Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 13

-13-

(68 a)

Maldeghem 5 9ber 1885.

Lieve Mejuffrouwen Fredericq⁽¹⁾,

Mijn lief Leetje ik dank [ik] U voor het genot dat gij mij verschaft hebt door de lezing van Sophie. Heerlijk boek! Rechtzinnig moet ik verklaren dat Sophie alles ver overtreft wat de beroemde Mejuffrouw Loveling vroeger geschreven heeft.

Het plan van Sophie is goed doordacht[,] de teekeningen zijn uitmuntend en de schildering stout en waar. Waar!!! voor alles, want er komt geen der handelende personen in voor die men niet dadelijk meent te herkennen. Daar hebt gij het portret van den Onderpastoor[-]geldafperser en tegen over hem de Coadjutor, de priester zoo als zij allen zouden moeten zijn, dan de naar natuur geteekende non met hare aanmatigingen. Liberalen als de Brouwere Monteine zijn er in Vlaanderen bij de vleet en in gemeenten worden er domkoppen gevonden die meenen dat men moet vloeken om liberaal te zijn. Deftige liberalen als Haantjes en zijne vrouw zijn er weinig, die staan de proef door. Ik heb slechts het eerste deel gelezen en kan er dus maar in het wild over spreken, maar ik zie toch dat de lijdende Sophie zich langzaam ontwikkelt tot een schrander wezen, en wat de oude onderwijzer bij den aanvang van den schoolstrijd betreft, wij voelen zijn lijden en meenen zijn hart zien te bloeden.

(1) De mejuffrouwen Fredericq zijn Mathilde (1852-1921), Léonie (1859-1887) en Adèle (1861-1927). Leetje is een afkorting van Léonie.

[p. 231]

Met hoeveel zorg heeft de schrijfster al de personen die in haar boek voorkomen gekozen, zie de aanstaande Katholieke onderwijzer van Zompelgem!

Ik bewonder hare grootmoedigheid, Zij heeft geschreven zonder vrees, van ganscher harte juich ik haar toe.

Het doelmatige van het meesterwerk zal D^r Paul Fredericq⁽²⁾ ongetwijfeld in zijne voordracht zondag aanstaande doen uitschijnen. Ik hoop dat die voordracht zal gedrukt worden.

Als ge Mejuffrouw Loveling ziet wenscht haar geluk in naam van hare oude Kunstzuster over de verschijning van hare laatste lettervrucht.

Het heeft [m]ij groot genoegen gedaan dat Mathilde⁽³⁾ U allen zoo welvarend heeft gevonden. Zij heeft mij van de prachtige vazen die gij geschilderd hebt, enz. enz. gesproken, zij bewondert zoodanig uwe schildering dat zij er gestadig op terug komt. Houdt moed Leetje lief, goeden moed!

Wat ons betreft[,] het is hier maar treurig, ik ben altijd de moedigste van allen geweest en thans? Ik zie alles in 't zwart⁽⁴⁾, wanneer zult gij met uwe lieve zusters eens naar Maldeghem komen[?] om ons allen wat op te beuren[?]

Gij weet dat er in Maldeghem geen gemeente meisjes onderwijs meer bestaat, zelf is de Gemeente Jongensschool geene gemengde. Onze Anna⁽⁵⁾ heeft hare school geopend in de hoop dat zij door een doelmatig geestontwikkelend onderwijs hare leerlingen gezonde denkbeelden zal kunnen inboezemen, er mag geene ruchtbaarheid aan het oprichten dier school in de dagbladen gegeven worden, dit zou de vervolging nog verzwaren, wat wij doen moeten is onderwijzen. Anna zal na de uitgaven voor hare schoolmeubelen, het eerste jaar minder als de helft dat een fabriek[s]meisje wint kunnen verdienen, doch zij is jong en zal de zegepraal der liberalen kunnen beleven, dan zal men ongetwijfeld hare toewijding in acht nemen.

Lieve Vriendinnen, wij omhelzen u allen hartelijk, en bieden Mevrouw Uwe Moeder⁽⁶⁾ onze vriendelijke groetenis aan.

Uwe Verkleefde Vriendin

W^we Courtmans

geboren Berchmans

(2) Paul Fredericq hield op zondagen heel veel voordrachten voor het volk. In HS 3426 P vonden we enkele aankondigingen voor voordrachten van P. Fredericq over Sophie.

(3) Mathilde was de oudste dochter van Mevr. Courtmans. Ze werkte als onderwijzeres in de gemeenteschool te Adegem.

(4) Net zoals Léonie Fredericq, was Mevr. Courtmans ook een van de slachtoffers van de schoolstrijd. Vanaf 1879 verbood de Kerk ook in Maldegem de gelovigen hun kinderen naar officiële scholen te sturen. Tot in 1884 had Mevr. Courtmans het hoofd kunnen bieden aan de moeilijke toestand omdat ze gesteund werd door de liberale burgemeester. Maar toen het katholiek ministerie een burgemeester van dezelfde strekking aan de macht bracht, die samen met de pastoor een reactionaire politiek zou voeren, werden de meeste gemeentescholen tijdelijk gesloten of afgeschaft. De school van Mevr. Courtmans was dit laatste lot beschoren.

(5) Anna is één van de dochters van Mevr. Courtmans. Ook zij had een onderwijzersdiploma. Ook uit een brief van 21 oktober 1885 van Mevr. Courtmans aan haar zoon Emile, waaruit een stukje geciteerd werd door R. van de Rostijne in De Strijdende Mevr. Courtmans (1811-90). Een uitgave van de Humanistische Jongeren, Maldegem, 1970, p. 48, blijkt dat na de sluiting van de school van Mevr. Courtmans, haar dochter een schooltje opende: ‘Niet alleen wil Anna bijzondere lessen geven, maar vanaf de 15de oktober gaat zij school houden in haar huis. Wij hebben een viertal kleine lessenaars laten maken. De meeste families hebben hun kinderen verleden week naar de kloosterschool gezonden. Denk aan ons verdriet! Zo gans verpletterd te zijn. Moet Anna nu met een viertal leerlingen beginnen, zij zal volhouden en de kinderen goed leren.’

(6) De moeder van Léonie Fredericq is Ursula Cackaert. Zij is de weduwe van Joseph Fredericq (1821-66), een halfbroer van Virginie Loveling.