Medische en technische Middelnederlandse recepten (1975)

Medische en technische Middelnederlandse recepten

(1975)–Anoniem Medische en technische Middelnederlandse recepten– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Inhoudsopgave

Lijst van de vermelde handschriften

Hoofdstuk I Inleiding

Hoofdstuk II De handschriften

Hoofdstuk III Inhoudsoverzicht van de recepten

[Recepten uit Hs. 8o MS. Med. 3 (Kassel) (no 1-196)] (fol. 1r) 1. Omme quade hoefde te ghenesene.

4. Item noch jeghen tselue.

5. Item ieghen rudichede.

6. Item salue ieghen rudichede.

7. Item saluen tallen manieren van dropen die ute es ghesleghen.

8. Item salue ieghen drope die droghe es ghelike pakers.

9. Item salue om quade veden te heelne.

10. Item poeder om alle dinc te droeghene.

11. Item ieghen alle manieren van iocten so waer dat es.

12. Item noch ieghen tselue.

13. Item om vrowen die faeute hebben van haren stonden .i. iaer lanc of meer.

14. Item om te proeuene wie besiect es.

16. Item om alle manieren van smette int aensichte te werne ende daensichte te makene claer ende wit.

17. Item jeghen tselue.

18. Item ieghen tseter salue.

19. Item om te makene witte tande alse wit als snee.

20. Item om zenewen die ghecrompen zyn.

22. Item om har af te doene waer dat staet.

23. Item om de spenen te werne ende te genesene.

24. Item jeghen dwater.

25. Item om alle hoeftswere te genesene.

26. Item om de quade gate te genesene.

27. Item omden canker te genesene.

28. Item jeghen den canker in veden ofte elre.

30. Item salue ieghen quade veden.

32. Item om alle manieren van paerlen in doegen, witte of brune te ghenesene.

33. Item om alle wonden te genesene sonder lycteeken of arde lettel ende zenewen vergaderen ende been cnoepen, meer binnen eere (fol. 7v) maent dan met andre salue binnen tween maenden.

34. Item om te doene dat eene vrowe werde alse nauwe of zo ware maecht, al adde soe een kint geadt.

35. Item (fol. 8r) jeghen draunkelhede van wonde inden lichame.

36. Item jeghen den lichame die hart es.

37. Item jeghen torsioen ende venyn.

38. Item jeghen walghinge ende braken.

39. Item jegen den vetten te makene mager.

41. Item om te hebbene claer stemme.

42. Item om te brakene stappans.

43. Item iegen de worme inden lichame.

44. Item ieghen den coeke.

46. Item jeghen die worme ende den lichame.

47. Jeghen den vierden dach corts.

48. Item ieghen cotidiane ende coridiane ende (fol. 10v) jeghen artetike ende jeghen vercoude longhene ende iegen palesyn ende iegen dwater.

49. Jeghen yechtichede.

(fol. 11r) 51. ¶ Als eenen ghewonden man die darmen wt hanghen.

52. ¶ Alse die wonde blaest.

53. ¶ Jeghen ghedrawonkelde wonden.

54. ¶ Jeghen een tebroken been.

55. ¶ Die hem verbernet heeft.

56. ¶ Jeghen den scoerfden hals.

57. ¶ Jeghen tquat euel.

58. ¶ Jeghen venijn (fol. 12r) dat een ghenut heeft.

59. ¶ Jeghen oghen die ghelopen sijn met enigher auen turen.

60. ¶ Jeghen tranende.

61. ¶ Jeghen donkere.

62. ¶ Als enen heft de tonghe ru oft scaerp.

63. ¶ Die serpent ofte ander woermen heuet in.

64. ¶ Die met pinen orine maect.

65. ¶ Jeghen die bloet zeeken.

66. ¶ Jeghen die beuen.

67. ¶ Jeghen die kinder die te vele screijen.

68. ¶ Jeghen die wormen binnen.

69. ¶ Alse enen de naghelen vallen.

70. ¶ Jeghen den (fol. 13v) ghenen die haet no dranc ne moghen onthouden.

71. ¶ Die twitte vpte oghen heeft.

72. ¶ Die de tanden wit wille hebben.

73. ¶ Jeghen betringhe van zinne.

74. ¶ Die vergheuen es met venine.

75. ¶ Jeghen donkere oghen.

76. ¶ Jeghen de quitsinghe zonder wonde.

79. ¶ Wildi ratten ende muzen doen steruen.

80. ¶ Jeghen de drope vanden oghen.

81. ¶ Oximel te makene ieghen den couke.

82. ¶ Vanden festele.

84. ¶ Jeghen tghescuerde.

85. ¶ Als du yet wee heefs in dijn lijf oft in dine lede.

86. ¶ Daer men eenen beer slaet.

88. ¶ Die vreest die blader te hebbene.

89. ¶ Dien de tanden zweeren daer de woormen in sijn.

90. ¶ Noch ten tanden.

92. ¶ Als een kint gheboren weert.

93. ¶ Als een kint gheboren wert.

94. ¶ Die prouuen wille oft een ontsteken es met quaden viere.

97. ¶ Jeghen de runeten int anzichte ende omtrent doeghen.

98. ¶ Jeghen ghezwel vander adren.

99. ¶ Jeghen de oeuste ende quade borst.

100. ¶ Jeghen de drope daer de droghe fistel toe ghesleghen es.

101. ¶ Jeghen den wonkel ende quaet ghezwel.

102. ¶ Jeghen quitsinghe dar (fol. 19v) dhuudt gheheel es of ieghen grote steken.

103. ¶ Jeghen cnaghinghe inden lichame.

104. ¶ Die hem onthouden wille van brakene.

105. ¶ Ware ene vrucht doot bleuen in enen lechame ende haer niet bat mochte werden.

106. ¶ Jeghen (fol. 20r) quade borst ende quade maghe.

110. ¶ Die den lichame licht wille hebben.

111. ¶ Die doghen donker heeft ende (fol. 20v) steecten daer in.

112. ¶ Jeghen den canker die ute breect inde nueze.

113. ¶ Jeghen de sproeten af te doene.

114. ¶ Man ende wijf die ghene orine mach maken.

115. ¶ Die niet slapen en mach.

116. ¶ Jeghen den fic.

117. ¶ Jeghen iesschen.

118. ¶ Jeghen zwijmelinghe int hooft.

119. ¶ Jeghen de bloedighe oghen.

