Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 5

[p. 12]

2

British Gifts for Belgian Soldiers.⁽¹⁾

Union des comités sous la présidence de

Monsieur Emile Vandervelde, Ministre d'Etat.

et la vice-présidence de

Monsieur Le Commandant Maton, Attaché Militaire.

Section: Livre du Soldat.

Présidents: Monsieur Destrée, Député.
Monsieur Standaert, Député.

Secrétaire Générale: Mlle. Rose De Meulemeester.

Toutes les correspondances doivent être adressées, Hotel Cecil Strand.

Sous Comité de Paris.

Secrétaires: Mr. and Mme. Arthur Ganshof van der Meersch.

Membres: Mlle. Valentine Thomson; Mr. G. Lecomte, Président de la Société des gens de lettres; Mr. Dumon-Wilden; Mr. Emile Verhaeren; Mr. Wilmotte.

Sous comité de La Haye.

Secrétaire: Mr. Cyriel Buysse.

Membres: Mr. Terwagne, Député; Mr. Arthur Buysse, Député; Mr. Léonce du Castillon, Homme de lettres.

La Haye, le 12 Aug. 1917
11 Laan van Meerdervoort

Waarde Heer Clijmans,

Het was mij aangenaam gisteren avond uw door mij ingezonden bijdrage eindelijk in De Telegraaf opgenomen te zien. Ik zend u meteen het blad.⁽²⁾ Nu hebt ge daar ‘le pied dans l'étrier’. Niets belet u daar verder in te publiceeren. Ik zou u aanraden: stuurt nu maar zelf in wat ge als geschikt acht en vraagt dan na eenigen tijd uw honorarium. Betalen doen ze, vast en zeker. Ik denk zoowat 'n 25 gulden voor een bijdrage als deze, maar het is wel noodig dat ge 't vraagt. Ik heb er hen trouwens over geschreven.

't Is jammer dat uw laatste brief niet een paar dagen vroeger kwam: ik had juist honderden n^o van De Gids, Groot-Nederland,

(1) Over de British Gifts for Belgian Soldiers raadplege men Luc Schepens Het cultureel leven aan het Front, in: Catalogus van de tentoonstelling Stille Getuigen. 1914-1918. Kunst en geestesleven in de frontstreek. Brugge, Provincie West-Vlaanderen, 1964, p. 18-20. Dit initiatief ging in Londen van start op 24 februari 1915. Op 5000 vragen om nederlandstalig werk in het Belgisch leger werden 95 literaire boeken bezorgd, waaronder drie van Buysse (Id., ibid., p. 19-20, noot 9). Buysse was ook betrokken bij een tweede, gelijkaardig initiatief, de Commissie tot verzending van Vlaamsche Boeken naar het Belgisch Leger, die in juli 1915 in Den Haag werd opgericht met aan het hoofd Frans van Cauwelaert, Julius Hoste jr. en Arthur Buysse. Op 30 november 1915 had men reeds 9.591 boeken verzonden, waaronder 62 exemplaren van Buysses Per auto. (Id., ibid., p. 20-21). Op 5 augustus 1915 schreef hij aan zijn uitgever Van Dishoeck dat zijn broer Arthur als volksvertegenwoordiger van de Belgische overheid de opdracht had gekregen om samen met Frans van Cauwelaert voor 1500 gulden Vlaamse boeken aan te kopen voor frontsoldaten. Buysse: ‘Verder ben ik aan 't hoofd gesteld door minister Van der Velde om ook, in name van een Engelsch comité, boeken voor Vlaamsche soldaten te koopen. Ik beschik, om te beginnen, over 20 pond sterling en er is mij veel meer beloofd. Alweer heb ik uw naam vooruitgezet. Nu moet ik echter eerst en vooral het comité hier ter plaats in elkaar zetten.’ (Orig. in Ned. Letterkundig Museum, Den Haag. Fotokopie in AMVC, B995/B1, nr. 126. 164/63a-b). Ook op 17 februari maakte hij een ‘bestelling voor Londen’ aan zijn uitgever over. (Id., ibid., nr. 126.164/60a-b) Zie ook de bijdrage van S. van Faassen hierna, p. 39.
Over de British Gifts, zie ook het tweetalige Het Boek van den Belgischen soldaat voor 1917. jaar van de overwinning en den vrede. Parijs, Nancy, Drukkerij Berger-Levrault, p. 50-51. Inzake Het Boek van de Soldaat brengt Buysse verslag uit in een gelijknamig hoofdstuk van Van een verloren zomer (1917), p. 16-28. (Verzameld Werk, dl. 6, p. 396-403).

(2) Bijdrage getiteld Een siësta aan 't front, die geciteerd wordt in brief 4.

