Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 10

[p. 213]

Kroniek
Cyriel Buysse oktober 1993 - september 1994

In november 1993 was het honderd jaar geleden dat Buysses eerste en veel besproken roman Het recht van de sterkste verscheen. Aan deze honderdste verjaardag werd in oktober 1993 al aandacht besteed in de literaire rubriek van Nos Teletekst en BRTN Teletekst. Het bericht eindigde met de mededeling: ‘Honderd jaar na verschijnen heeft het boek nog niets aan kracht ingeboet’. Het moge een aansporing zijn voor uitgeverij Manteau om weer wat Buysse-drukken op de markt te brengen. Want een kleine twintig jaar nadat met de uitgave van het Verzameld werk werd gestart (1974-1982) is geen enkele van de aparte herdrukken nog beschikbaar; en het Verzameld werk zelf is inmiddels een zéér gegeerd ‘collector's item’ geworden.

Veel schokkend nieuws viel er het afgelopen jaar in de Buysse-actualiteit overigens niet te rapen. Er zijn wel enkele publikaties te melden waarin Buysse ter sprake kwam.

In Lettergreep. Lijfblad voor boekfanaten, het huisorgaan van Antiquariaat De Griffel in de Minderbroedersstraat 42 te 3500 Hasselt, vonden we dank zij een zeer gewaardeerde tip van Mare Somers in het nummer van december 1993 een interview met Juliana Dillen, een ‘Amazone in Letterland’. Deze dame is een verwoed boekverzamelaarster en goede klant bij De Griffel en noemt Cyriel Buysse haar favoriete schrijver:

Hij beschrijft de realiteit van het leven in al zijn rauwheid, zonder tierelantijntjes of valse romantiek. Ik bewonder Buysse ook voor de moed die hij gehad heeft om in die tijd over zaken te praten als mishandeling, vernedering, enz., iets wat toen toch helemaal niet vanzelfsprekend was. Buysse, amaai, die kan u bij de kraag pakken en u pardaf in de ruwe werkelijkheid storten! De warmte, die toch ook in zijn Werken aanwezig is - vooral in zijn beschrijvingen van de natuur - spreekt mij ook aan. Het boek dat mij het meest heeft aangegrepen is ‘Het recht van de sterkste’. Ik heb bij het

[p. 214]

lezen van dat boek zeer vaak gehuild, zowel van ontroering als van colère om al het onrecht dat erin beschreven wordt. Zelf moet die man toch ook één en ander van nabij hebben meegemaakt, ik kan mij niet voorstellen dat iemand zo'n dingen gewoon uit zijn duim zuigt!

Een getuigenis die kan tellen!

In Toerisme Oost-Vlaanderen. Tijdschrift voor recreatie & cultuur, 43e jg., nr. 1, 1994, wordt in een bijdrage van Noël Kerckhaert uitvoerig aandacht besteed aan Nevele, waarbij uiteraard ook Cyriel Buysse en de gezusters Loveling ter sprake komen. Ook het museum Rietgaverstede van de heer Antoine Janssens, wiens indrukwekkende verzameling jaarlijks zowat duizend tot vijftienhonderd bezoekers trekt, komt ter sprake. In het museum bevindt zich, zoals bekend, ook een letterkundige afdeling, waarvan een collectie Buysse-handschriften en -drukken de kern vormt.

Zoekend naar Buysse-sporen werd onze aandacht ook getrokken door een boek van Willy van Poucke. In zijn Magie van woord en woud. De literaire Ardennen, verschenen bij De Prom te Baarn en Globe te Groot-Bijgaarden in 1994, onderneemt de auteur een uitgebreide literaire wandeling in de Belgische Ardennen. Om Bouillon goed in de verf te zetten doet Van Poucke ook even een beroep op een flard van een reisverhaal van Buysse uit 1911 (dat overigens niet in de Ardennen gesitueerd is).