120. ¶ Jeghen de houet wonde.

121. ¶ Die ghesleghen es inde oghen.

122. ¶ Als (fol. 22r) een bloet spuwet.

123. ¶ Jeghen tbloet ten nueze.

124. ¶ Als een been es ghewaent int hooft.

125. ¶ Jeghen tmenisoen.

126. ¶ Jeghen spuwinghe.

127. ¶ Jeghen den steen.

128. ¶ Als een de zenuwen ghewondt heeft.

129. ¶ Die hem verbernet heeft.

130. ¶ Jeghen thelighe.

131. ¶ Die zweten wille.

133. ¶ Jeghen de hooft zweere.

136. ¶ Als een sijn been heeft vten lede oft ander let.

137. ¶ Als de oghen zweren of smerten.

138. ¶ Jeghen den val vanden quaden euele.

139. ¶ Jeghen den ghenen die stom es bleuen van ziecheden.

140. ¶ Diet thaer verloren heeft.

141. ¶ Jeghen ghezwel van auonturen.

142. ¶ Die enen doren of enen schicht heeft in sijn lijf.

143. ¶ Jeghen zwimelinghe int hooft.

144. ¶ Die van ziekeden niet slapen en mach.

147. ¶ Jeghen der coppen bete.

148. ¶ Jeghen de maghe.

150. ¶ Jeghen sente loys evel.

151. ¶ Jeghen de quade leuere die verhit es.

152. ¶ Jeghen ghezwel datmen wille vte doen breken.

153. ¶ Jeghen fistel.

154. ¶ Jeghen fledersijn dat niewinghe commen es.

155. ¶ Jeghen droepighe handen.

156. ¶ Jeghen rudichede.

164. Buccus diptanis.

166. Ieghen de huut die enen niet en brect.

169. Yeghen de tantsuere.

175. Yegen de oghen die roet ende tranende sijn ende die sueren.

176. Jeghen dlasers heuel.

177. Jeghen de ghelsocht.

178. Dit sin alle vraie medicinen jeghen den wulf.

179. Contra lapidem.

180. Jeghen den perel op doghe.

181. Jeghen die worme inden liue.

182. Jeghen alrande vorme inden liue ende in de maghe.

189. Leuende water sal men dus maken.

194. Die dbloet wille stelpen ter nose.

196. Pro purgatione.

[Recepten uit Hs. 4260-63 (Brussel) (no 197-493)] (fol. 52r) 197. Ter wonden dranke.

198. Om bi<e>nen wter wonde doen comen.

199. Doch comen bienen vter wonden.

200. Een groen plaister te maken.

201. Ter hersen becken.

202. Ieghen borst sweer.

203. Ter borst.

204. Gheswel inden cullen.

206. Treyt ter wonden.

207. Sere oghen.

208. Treit ter wonden.

209. Vijc anden vingher.

210. Van steruen.

212. Vercrompen zenen.

213. Te scone handen ende voeten.

216. Ieghen doernen of naghelen.

218. Ieghen der borst.

221. Ter borst.

223. Aldus maectmen leuende water.

224. Van gulden letteren.

225. Vanden water corrosijf.

(fol. 67v) 226. Salue ieghen iucsel maect men dus.

227. Sere veden.

230. Een ander.

(fol. 69v) 231. Ieghen bloeden.

232. Bloet stempen.

233. Ieghen tgrote euel.

234. Ieghen sere lenden.

235. Sere hanken.

236. Die hoesten.

237. Die scoert is.

238. Een doot kint.

239. Stoptten lichaem.

241. Jeghen sere hoeft.

242. Jeghen coude.

243. Jeghen veniin.

244. Ieghen wonden.

245. Die vercout is.

246. Ieghen sere oren.

247. Ten stien.

248. Tgrote euel.

249. Ter tonghen.

250. Ieg[he]n die iecht.

252. Te veel slapen.

253. Tieghen verduwen.

254. Ieghen wormen.

255. Vrouwen borsten.

256. Tantswere.

257. Tantsweer.

258. Tantswere.

259. Vrouwen stonden.

260. Vrouwen stonden.

262. Jeghen hoesten ende bloet spuen.

263. Jeghen sweren.

264. Vrouwen borsten.

265. Quade scenen.

266. Honts beten.

267. Ieghen rude.

269. Gheel sucht.

270. Kinder te winnen.

271. Ieghen rude.

272. Ten hoest.

273. Swollen mammen.

274. Claer aensicht.

276. Ter anebeye.

277. Ieghen suchte.

278. Ter anebeye.

279. Den lichaem tontlaten.

282. Quade maghe.

283. Coude maghe.

284. Ter maghe.

285. Ter borst.

287. Verghifnisse.

288. Goet bloet.

300. Buuc euel.

302. [Iegh]en hoesten.

306. Ten milte.

308. Ieghen de quade oghen.

309. Ieghen die leuer.

310. Een doet kint.

311. Ten stien ende coude pisse.

312. Ten quade hersen.

313. Ter maghe.

314. Ter anebeie.

315. Grote euel.

316. Buuc euel.

318. Ten lenden.

319. Ieghen hoeft sweer.

320. Swellen leden.

321. Ter milte.

322. Ten seren oghen.

323. Vrouwen stonden.

324. Hoeft zwere.

325. Ten wormen inden buuc.

326. Hoeft wonden.

328. Yser inden wonden.

329. Ieghen aerbeit.

330. Ieghen spreken.

331. Die den buuc gheheuen is.

332. Die verbrant is.

333. Ieghen ioecte.

335. Ten bladeren.

336. Weder een sieke steruen of leuen sel.

337. Ieghen hoeft swere.

338. Ieghen borst.

339. Sere oghen.

340. Stempent nosebloet.

341. Ten verghifnisse.

342. Sere oghen.

343. Sere oghen.

344. Die oghen tranen.

345. Sere bloden ter nose.

346. Die ghewont is.

347. Ter borst ende walghen.

348. Ter leuer.

349. Iieghen die coerts.

350. Ieghen veniin.

351. Ter gheelsacht.

352. Vrouwen stonden.

353. Ter maghe.

354. Ieghen twater.

357. Ten stien.

358. Ieghen der padden.

359. Ten hoeftswere.

360. Die verbarnt is.

361. Tenhoeste.

362. Die twater laet.

363. Ten lenden.

364. Gheelsucht.

366. Ten venine.

367. Ieghen tfier.

368. Die verbarnt is,

369. Die bestopt is.

370. Die scorft is.

371. Ieghen swellen.

374. Ter sucht.

376. Sere oghen.

377. Wonden te stempen.

378. Die bloet spuet.

380. Ter maghe, ter leuer.

381. Die muscaten.

383. Grote zweet.

384. Ieghen haer.

385. Ten hoefde.

386. Ten buuc euel.

387. Ten groten euel.

389. Die atter rasent.

390. Seer slapen.

391. Ten sniesen.

392. Te verwoede hersen.

395. Ten hoesten.

398. Wonde te stempen.

399. Die thart verbliden.

400. Te sweten.

403. Te quaden euel.

(fol. 78r) 404. Tieghen wonden.