[p. 13]

Tweemaand. Tijdschr. enz. uit mijn eigen bibliotheek als geschenk aan Le Livre du Soldat verzonden. Nu zijn ze, of nog in Londen (adres hierboven) of reeds in De Panne (is daar niet de heer Stoefs directeur van de bibliotheek Livre du Soldat). Informeert dus, op een of andere, of beide plaatsen, en vraagt er, in mijn naam, wat ge verlangt. Stuurt mij uw recensie over Le Feu en Gaspard. Ik zal ze wel weten te plaatsen.⁽³⁾

Ik ben het volkomen met uw oordeel eens over A. de R.⁽⁴⁾ Laf, strijkerig, geen ruggegraat! Met heel veel belangstelling zie ik later uw roman te gemoet. Ik hoop hem in Groot-Ned. te zien verschijnen. Nieuwe vlaamsche of nederlandsche boeken van beteekenis uit den laatsten tijd? Behalve Pallieter, van F. Timmermans, niets dat zeer de moeite waard is. En dan nog valt er op Pallieter en vooral op Timmermans, die met den vijand heult, heel wat af te dingen.⁽⁵⁾ Van mij is alleen verschenen Van een verloren zomer (de 15 artikels uit de Telegraaf) in boekvorm.⁽⁶⁾

Met Januari komt een nieuwe roman van mij in Groot-Ned.

Ik hoop dat het u verder goed gaat. Ontmoet ge nooit mijn zoon aan 't front? Hij heeft 5 maanden onder heet vuur gestaan met de Engelschen; is nu: René Cyriel Buysse D. 240 4e groep E.M. Wij ontvangen bitter weinig nieuws van hem.⁽⁷⁾

Met vriendelijke groet
uw d^r
Cyriel Buysse

(3) Francken schreef een recensie over Le feu. Journal d'une escouade (1916) van de sociaal geëngageerde Franse romancier Henri Barbusse (1873-1935), die zeer realistisch zijn eigen verblijf in de loopgraven beschrijft. Tevens zet hij zich af tegen de officiële triomfalistische oorlogsliteratuur, waar de verschrikkingen van het front mee contrasteren. Het betreft de bijdrage: Fransche Letterkunde: H. Barbusse, in: Nederland, 70ste jg., febr. 1918, p. 145-155. Gedateerd ‘Belgisch Front, Oogst 1917.’
Gaspard is het werk van René Benjamin (1885-1948), die hiervoor in 1915 de Goncourt-prijs ontving. Het is niet duidelijk of hij er een afzonderlijke recensie aan wijdde; hij vermeldt wel beide titels in zijn overzicht De Fransch-Belgische schrijvers aan 't front, in: Groot Nederland, 1918, I, p. 552: het ‘zijn meesterstukken van het zuiverste gehalte, episch van uitbeelding, geweldig van opzet, bezonken, gewerveld en bezield’.

(4) Misschien is hiermee bedoeld André de Ridder (1888-1961), de Vlaamse schrijver en kunstcriticus met wie Francken en Buysse in de oorlogsjaren in contact stonden. Enkele jaren vroeger figureerde Buysse met De Ridder in de redactie van een flamingantisch dagblad, dat aanvankelijk loyaal bleef tegenover België, nl. De Vlaamsche Stem, gestart op 1 februari 1915. Bij een discussie over de toekomstige politieke lijn tussen enerzijds de eis tot verregaande autonomie voor Vlaanderen en anderzijds de prioriteit van de bevrijding van België alvorens Vlaamse eisen in te willigen, kozen zij (als zgn. passivisten) op 17 augustus 1915 voor deze laatste richting, waarna zij hun ontslag gaven.

(5) Passus geciteerd in Cyriel Buysse. 1859/1932. Album samengesteld ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van zijn overlijden. Gent, 1982, p. 107. Francken van zijn kant las Pallieter in oktober 1918. Aan André de Ridder; ‘Ik heb zoo juist Pallieter en het Kind. Jezus in Vl. gelezen. Rijstpap met suiker. Het laatste herinnert me een beetje les Contes d'Ypres-Damme van E. Demolder.’ (Brief van 14 oktober 1918. AMVC, F446/B1, nr. 68.562/1147-8). Ten overstaan van M.E. Belpaire was hij enthousiaster: ‘Ik heb zoo juist Pallieter & het Kindeken Jezus in Vl. van Timmermans gelezen. Sappig & smakelijk, gul & hartelijk, breughelsch & mystiek. Indien ze er in den B[elgische] St[andaard] een artikel over willen hebben ze 't maar te zeggen. Ik ben zoo blij!’ (Brief van 12 oktober 1918. AMVC, B417/B2, nr. 166.196/1913).

(6) Zijn verslag van een bezoek aan het front verscheen bij Van Dishoeck in 1917. In Verzameld Werk, dl. 6, p. 385-480.

(7) René Cyriel Buysse (Den Haag, 28.8.1897 - Gent, 24.9.1969).