In het ‘Multicultureel literair tijdschrift’ Concept, een uitgave van v.z.w. ‘De Koofschep’ (met redactieadressen in Hilversum, Nederland en in Eernegem, België) vonden we een interessante ‘Literaire ontmoeting: Cyriel Buysse’ in jg. 8, nr. 2, mei 1994, p. 128-132. De bijdrage is van de hand van mevrouw Henriette Claessens en geeft, naast uitgebreide biografische informatie, ook een selectieve voorstelling van het werk van Buysse en van diens erkenning in Vlaanderen. En in Het Land van Nevele, jg. XXV, afl. 2 van juni 1994, p. 130-136 publiceerde Stefaan de Groote een artikel ‘De dichter Richard Minne over Cyriel Buysse’, een vergelijking waarin al vooruit gegrepen wordt naar de bijdrage van Yves T'Sjoen in deze aflevering van de Mededelingen. En ten slotte kunnen we nog vermelden dat Freddy de Schutter in Het verhaal van

[p. 215]

de Nederlandse literatuur, deel 2, Verlichting. Romantiek. Realisme-Naturalisme. Multatuli en Gezelle, Kapellen, Pelckmans - Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1994, in het hoofdstuk ‘Het naturalisme in Vlaanderen’ vrij uitvoerig leven en werk van Cyriel Buysse belicht (p.317-337).

Kort nieuws van het toneelfront dan. Op zaterdag 6, 13 en 20, zondag 14, maandag 15 en vrijdag 12 en 19 november 1993 speelde Toneelkring 't Rad te Velzeke in zaal Cecilia Het gezin Van Paemel in een regie van Chris de Saveur. In de begeleidende programmabrochure werd een bijdrage opgenomen over ‘De historische realiteit in Het gezin Van Paemel’ van de hand van de heer Danny Lamarck. Het is de tekst van een referaat dat werd gegeven voor de Zottegemse toneelvereniging 't Rad op 22 september '93.

In het overzicht van wat door de leden van het KNTV afdeling Oost-Vlaanderen tijdens het afgelopen seizoen werd gespeeld, gepubliceerd door het tweemaandelijks vormings- en informatieblad van het Koninklijk Nationaal Toneelverbond van België, 64e jg., nr. 4, september-oktober 1994, vonden we Het gezin Van Paemel nog een keer terug. Er werden in 1994 drie opvoeringen gebracht door de kring Tassyns.

Op zaterdag 25 juni 1994 speelde Arca-directeur Jo Decaluwe voor de tweehonderdste keer de Raadsheren van Nevele. Hij brengt de voorstelling nu al meer dan elf jaar, sinds mei 1983 en de belangstelling blijft even groot. Voor die tweehonderdste keer was de concurrentie zwaar: midden in het WK-voetbal, op een avond dat de Belgen speelden. Maar de zaal voor Buysse zat alweer vol, zo werd ons verzekerd.

Nog een vermeldenswaardige bijzonderheid is dat van De Raadsheren op 24 juni te Nevele een gratis toegankelijke voorstelling werd aangeboden aan alle mandatarissen en kandidaat-mandatarissen voor de (toen nog) komende gemeenteraadsverkiezingen. De voorstelling van De Raadsheren is cultureel en educatief zeer waardevol voor de mandatarissen, meent Jo Decaluwe. Men kan zien hoe het er in de gemeenteraad anno 1885 aan toe ging, meer dan honderd jaar geleden dus. En de vraag is zelfs of er wel iets veranderd is (vgl. bericht

[p. 216]

in De Morgen van 3 juni 1994). Ook op 23 juni was er nog een voorstelling. In ieder geval een hartelijk proficiat aan Jo Decaluwe. Doe zo voort!