405. Een wonde die qualic heelt.

406. Bloet stempen.

407. Ten hoeft wonden.

408. Tieghen wonde zenen.

409. Dranc ten wonden.

410. Ten wonden.

411. Ten wonden.

(fol. 80r) 413. Dit sien die verworpen daghen inden iaer: daer sien .xxxii.

414. In vrouwen kindelbet.

415. Ieghen tgrote onghemac.

416. Ieghen den stien.

417. Ieghen water te maken.

418. Ten kanker.

419. Verghifnisse.

420. Bloet stempen.

421. Ten wormen.

422. Ten zenen.

423. Ten venenden leden.

424. Ten ghewonden zenen.

425. Ieghen tfier.

426. Ten doden kinde.

427. Haer wassen.

428. Ten spenen.

429. Buuc euel.

430. Die gheen oriin en hout.

431. Die den lichaem heft.

432. Gheswollen macht.

433. Ten vrouwen stonden.

434. Die verbarnt is.

435. Ghesuollen macht.

436. Die doef is.

437. Ten mont euel.

438. Ionc te scinen.

439. Ten claporen.

440. Ter borst.

442. Ten stien.

443. Der tonghe.

444. Sere lenden.

445. Wonden die te zaen heel sien.

446. Ten oghen.

447. Ten cramp.

450. Ten kinne.

451. Ten seren veden.

452. Hier beghint dat boec der wateren.

453. Aqua philosophorum.

454. Ten groten euel.

456. Ieghen die fistele.

457. Gheelzucht.

458. Ten oghe euel.

459. Tieghen veniin.

461. Ieghen thelsche vier.

462. Ten kanker.

463. I[e]ghen den kanker ende den stien.

464. Ieghen alrehande rude.

465. Scone verwe.

466. Ieghen die iecht.

467. Aqua lazida.

468. Buuc euel.

469. Aqua dealbatium.

471. Ten quade hersen.

474. Conseruatiuum.

475. Duplicatiuum.

476. Ten groten euel.

477. Ieghen gheel zucht.

479. Tantsweer.

481. Ten oghen.

482. Ten venum.

485. Ieghen den zenen.

486. Ten oghen.

487. Jeghen lazarie.

488. Ieghen coerts.

489. Scoerden ieghen.

490. Die scoert is.

492. Goede borst.

493. Ieghent lanc euel.

[Recepten uit Hs. Sloane 345 (Londen) (no 494-1217)] (fol. 23r) ¶ Incipiunt quaedam dicta de diuersis coloribus picturis et tincturis. 494. Gout of siluer thoe scriuen opt beest.

495. Lasur tmaken dat lichtelic thoe gaet.

496. Om thoe maken lasur dat Ceruse heytet.

497. Thoe maken rosen van parys werue.

498. Grone werue schoen tmaken.

499. Schoen vergulden liesten tmaken aen beelden dy verheuen syn.

500. Gout of syluer vernysse tmaken.

501. Een gout of silueren gront tmaken.

502. [N]och gout gront thoe maken.

503. Een beter gout gront tmaken.

504. Gode substancie tho maken.

505. Om siluer gront tmaken.

506. Goud werue lichtelick tmaken ende gout dar op tleggen.

507. Alle weruen thoe temperiren.

508. Om gout of siluer thoe legghen.

509. Verwe tmaken dar op legghen mach.

510. Substancie tmaken daer alle verue in dinet.

511. Thoe maken assijs.

513. Gout werue thoe maken.

515. Goude verue ende goude sc<r>ift tmaken.

517. Om gout tleggen op pergament.

518. Thoe scriuen goude litteren.

520. Om brunirt goud of siluer op papir tmaken lichtelick.

521. Goude wellen thoe maken.

522. ¶ Item wildi siluer leggen.

523. Thoe maken thent.

524. Coper of loet of siluer thoe vergulden.

525. Laken twergulden.

(fol. 26v) 526. Roet tveruen myt meede dat aluunde werck.

527. Verue thoe wriuen.

528. Thoe vriuen alle weruen.

529. Om mastick tho maken.

530. Om frues werue op leder thoe maken.

531. Roet hasen leder thoe weruen of ander leder.

532. Sangwyn leder thoe maken.

533. Geel leder thoe werwen.

534. Om suart leder thoe maken.

535. Thoe maken loes leder.

536. Dy werue machmen aldus.

537. Roet garne ende linen laken tho weruen.

538. Om gheel linnen te verwen.

539. Om roet bolkeraen te verwen.

540. Om roet linnen laken te verwen.

541. Om roet ghaern te verwen.

542. Om leder te verwen.

543. Om flueel te verwen op leder.

544. Om sangwyn leder te maken.

545. Om roet loes te verwen.

546. Om grau leder te verwen.

(fol. 29v) 547. Hoemen wit leder maken sal.

548. Om hoern zwart te maken of te verwen.

549. Om roet hoern te verwen.

550. Om te verwen roet leer, calfs vellen of scapen.

551. ¶ Homen een scaeps vel of cordewaen met bresilien roet sal verwen.

(fol. 31r) 552. Om linnen laken zwart te maken.

553. Om grau laken te verwen.

554. Hoemen roet leder mit mede sal verwen.

555. Om roet ceter dat is roet laken [te verwen].

556. Om gheel linnen laken of douck te verwen.

557. Om groen linnen douck te verwen.

558. Om graeu laken te verwen.

559. Om blaeu te verwen.

560. Dit is noet in allen verwen:

561. Om grau side te verwen.

562. Rode side te verwen van brisilien.

563. Om bolkeraen te verwen.

564. Om blaeu laken te verwen.

565. Om side te reineghen.

566. Om lasuer te maken dat zeer lichtelic toe gaet.

567. Item remedium scriptoris.

568. Vater daer men haer mede afdoet.

569. Haer doen vassen.

570. Van haer thoe veruen.

571. Van swarten haer.

572. Van bloenden haer.

573. Haer als golt draet.

574. Item vylten ho<e>den thoe feruen swart.

575. Om swart laken tweruen.

(fol. 37r) 576. Om driakel thoe maken.

