Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 1

Pim van Oostrum

(Ferd. Bolstraat 142, Amsterdam)

Jacob Campo Weijerman en de hooge militaire vierschaar in 's-Gravenhage in 1701

G.J. Rehm in ‘Jacob Campo Weyerman en zijn familie’ (De Ned. Leeuw 1958, p. 353-65) meldt over de cadet JCW de volgende ‘nattigheidsgevoelens’:

‘[...] in 1699 kreeg hij [= JCW] onenigheid met een Anneken van Ghils, echtgenote van de vleeshouwer Adam Pieter Govaerts te Breda. Uit de enkele verklaringen, die op verzoek van Elisabeth Sommeruell [= JCW's moeder] in deze zaak werden afgelegd, blijkt alleen dat die vrouw aan Weyerman geld heeft aangeboden, doch niet om welke reden zij dat gedaan heeft. Het was gebeurd in het huis “het Moriaentjen” van de moeder van Catharina Snep, waar Jacob Campo met zijn moeder rond Pasen 1699 woonde.

Bij de drie vonnissen van de Bredase Krijgsraad resp. 22 december 1699 en 1 en 6 januari 1700 werd hij veroordeeld, doch het was bij het ontbreken van het archief van deze krijgsraad niet te achterhalen waartoe hij veroordeeld werd. Van deze vonnissen ging zijn moeder als zijn voogdes in beroep bij de Hoge Krijgsraad te 's-Gravenhage en liet opnieuw enige verklaringen afleggen.

Deze laatste instantie vernietigde 22 september 1701 de drie vonnissen van de Bredase Krijgsraad en ontzegde de eiser Pieter Goyaerts optredende voor zijn echtgenote zijn eis met uitzondering van een daarin vervatte pretentie van enige gelden en zilverwerk. De kosten van dit proces en dat van in eerste instantie kwamen ten laste van Goyaerts.’

Het is best interessant te weten wat de Hoge Krijgsraad in Den Haag níet vond wat de Krijgsraad in Breda wél vond.

Een noodgedwongen reis naar 's-Gravenhage deed het - nog nauwelijks zo te noemen - speurwerk daar beginnen. Aangevraagd tot nog toe werd het volgende in de gedempte sfeer van het kostelijke en krikkige pand van het Algemeen Rijksarchief:

Archief Hooge Militaire Vierschaar/ Hooge Krijgsraad nr. 255 (Notulen 1700-1711), 256 (Uitgaande Brieven 1682-1706), 257 (Adviezen 1696-1712), 258 (Informatie Willige Condemnatie 1692-1712), 259 (Interrogatoiren 1682-1706), 261 (Diverse Akten 1691-1710), 262 (Criminele Sententien 1680-1709), en het door Rehm genoemde nr. 265 (Register van Sententien).

H.M. Vierschaar nr. 255:

In het mapje ‘1701’ is het volgende aangetroffen:

‘Den 22 September 1701: // Gecontinueert CrijghsRaat // gehouden bij de voorgemelde // Heeren // Voorgedragen sijnde de saecke tusschen de // Weduwe van *H* Wijdermans als moeder ende // vooghdesse van haere minderjarige soon Jacob // Weijdermans gewesene Cadet onder het // Regiment van de Heere Collonel Lauder // Impetrante in cas Relieff d' appel en geex*c*ipieerde // ter eenre op. en jegens Adam Goyaerts als in // huwelijck hebbende Anneken van Ghiels // wenende tot Breda Gedaagde en

[p. 99]

Excipiente //

Is bij de heere fiscael geadviseert tot nullita // van de vonnissen in questie ende condemnatie van // costen op de eerste en tweede jnstantie tot // laste van Gedaagde // Voorts.. en examinatie van alle de Stucken en // Ende js naer omvrage van Heere President // gevoteert als volght // Bij de Heeren

Sichterman	Volgens Advijs met Compensatie van costen // in cas d'appel//
Chabonnes	Adjdem //
Hemert	Adjdem //
Utterwijck	Volgens Advijs //
Bachebel	Volgens Sichterman //
Zalm	volgens Advijs //
Cralingen	Adjdem //
Slijpenbagh	Adjdem //

Ende bij den Heere President met eenparige // stem[m]en gevoteert en gecondemneert tot de niet // doeninge vande respective vonnissen met condemnatie jnde // costen van eerste en tweede instantie en // nopende de gepretendeerde penningen en silverwerck // dat partijen sullen Compareren voor Heeren // Commissarissen ten fine van accoort als breder bij hen // dienaengaende geextendeert //’

H.M. Vierschaar nr. 261.

