door de kunstryke hand van W. Gans zyn Afgeset / ib. 1746. gebonden in een zwaar Vergulde en niet min fraay gewerkte Root Turxleere b. zynde dit een Exempl. zonder weerga en een Vorstelyk Cabinetstuk.	[4^o]	85: -:
49.	[III/777, rubr. Geschiedenis] 605. J.C. Weyerman, Historie des Pausdoms / of Verhaal van de

[p. 338]

	Dwaaling en Bygeloovigheden / die van tyd tot tyd in de Kerk zyn ingeslopen / Amst. 1725. III delen ingen.*	[4^o]	f 4:16:
50.	[III/792, rubr. Embl. etc.] 469. J.C. Weyerman, Gevallen van de Wonderlyke Don Quichot / vercierd met XXXI heerlyke konstplaten door de beroemde B. Picard na de Uytmuntende Schilderyen van de Heer Copyl [sic] / 's Hage 1746. franse band /een schoon Exempl.	[4^o]	12:10:
51.	[ib.] 470. - - - Levensbeschryvinig der Nederlandsche Konstschilders en Schilderessen / vol fraaije Pourtretten en platen / 's Hage 1729. III delen gr. pap. Schildpadde banden / Verguld /een superbe fraay Exempl. raar.	[4^o]	28: -:
52.	[ib.] 471. - - 't zelve werk / ib. 1729. met dito Pourtretten en platen / III delen, france banden / een schoon Exempl.	[4^o]	18: -:
53.	[III/837, rubr. Romans etc.] 1080. J.C. Weyerman, Zeldsaame Levensgevallen / 's Hage 1760. II delen.	[8^o]	1: 4:
54.	[ib.] 1081. - Levensbyzonderheden van Arminius / J.C. Weyerman / R. Hennebo en J. Veenhuizen / Amst. 1738.	[8^o]	1:16:
55.	[ib.] 1082. - de Geest van zyn Ed., vol aardige Gedachten / 1754.	[8^o]	-:16:
56.	[ib.] 1083. - Voorloper van de Chronyk der Bancroetiers / Rott. 1738.	[8^o]	-:12:
57.	[ib.] 1084. - Goudmaker in Naauw of de Baron (J.H. v. Syburg) Algemist / ten toon gesteld / 's Hage 1732. met zyn Pourtret.	[8^o]	-:16:
58.	[ib.] 1085. - Levensbyzonderheden van Johan Hendrik Baron van Syburg Utr. 1733.	[8^o]	-:14:
59.	[ib.] - III Spellen /als zyn Brabantsche Voyagie / de Antw. Courantier en de Gehoornende [sic] Broeders / Amst. 1718.	[8^o]	-12:
	[nrs. 1080-1086:] Zamen VIII deeltjes in II nette halve france banden raar.

Ik besluit met enkele opmerkingen betreffende prijzen en datering. Ten aanzien van rubricering kunnen ongetwijfeld eveneens interessante gevolgtrekkingen gemaakt worden, doch dat laat ik over aan de lezer.

Opvallend is dat de vraagprijzen van De Wit beduidend hoger liggen dan de prijzen die bij de veiling van de collectie-Dierkens werden betaald. Een voorbeeld: de Sybergs die bij Dierkens resp. 4 en 5 stuivers opbrachten moeten bij De Wit 12 à 16 stuivers kosten! Daarbij moet wel aangetekend worden dat De Wit waarschijnlijk meer dan Dierkens partikulieren tot klant had. Voorts dient opgemerkt dat enkele van de Weyermans die De Wit aanbiedt rekordprijzen moesten opbrengen; dit geldt met name voor de door mij als nr. 48 opgevoerde uitgave van Don Quichot (85 gulden; dat is bijna evenveel als een 17-delige bijbelkommentaar noteerde!^4. en Konstschilders-uitgave (nr. 51). Deze bedragen zeggen overigens wellicht méér over de soms zeer fraaie uitvoeringen die men sommige werken van Weyerman waardig achtte, dan over de waardering van Weyerman op zich.

Dan is er een aantal intrigerende dateringskwesties, die echter in de meeste

4. Het is evenveel als voor de Surinaamsche Insecten van M.S. Merian moest worden neergeteld, net als de bedoelde uitgave van Don Quichot met gravures van W. Gans (zie De Wit, dl. III, p. 752-753, nr. 134). Het ziet er dus naar uit dat het Gans was die de prijzen opdreef.

[p. 339]

gevallen terug te voeren zijn op drukfouten:

†	nr. 18, De zeldzaame levens-byzonderheden van Laurens Arminius etc., wordt gesteld op ‘ib. [= 's Hage] 1738’. Waarschijnlijk moet hier gelezen worden Amsterdam 1738.
†	nr. 26, de Steen der wijzen, wordt gesteld op ‘ib. [=Utr.] 1749’. Dit moet waarschijnlijk gelezen worden als Utr. 1739.
†	nr. 32, Historie des Pausdoms, wordt gesteld op ‘Amst. 1752’. Waarschijnlijk is dit een drukfout voor Amst. 1725.
†	nr. 53, de Zeldzaame levens-gevallen, wordt gesteld op ‘s Hage 1760’. Het is bekend dat de eerste druk dateert van Den Haag 1756 en de tweede van 1763; het zal hier dus ook wel weer een drukfout betreffen (al is het opmerkelijk dat het onderhavige exemplaar in twee delen verscheen).
†	nr. 24, De geest van Jacob Campo Weyerman, wordt gesteld op ‘'s Hage 1760’. Dit nu is merkwaardig. Een ander exemplaar (nr. 55) dateert De Wit op 1754. De ‘mock’-datering heeft in de loop der tijd menige bibliograaf voor problemen gesteld: Ter Horst vermeldt in zijn bibliografie: [1754?]. De KB-Den Haag geeft: [1755]. Abkoude-Arrenberg geven het jaartal 1757, evenals Kossmann in zijn studie over Haagse drukkers. De Geest staat vermeld in twee fondslijsten van Backhuyzen (zie de Mededelingen p. 142 en 288); de fondslijsten komen voor in werkjes van 1758. 1760 lijkt dus onzin, tenzij het een tweede druk betreft.
†	nr. 10, de Levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders, en nr. 15, hetzelfde werk, worden gesteld op ‘Amst, 1739’. Dit is een gebraden peertje! Het kan hier immers om niets anders gaan dan een - volgens mij nog niet eerder gesignaleerde - tweede (roof?)druk van de drie delen van Den Haag 1729.

NB: Op de kwestie van de Goudmaker (nr. 57) ga ik elders in deze aflevering van de Mededelingen uitvoerig in.