577. Groen gyngfer tmaken.

578. Om rode rusen tmaken.

579. Puluer confoertyf dat seer confoertirt dy werduwynghe. Ende het wertert dy groue humoren ende comfortirt dy leuer ende dy maghe, ende het sterket alle dy leden.

580. Puluis regine contra calculum.

581. Puluis optius ad consolidandum vlterea verge achter dat dy rode gescuert ys.

582. ¶ Ad idem.

583. Puluer dy gescoerd ys.

584. Item puluer dat seer heeylt olde seren ende nyen.

585. Thoe sap tmaken ende halden eyn iaer salue mede thoe gronen.

586. Tegen dy gycht.

587. Contra secundina.

588. Vratten ende lickdorn to verdriuen.

589. Vormen yn dy oren tho doden.

590. Dem dy vorst ys ynden benen ofte woeten of enich ander stede.

(fol. 39r) Incipiunt quedam dicta diuersarum artium et optima exercitia vacantium. 591. Een manyr van agathen steen tmaken.

592. Om goet elephanten been tmaken.

593. Thoe nemen eyn straet steen wtter straten ende tbreken ende weder hart tmaken.

594. Zement van enre serke thoe maken, bysunder blawe luycse seerck.

595. Gesteente glansen ende the poliren.

596. Item om alle gesteenten of glasen thoe ghieten yn formen, hart ende schoen.

597. Om calck water thoe maken.

598. Om gesteent weeck thoe maken dat men snyt als kaese ende oeck druct yn wat uoerme dat men wyl, ende oeck weder hart mact als men wyll.

599. Van agathen steen tmoken dy fyn syn ende dy alle dynck doet gelick ander aghaten steen.

600. Een water daer alle metael in gecancelirt wort ende soluirt.

601. Een water dat gout ende siluer wyt maket.

602. Aqua fortis tho maken.

603. Gout van siluer thoe sceiden.

604. Item om gout van coper tsceiden.

605. Tenne of loet tsamen thoe setten.

606. Formen om loet of tyn yn tho ghieten.

607. Om hoerne weyck thoe maken.

608. Om cristal weeke thoe maken.

609. Thoe maken gude ende rechte ceruse.

610. Om fermilioen thoe maken.

611. Siluer tmaken van fermilioen.

(fol. 43r) 612. Silueren thoe maken van coper.

613. Gout wan coper thoe maken.

614. Om gout thoe coliren.

615. Silueren schoen thoe bruniren.

616. Segel was thoe maken ende tweruen.

619. Iseren wlecke wt lynnen laken of ranssen tdoen.

620. Om sems leder tho maken of tbereiden.

621. Om syde thoe renynghen.

622. Thoe maken soldyr sylueren mede tsoldiren.

623. Item syluer thoe vergulden als dy golt smeden doen.

624. Item horn thoe ghieten.

625. Om been weeck thoe maken.

626. Thoe maken lym helligen, of beelden of kannen of messen yn hechten myt tlymen.

627. Remedium scegen molken toueren.

628. Thoe maken spaense seepe.

629. Om wyn goet tmaken.

630. Om bier dat het nyet suert.

631. Gele was wyt tmaken.

632. Thoe maken een lynnen wenster.

633. Papiren wenster thoe maken.

634. Om slym van schapens feel(fol. 46r)lyn tmaken.

635. Slim van ongebaren kalfs vellen thoe maken.

636. Ghemeen lym tmaken.

(fol. 46v) 637. Om licht thoe hebben des nachtes.

(fol. 47r) Incipiunt quedam dicta de diuersis confectis et sirupis et alijs materijs. 638. Thoe maken gronen gengeber.

639. Om gesulte noten thoe maken.

640. Kerssen kruyt thoe maken.

(fol. 48r) 641. Om eyn dy verbrant ys.

642. Thoe maken spys poer dy goet ys.

645. Goet krame cruit thoe maken.

646. Item thoe maken borst cruyt.

647. Dese cruden doetmen yn peperkock.

648. Worm cruyt thoe maken dat goet ys.

649. Om queden cruyt thoe maken.

650. Compost thoe maken als dy wan brugh doen.

651. Grone gingeber of calamis tmaken.

652. Qveden thoe sulten.

(fol. 49v) 653. Scillen van aranien appelen thoe sulten.

654. Diamoron tmaken, ende is goet sceigen quade kelen.

655. Om dalen of zinziber thoe sulten, ende men salse eten nae den eyten om veel twerdwen.

656. Mel rosaris tmaken.

657. Svker rosaris tmaken.

658. Thoe maken suker erriten of coriander confect.

659. Coriander tho bereiden of comijn.

660. Om ruysen tmaken.

661. Borst kruyt tmaken.

662. Om compost tmaken alsmen in flanderen doet.

664. Claereit tmaken.

666. Gebrande wyn te maken.

667. Een ander manyr om brande wyn tmaken.

668. Die craft des leuende waters.

669. Van .ix. vateren tmaken.

670. Aqua philosophorum sic fit.

671. Aqua duplicaticum sic fit.

672. Aqua portulace sic fit.

673. Aqua consolide maioris sic fit.

674. Aqua sigillum beate marie sic fit.

675. Aqua prassij vel marubij sic fit.

676. Aqua abrotani sic fit.

677. Aqua pentafilon sic fit.

678. Aqua dat wratten ende fistel verdriuet.

679. Aqua geneste sic fit.

680. Aqua buglosse sic fit.

681. Aqua eruce oft sinsium, cruyswortel sic fit.

682. Aqua boraginis sic fit.

683. Aqua pulegij aquatiti sic fit.

684. Aqua eufrasie sic fit.

685. Aqua atriplicis sic fit.

686. Aqua camomille sic fit.

687. Aqua brionie sic fit.

688. Aqua barbe iouis sic fit.

689. Aqua solatri sic fit.

690. Aqua tamarisci vel yuorie sic fit.

691. Aqua desiccatiua sic fit.

692. Aqua spargi vel pedis columbini sic fit.

693. Aqua cycorie sic fit.

694. Aqua fumi terre sic fit.

695. Aqua camfer sic fit.

696. Aqua rubrica sic fit.

697. Aqua vue passe sic fit.

698. Aqua lappacij acuti sic fit.

699. Aqua raphani sic fit.

700. Aqua piloselle, dat is gemact van crudeken mytten haer, sic fit.

701. Aqua calamenti sic fit.

702. Aqua blania sic fit.

703. Aqua silicis sic fit.

704. Aqua titimallorum sic fit.

705. Aqua edere terrestris sic fit.

706. Aqua dauci sic fit.

707. Aqua corrosiua sic fit.

(fol. 58r) 708. Aqua dealbans dentes sic fit.