Op een ‘kladje’ in mapje ‘1701’ iets meer informatie:

‘in de saak van jacob wijdermans, cadet // en zijn moeder juffrouw sommerel, impetrante // [...] [- van mandam] van mandamenten in cas d'Apel// ende geexcipieerdens, ter eener op, ende jegens // Adam goijjaars, gedaagde, ende excipient in // voornoemd cas ter andere sijde. // te adviseere, dat de clausele van relief behoort te werden geinterrineert en de // exceptie van homoloegatie, gerejecteert, en // in cas d'Apel rechtdoende, “dat” den eijsch in cas // van injurie ter eersten instantie gedaan, // en genoomen [- ...] te werden ontsijt en noopende [-het] de gepraetendeerde restitutie // van gelt etc.: “dat” partijen behoorden te // compareeren voor commissarissen, om // de selve te vereenigen, ist moogelijk, of // anders raport te doen. // en dat de gedaagde behoort te werden // gecondemneert in de eerste instantie, // en de verdere costen [- ...] // reeden van het voornoemde eerst ten reguarde // te sijn. gemerkt den impetrant dier tijd in strikte // gevankenisse wierd gehouden. ten andere, dat // hij als doen was minder jaarig. behalven, dat // die voldoening voor geen homolegatie kan // werden gehouden, omdat het vonnis in sig // selve ipso jure nul is, geconsidereert, dat het // alleen is geweesen [- ...] buijten eenige confessie // op een attestatie, die een jaar na dat eerst is // beeigt geworden, waar op geen rechter, wie hij is // gepermitteert is eenig regart te neemen, - ///

“- veel min imand soodanig, als in deesen te condemneeren, en belangende // de saak ten principale, dat ten processe nergens blijkt, datter animum // injuriande is geweest, als sijnde de selve injuri, altijd ontkent.” //’

H.M. Vierschaar nr. 265.

In mapje ‘1701’ is het volgende aangetroffen:

‘Den 22 September 1701.

In der saecke hangende // voor den Hoogen Cryghs // Raade der Verenighde // Nederlanden tusschen Jacob // Wijdermans gewesen Cadet // ondert Regiment van den // Heer Collonel Lauder in // Guarnisoen gelegenhebbende // tot Breda minderjarige // Soon van Ellisabeth // Somerail en de jn dier // qualiteijt advoueerende de // proceduren bij de voornoemde // sijne moeder en vooghdesse van de // voornoemde haren soon (: voorsoo//veel des noots) alsnogh // jntervenierende en de saecke // aennemende voor de voornoemde // haeren soon jmpetrante in cas // relieff d'appel ende geexci//pieerde ter eenre op. ende // jegens Adam Goyaerts als in // huwelijck hebbende // Anneken van Ghiels wonend // tot Breda Gedaagde en excipient // int voornoemde cas respective ter // andere zijde

Den Hoogen Crijghs Raade met // rijppe deliberatien van Raeden doorgesie[n] /// ende overwogen hebbende allen t gene // ter materie dienende was ende heeft // mogen moveren Reght doende jnterri//neert de Clausule van Relieff in des // impetrantes mandament geinserreert rejecteert // de exceptie van homologatie en [- ...] // acquiessement bij de Gedaagde en excipient // geproponeert, doet te niette de vonnissen// van Crijghs Raade des Guarnisoen van // Breda van dato den 22 December

[p. 100]

1699 // den 2 Januarij 1700 en 6 den Januarij 1700 // respective ende doende dat die gemelden // Crijghs Raade hadden behoren gedaen // te hebben ontseijt den Gedaagde ende excipient // sijnen eijs, ende conclusie op, ende jegens // de jmpetrantein haren voornoemde qualiteijt ter // eerster instantie gedaen en genomen // uijtgesondert alleen de pretentie van eenige penningen en silverwerck [- te samen monterende // ter somme van f 119 - 7 - 0] aldaar breder ten // processe vermelt ordonneert partijen // dienaengaende te compareeren voor // Heeren Commissarissen van Hoogen Crijghs // “Raade” ten fine van accort en condemneert // den Gedaagde en Excipient in de costen van // dese en voorgaende jnstantien tot // taxatie en moderatie van Hoogen // Crijghs Raade dogh alles op approbatie // “van sijne Majesteijt” “van Groot Brittanjen” [- ...] aldus gedaen // en gesentiert in sGravenhage bij de // Heeren van Unckel President // Slijpenbach, Cralingen Collonels Jan Salm // Bachebel Utterwijck Lt. Collonels Hemert // Chabonnes, Sichtermans Majoors ten // overstaen van Mr. Govert Bidloo fiscael // van de Generaliteijt den 22 september 1701: was // geparapheert G Uunckel ende voorts bij de griffier getekend // als onder en gesegelt ///’

In margine van deze uitspraak komen verder de volgende drie notities voor:

‘Huijden is de nevenstaende // sententie met insertie van // Executie bij sijn Majesteijt // in ordinari forma geapprobeert // Gedaen jn sGravenhage den // 23en September 1701. was getekend // William Rex.’

‘door Kieboom aende heer fiscael betaald // 10 stucken van 3 gulden f 30-0-0 // nogh 2 pistolen - f 18-18-0 // somma f 48-18-0 //’

‘De Griffier is betaald bij discretie volgens // notitie int memorij boeckie//’