We willen hier ook nog even terugkomen op de Engelse vertaling van een fragment uit Twee werelden, gepubliceerd in het door Antwerpen '93 uitgebrachte boek Over het interessante. We vermeldden het boek in onze vorige kroniek (deel IX). Luc van Doorslaer signaleerde ons inmiddels dat dezelfde publikatie tegelijkertijd in het Duits en in het Frans is verschenen en dat hij voor de Duitse vertaling zorgde. Dank voor de aanvulling, Luc. Tussen haakjes, Luc van Doorslaer is bijna klaar met zijn dissertatie over de ontvangst van Buysse in het Duitse taalgebied. Iets om naar uit te kijken.

Er is nog een kleine aanvulling, niet bij de kroniek maar bij de publikatie van Familiedrama door Jo Boghaert in Mededelingen VIII. Een van onze trouwe lezers, Mario Baeck uit O.-L.-V.-Waver, zelf auteur van een licentieverhandeling over het toneel van F. van Eeden, stuurde ons een rechtzetting bij p. 93. De naam met het vraagteken op die pagina is Anna Benkers en het genoemde groepje acteurs behoorde tot de kring van Louis Bouwmeester in de periode van het Haarlems Toneel waarvoor ook Buysse als auteur op het verlanglijstje stond. De afscheidsvoorstelling van het gezelschap was Se non è vero. De aanvullende informatie is te vinden in de (overigens door Jo Boghaert geciteerde) studie van S. Koster over De Bouwmeesters. Kroniek van een theaterfamilie, Assen, Van Gorcum, 1973, p. 171, p. 176. Ook hiervoor hartelijk dank.

We sluiten af en blikken al even in de toekomst. De afsluiter werd ons ingegeven door P. Pluym, een groot Buysse-lezer en een enthousiast lid van het Buysse Genootschap. Van Polke Pluym, alias romanschrijver Prosper de Smet, verscheen op 4 oktober in zijn hoekje in de krant De Morgen een stukje dat geïnspireerd werd door onze ‘wandeling’ op zaterdag 17 september 1994. Onder de titel ‘Een literatuurgluurder’ merkt hij op dat er in onze literatuurstudie zo weinig biografieën zijn. Volgens hem zou over Buysses leven ‘toch een sappig boek van 600 bladzijden te schrijven zijn, gekruid met liefdestaferelen’. Hij doet ook enkele suggesties: ‘Zijn jong leven in Nevele. Op welk meisje in welk cafeetje was hij verliefd? Een

[p. 217]

goede biograaf moet daar iets kunnen van maken. Zijn huwelijk met een rijke Hollandse weduwe. Was dat een verstandshuwelijk? Of is hij met schrijnend hart naar Holland gevlucht omdat hij met het Antwerpse meisje Rosa Rooses niet mocht trouwen?’ Die mooie brieven van de verliefde Rosa zijn niet eens beschikbaar in een gedrukte editie voor het grote publiek, betreurt Polke Pluym terecht. Wanneer staat de geïnspireerde Buysse-biograaf(grafe) op?

Wij beperken ons voorlopig tot het aanvullen van het beschikbare materiaal. De aandachtige lezer van deze kroniek zal zich misschien herinneren dat in deel IX, p. 177-178, melding werd gemaakt van Buysses medewerking aan het Nederlandse maandblad Dierenbescherming, een voortzetting van Androcles. Dank zij de tip van Sylvia van Peteghem zijn we dan ook vrij gauw op het spoor gekomen van enkele teksten, die we al meteen konden identificeren (IX, p. 178). Onze zoektocht heeft inmiddels nog een nieuwe, tot dusver onbekende en dus niet herdrukte kleine tekst opgeleverd, nl. ‘Tracy’. We drukken hem hier nog niet af; die eer laten we graag aan Sibylle de Borchgrave, die een licentieverhandeling voorbereidt over Buysse als dierenvriend. Haar ijverig speurwerk heeft aan het licht gebracht dat Cyriels zus Alice als voorzitster van de Gentse maatschappij voor Dierenbescherming ook zelf verhaaltjes over dieren heeft geschreven. Maar die verrassing willen we onze lezers volgend jaar aanbieden. Graag tot dan.

A.M.M.