709. Aqua contra fistulam.

710. Aqua contra rubedinem faciei.

711. Aqua dealbans homines sic fit.

712. Aqua metalli sic fit.

713. Aqua blania contra leprositatem sic fit.

714. Aqua saluia sic fit.

716. Aqua tanaceti sic fit.

717. Aqua endiiuie sic fit.

718. Aqua ebuli sic fit.

719. Aqua semper viue.

720. Aqua pimpenelle sic fit.

721. Aqua palme christi.

722. Aqua dulcedinis oculorum ad oculos.

723. Aqua petralis sic fit.

724. Aqua yrundina sic fit.

725. Aqua lazida sic fit.

726. Aqua dealbatica sic fit.

727. Aqua consumaitua dat weel werduuen ende werteren sic fit.

728. Aqua paralisis vel primule veris, dat ys eyn krut myt gele blomkens ende wassen in weken busschen et sic fit.

729. Aqua tormentille, of tremoers dy cleyn of kleyne duuels beet sic fit.

730. Aqua consolide minoris sic fit.

731. Aqua scabiose.

732. Aqua saturionis sic fit.

733. Aqua benedicta vel gariofilata sic fit.

734. Aqua celidonie sic fit.

735. Aqua melliloti sic fit.

(fol. 61v) 736. Aqua betonice sic fit.

737. Aqua matricarie.

738. Aqua ypericon fit van sunte Johans cruyt of van herba perforata.

739. Aqua cicute.

740. Aqua fragarie sic fit.

741. Aqua fraxini sic fit.

742. Aqua emorroidarum.

743. Aqua beuenelle sic fit.

744. Aqua osmunde sic fit.

745. Aqua verbene sic fit.

746. Aqua agrimonie sic fit.

747. Aqua corrosiua sic fit.

748. Aqua silicis sic fit.

749. Aqua ysopy sic fit.

750. Aqua aneti sic fit.

(fol. 63r) 751. Aqua sauine sic fit.

752. Aqua fabarum sic fit.

753. Aqua genciane sic fit.

754. Aqua iacea nigra sic fit.

755. Aqua draguntee serpentine sic fit.

756. Aqua centauree sic fit.

757. Aqua sambuci sic fit.

758. Aqua enule campane sic fit.

759. Aqua rubearum rosarum sic fit.

760. Aqua albarum rosarum.

761. Aqua eupatorij sic fit.

762. Aqua bedigora sic fit.

763. Aqua rute sic fit.

764. Aqua samaria vel lucida sic fit.

765. Aqua acetosa sic fit.

766. Aqua amantilli sic fit.

767. Aqua absynthij sic fit.

768. Aqua feniculi sic fit.

(fol. 83v) ¶ De virtutibus aquarum et de earum confectionibus tractatulus incipit. 769. ¶ De aqua saluie. Vater van aqua saluie.

770. ¶ De aqua athanasie.

771. ¶ De aqua endiiuie.

772. Aqua s[em]peruiue.

773. Aqua pipenelle.

774. ¶ Vater peteralis.

775. Aqua philosophorum.

776. Aqua lazida.

(fol. 84v) 777. Aqua colliriorum Auincena per totum.

778. ¶ Aliud medicamen.

779. ¶ Aqua vitis.

780. ¶ Aqua rosarum.

781. Aqua eufrasie.

782. Aqua fabarum.

784. Ad faciendam tiriacam.

(fol. 85v) 787. ¶ Item.

788. ¶ Om eyn dorn wt woten ende handen tkrigen.

789. Om eyn pyel wt to doen.

790. Gebraken benen wt dy wonden toe krighen.

792. Tegen alle gescoten splinter of yser dat men nyt syen mach of te wynden yn den lichaem.

797. Vnguentum agrippa dictum.

798. Vnguentum ad vulnera recenta et antiqua et recentia male ingranta quod ad bonum puntum eas deducet.

799. Vnguentum ad corporis vetus dy to braken syn of gewont ende begynnen to herden of tho werergen of to oneffenen.

800. Item een ander.

801. Item Aliud.

802. ¶ Van des hoefts ongemach.

803. ¶ Item Aliud.

804. Die ynt hoft bestopt ys.

(fol. 86v) 805. ¶ Dyet hoft seer heft.

806. ¶ Teghen tgrote hoft suuer.

807. ¶ Teghen draeynhe vanden hoofde.

808. ¶ Teghen den hoeftzweer.

809. ¶ Teghen quade hoefden.

810. ¶ Teghen geswollen hoft.

811. ¶ Teghen scorfde hoefden.

812. ¶ Vanden oren.

813. ¶ Wy yn syn oer sieck is.

815. ¶ Teghen doef oren.

817. ¶ Teghen dy oer swer.

818. ¶ Dye wormen ynt oer heft.

819. ¶ Vander kelen.

820. ¶ Jegen sericheit vander keel.

821. ¶ Teghen gesuollen keel.

822. ¶ Tegheen gesuollen hals.

823. ¶ Van oghen eeuel.

824. ¶ Teghen roet ende blodige oghen.

827. ¶ Teghent vel yn dy oghen of wleis.

830. ¶ Teghen wlecken yn dy ogen.

836. ¶ Ten broken oghen.

837. ¶ Tegen alreley oghe ouel.

842. ¶ Teghen drinten van die oghen.

844. ¶ Teghen ogesweer of (fol. 88r) rode tranen.

846. ¶ Tegen hetten der ogen.

848. ¶ Teghen coude oghen.

849. ¶ Salue tot alle seer ogen.

850. ¶ Tegent wyt op den oghen.

851. ¶ Teghen geloken oghen.

852. ¶ Tegen doncker ogen vanden hersen.

853. ¶ Van bloet ter nesen of ten monde. Irst dy bloet spuuet.

856. ¶ Om bloet thoe stempen.

859. ¶ Dy dy nase bloet van calden.

860. ¶ Teghen bloet toe suueren.

861. ¶ Teghen dy bloet sucht.

862. ¶ Vanden monde. Teghen den heeten mont.

863. ¶ Vanden tanden. Die tanden daer dy worm yn wont.

864. ¶ Optimum pro dentibus.

865. Aliud. Voer den tantsweer.

868. ¶ Dy dy tant we doet van bloden.

869. ¶ Tegen dy worm in dy tant.

870. ¶ Teghen hael tanden.

871. Teghen geswollen wanghen.

872. ¶ Van den hoest.

875. ¶ Teghen dy seer hoest.

876. ¶ Tegen den kinchoest of anders.

877. ¶ Teghen corten hoest.

878. ¶ Vander borsten. Teghen boorst ouel ende bosen adem.

880. Aliud. Om een gude borst tmaken.

881. ¶ Den dy borst wee doet.

884. ¶ Teghen bestopte borst.

886. ¶ Teghen amborsticheit.

887. ¶ Teghen dat borst swer.

890. ¶ De mulieribus. Vander vrouwen gebreken dy myt kinde ys ende nyet ghenesen en mach als haer tyt commen ys van barynck.

893. ¶ Dy bloet spuuet in haer kynts bedde.

894. ¶ Als ionge vrouue haer stont onstaet.

895. ¶ Een vrou dy ouer har tyt gaet in kyndes aerbeit.

898. ¶ Als eyn vrou het kynt ynt lyf doet bleuen ys.

899. ¶ Vrouuen dy dy borsten verhart syn.

900. ¶ En guden dranc der vrouen.

903. ¶ Tegen der vrouuen bloet laten.

904. ¶ Ad habendum menstrum.

906. ¶ Een vrou dy toe seer bloyt.

907. ¶ Vterque femina inpregnam gestat filium vel filiam.

908. ¶ Een plaster ad vberes.

909. Die het harte we doet.

910. Die dy longe we doet.

912. Die dy leuer we doet of heeyt ys.

913. ¶ De stomacho. Soe wye dy mage vercout is dat hy spuuet.

915. Den dy mage suellet.

916. ¶ Een electuarie ter magen.

917. Teghen knachting in der maghen.

918. ¶ Dy dye maghe sueret.

919. ¶ Teghen gesuollen mage.

920. ¶ Dy dy mage verhert is.

921. Van vormen. Dy wormen butten yn syn lyf heft.

922. ¶ Tegen wormen bynnen ynt lyf.

923. ¶ Contra vermes venenosos in ventre.

924. Van sancte cornel euel.

927. ¶ Wyt euel heft ende mens nyet en wetet.

930. Vanden buck euel.

933. Teghent merysoen.

936. Vander bestoptheit.

940. ¶ Van suellen of sweren of werken. Swellen dy by willen syn roet by wilen syn bleeck.

941. ¶ Tegen suellen aen den keel.

942. ¶ Dy suellen heft aen syn lif.

943. Tegen gesuollen lede.

944. ¶ Jegen gesuollen lede op doen lopen.

945. ¶ Om sweren vtdoen breken.

946. ¶ Tegen coude sueren doen rippen.

947. ¶ Tegen heten swellen.

948. ¶ Jegent geswel.

(fol. 92r) 949. ¶ Tot alrehande werken.

950. ¶ Van sweren dy by hem seluen opten hofden commen.

951. ¶ Van sweren of apostemen.

952. Van fistelen.

953. ¶ Van fistelen heet of cout.

954. ¶ Plaester der fistel.

955. ¶ Teghen dy grote fistel.

956. ¶ Salue ter fistel.

957. ¶ Dranc ter fistel.

958. Teghen dy wyck.

959. ¶ Deen wick theelen.

960. Fistel dy nyet genesen mach.

961. ¶ Vanden kanker, volf, of varende of cetter of blader.

962. ¶ Ter sweter blader.

963. ¶ Ten warende.

965. Teghen den wolf.

(fol. 93v) 966. ¶ Teghen den cetter.

967. ¶ Dy eyn blader op lopt.

968. Tegen den kanker.

971. ¶ Van wonden of questinge. Grote vonden theelen.

972. ¶ Teghen alrehant wonden.

974. ¶ Dye dy dermen wtten vonden hangen.

975. ¶ Tot eenre wonden.

976. ¶ Wonden daert been in gebroken is.

977. ¶ Tegen wonden dar yser of splint yn syn dy wt doen gaen.

978. ¶ Wonden daer doet wleys yn ys.

980. ¶ Dranck tot wonden.

981. ¶ Een pusoen ten wonden.

982. ¶ Den dy zenen gewont syn.

983. ¶ Salue tot wonden.

984. ¶ Tegen gebroken arm of been.

985. ¶ Salue tot wonden.

986. ¶ Treit tot wonden ende suellen.

987. ¶ Groen treckende salue tot wonden.

988. ¶ Droge salue ende treit tot wonden.

989. ¶ Tegen alrehant questing.

990. ¶ Tegen questinge heelre huut.

991. ¶ Teghen questing int lief.

992. ¶ Salue tot questinge.

993. ¶ Tegen sweerten gequeste leden.

994. ¶ Van questing ynt knye.

995. ¶ Van sericheit der mannen manlicheit. Dy nyt pissen mach.

996. ¶ Dy syn pisse nyt in houden mach.

(fol. 95v) 999. ¶ Scheigen den steen lynden ende pijssen.

1003. ¶ Tegen roden of witten steen.

1004. ¶ Nota de hyrundine.

1005. ¶ Tegen gescorheit.

1008. ¶ Teghen seer gemact.

1009. ¶ Teghen gesuollenn macht.

1010. ¶ Van venyn of vergiffenis. ¶ dyt genut heeft.

1012. ¶ Die dy ader gesteken heft.

1013. ¶ Tegen der slangen beet.

1014. ¶ Tegen der spynne steke.

1016. ¶ Teghen dolle honts beete.

1017. ¶ Tegen vergiffenisse ende ander steecten.

1019. ¶ Tegen venyn of vergiffenis.

1021. ¶ Van handen ende woet ouel. Teghen verheet ende geswollen handen ende dy seenen oncrompen syn.

1022. ¶ Tegen gesweel aen dy hant.

1023. ¶ Tegen rudige handen.

1024. ¶ Teghent woet ouel, we lanc geuest heft.

1025. ¶ Die dy voten suellen.

1026. ¶ Die dy voten sweren.

1027. ¶ Tegen verspruntheit.

1028. ¶ Vander hetten, rede, gicht. Die seer dorst van hetten.

1029. ¶ Tegen hel[s]che wuer.

1031. ¶ Dy verbernt is.

1032. ¶ Tegen verbroetheit.

1033. ¶ Tegen theijsighe.

1034. ¶ Tegen dy korts als dy buck groet dar af blift.

1035. ¶ Tegen dy koeck dy van den euel bleuen is onder dy ribben.

(fol. 97r) 1036. Tegen rede sucht.

1037. ¶ Tegen dy corts.

1038. ¶ Tegen rede vernuynghe.

1039. ¶ Dy den buck hert bleuen ys.

1040. ¶ Tisannum tegen grote hetten.

1041. ¶ Dy ontsteken is myt heelre huut.

1042. Tegen coude gicht.

1043. ¶ Tegen leuende gichte.

1044. ¶ Tegen dy gicht.

1047. ¶ Ter beuender gicht.

1048. Van spenen. Teghen die spene.

1050. ¶ Tegen spenen buttent fundament.

1051. ¶ Tegen spenen of woermen bynnent fundament.

1052. ¶ Van spreken ende slapen. Irst di slapende sprict.

1053. ¶ Qui ex infirmitate loqui non potest.

1054. ¶ Salue ten seluen ende ter gicht.

1055. ¶ Dy nyt slapen mach.

1057. Tegen dy geelzucht.

1059. Tegen dy wratten waer sy syn.

1061. Iegen alle gaten.

1062. ¶ Tegen rosen gaten.

1063. Tegen dy swaerte blomme dy nyt genoch gesworen is.

1064. ¶ Tegen cloue drope.

1065. ¶ Tegen lopende drope.

1066. ¶ Tegen litaergia.

1067. Tegen dy watersucht.

1068. Tegen die tisike.

1069. ¶ Van alle crancheit.

1070. ¶ Tegen krancke syn.

1071. ¶ Tegen tgraueel.

1072. ¶ Tegen dy sideri.

1073. ¶ Tegen dy sueren.

1074. ¶ Tegen dy vinnen.

1075. ¶ Tegen dy sproten.

1076. ¶ Tegen gebroken been.

1077. Tegen dy wlecken.

1078. ¶ Wan den lichaem. Die ghen spise int lyf houden mach.

1079. ¶ Dy we heft aen den lichaem.

1080. ¶ Tegen sicheit des lichaems.

1081. ¶ Tegen onmact des lyefs.

1082. ¶ Tegen dwaling des lichaems.

1083. ¶ Jegen swaren lichaem.

1084. ¶ Tegen rudicheit.

1086. ¶ Teghent clawen.

1087. ¶ Tegen dy ioeckte.

1088. ¶ Dy eyn pad inden lichaem cruupt.

1089. ¶ Tegen swaerte lichaem.

1090. ¶ Van ouele des lichaems. Van coude.

1091. ¶ Tegen rumen ynden lichaem.

1092. ¶ Tegen den gamelyn.

1093. ¶ Tegen den aenbey.

(fol. 99v) 1094. ¶ Tegen den huch.

1095. ¶ Tegen seer dat node heelt.

1096. ¶ Tegen dy sage alst eyn aengaet.

1097. Viltu sien kokelen.

1098. ¶ De synapio.

1099. Vnguentum apostolorum vel veneris.

1100. Aliud vnguentum utrum.

1101. Vnguentum viride sic fit, dy welke goet ys tot allen oude wonden ende dy node genesen.

1102. Vnguentum dat eyn wonde wael doet etteren ende heylen wart dat ys.

(fol. 102v) 1103. ¶ Repercussiue lanfranci et theodrici.

1104. ¶ Aliud lanfranci.

1105. Vnguentum lanfranci quod cedat stimulos et apostemam.

1106. Aliud Rogerij.

1107. Repercussiue rogerij ad ignem persicum vel erisipula quod idem est of desen dingen blussen twuer.

1108. Resolutiue rasis almansoris, lanfranci, theodorici.

1109. Aliud lan franci.

1110. Aliud lanfranci.

1111. Aliud rolandi et rogerij.

1112. Mundificatiue rogerij et Rolandi.

1113. ¶ Aliud lanfranci.

1114. ¶ Aliud theodrici.

1115. Aliud eiusdem nature galieni.

1116. Aliud Auicenne.

1117. Aliud Rolandi.

1118. Emplastrum galieni et auicenne, die seer wel suuert ende heelt ende droget.

(fol. 104r) 1119. Consolidatiue dat syn dy gene dy heyle[n] ende hut maken, naer dat sy gesuuert syn.

1120. Vnguentum rogerij et rolandi in cancris et fistulis quod consolidat et mundificat.

1121. Vnguentum consolidatiuum .x. magistrorum, velke salue goet is in apene gaten anden lichaem ende heelet ende droget wonden mytter spoet.

1122. ¶ Aliud consolidatiuum galieni et Auicennae.

1123. ¶ Al̄iud Ancelmi et Wilhelmi de congemma.

1124. Vnguentum aureum quod consolidat omnia vulnera in wat leeden dattet is ende confortirt ende soettet gequeste leden.

1125. Vnguentum nigrum mundificatiuum et consolidatiuum, welkes salue goet ys yn allen nwen wonden ende doet weel etteren ende doet weel wleysch wassen ende wel consolideren.

1126. Vnguentum papuloen.

1127. Vnguentum percussatiuum. Ord' est toe doergaende salue dye grone ys, dy wel sacht ende geneset open der huut ende beslaten questinge inden leden.

1128. Dyaltea vnguentum magistris quoddam sic conficitur.

1129. ¶ Ad restringendum sanguinem vnguentum et consoli[da]tiuum in vulneribus.

1130. ¶ Aliud Almansoris dat ser bloet stopt in ghenayden wonden, meer om huut te wasse[n] nyt soe goet.

1131. ¶ Aliud hugonis et theodrici ende ander puluer dat oec wel werct int stoppen ende int huden.

1132. ¶ Aliud galiene et auicenne et rasis. Een ander puluer (fol. 105v) dat ser goet ende harde seer stempt bloet wt wat ongemack dat ys.

1133. ¶ Aliud lancfrancsi. En ander dat profitelick ys in gehowen wonden myt snydende vapenen, daer aderen ofte aerterien mede gewont syn.

1134. Corosiua rogerij, rolandi, albucasis. Item corosiue dat syn dy ghene dy myt scerpheden af teren wort wleesche ofte ouer tullich commende aen dy misquama twelke dat dit een goet is.

1135. ¶ Aliud rogerij et rolandi.

1136. ¶ Aliud lanfranci. Een ander corosiue dat nyt so violent en is ende nochtant seer weel werket in die vorscreuen specien.

1137. Aqua dicta colliriorum rogerij et rolandi; vanden collirien wateren dy welken so goet syn, dat sy di clarheiden vanden ogen beuaren van misselicken towallen.

1138. ¶ Aliud ancelmi et theodorici. En ander water dat wel suuert oghen van dropen ende van quade scorfheiden.

1139. ¶ Aliud collirium lancfranci. En ander water dat goet is den oghen daer nwe vellen ofte perlen op vassen.

1140. ¶ Aliud Galieni et Ancelmi. Een gode colirie ofte water dat profitelick is den roden ogen die verhitt syn ende daer quade saken toe trecken.

1141. ¶ Aliud .x. magistrorum. En ander colirie dy ser profitelick is ten ogen het geneest twit ende brune ende heerbrant ende woer wleysch mit doghen.

1142. ¶ Aliud collirium per doctorum magistrorum seu vnguentum en gude salue tot mennygher sickheiden der ogen van buten daer aen gestreken, ende is goet tegen dropen yn dy oghen ende orenelinge ende droghe; twitte ende heerbrant, et het hout dy ogen yn hoer gesontheit.

1143. ¶ Item ad restringendum sanguinem nasi.

1144. Vnguentum aragon dictum sic conficitur et valet contra morbum caducam oft lancuel ende tegen sweringen inden lendene ende teghen artetikel inden hepen ende tegen podagrum ende quade coude gescot dat coemt in alle dy lenden.

1145. Vnguentum marciaton soe heytet dese precieusse salue ende ys goet tegen alle vercoutheyt vanden lychaem, vander hersenen, wander borst, vander syden, vander magen ende yn alle dy iuncturen ende helpt tegen artetiken inden handen ende inden woeten, ende tegen alle sterken vercoutheiden.

1146. Vnguentum aliud quod sanat scabiem, morpheam ende drope tsetere.

1147. Emplastrum Gracia dei maiora vocatum.

1148. Emplastrum Gracia dei media vocata.

1149. Gracia dei minor emplastrum istum dicitur.

1150. Ihierusalem emplastrum dictum.

1151. Rasis almansorum vant treite, ysande geheyten, dat welke geneset wonden in wat steden dat sy vallen sonder dat dat hersenbecken ontwe is. Ende is goet op apostemen ende flegmon, op carbunculus ende op alle gemeyne apostemen, want het suuertse ende helse ende doet wel etteren.

1152. Emplastrum januensis ancelmi de genuen, daer mennich edel cyru[r]gien mede gewrocht heuet ende oeck noch werken. Het is goet tot allen wonden ouden ende nyen, ende op braken leden, het geneset sonder weken naden .ix. dach.

1153. Vnguentum crode dictum vel nullius alterius comparationis vocatum, wulgariter sonder gelick, sulken soe heitmen gracia dei, sulken so heitmen plaester van ouer see, wt sibille oft der sabbaetany plaster, oft crode wel van jericho ofte onser wrouuen plaester, dy welke dat goet ys tot allen wonden in so wat steden dathet ys dar dy matery gesuuert is, ende het doet dat selue dat Gracia dei doet.

1154. Emplastrum cirguricum Nicolai quod valet teghen dy opilacie vander milten dy gesmolten is. Ende is goet mede te helen wonden ende brokenne benen. Mar op dy midde wart vander broken so saltmen nyt leggen. Ende dat is dy redene dat sy ander humoren trecket sonder quitsuren; sy is goet op gefrotserde benen, ende op wule wonden ende teghen sweringe vander borst, ende in allen ongemaken daere treckynge daer behoert.

1155. Apostolicum 4or magistrorum cirurgicum. Dit plaester legt wel .ix. daghe, daer nyt en belet dy oue[r]vloyentheiden van etters. Het ys in fistulen ende op ander quade gaten out werc mede te voeldoene. Men salt leggen op ledere doer steken om locht dar doer te commenen.

1156. Apostolicum rogerij et rolandi quod operatur sicut predictum ende men machter af plaesteren of cyrone hets wel goet ten gescorden ende op coude apostemen.

1157. ¶ Aliud cyrone rogerii et rolandi tegen gescortheiden sonder snyden of sonder gat tmaken.

1158. Treit machtmen aldus welke dat wel suuerende ende treckende is ettere wt sweren, wt apostemen, wt misselicke zweringe.

1159. Cyrone viridi colorem galieni sic conficiatur.

1160 Electuarium 4or magistrorum ad vul̄nera nye ofte oude waer sy wallen aen des mensce lichaem (fol. 109v); desen dranck commet ter wonden wt ende geneset.

1161. ¶ Aliud electuarium Galieni et Auicenne, dat geneset alle wonden in wat steden dat sy syn.

1162. Electuarium Ancelmi de gen[u]en ad capitis vulnera.

1163. Electuarium rogerij et rolandi quod bonum est in fistulis et in antiquis et recentis apostemibus.

1164. ¶ Alliud electuarium eorundis dy seer guet ende precieus ys ende naturlicke in allen wonden.

1165. Electuarium vulnerum lanfranci, dy welke nuttelick ende profitelick ys in allen manyren van wonden.

1166. ¶ Electuarium sicut predictum Rasis et Theodrici.

1167. Electuarium ancelmi et de bikes hugonis: desen dranc is tot gesteken wonden dy nyt willen etteren.

1168. Aliud electuarium Rasis et Lanfranci ad vulnera.

(fol. 110v) 1169. Electuarium contra rupturam ende tgenesen sonder snyden.

1170. Electuarium dat goet is ten wonden dy doerscoten of doersteken syn, ofte wonden waer dat sy syn gevallen, gefrocherden leden.

1171. Emplastrum magistri petri saraceni de iherusalem dy hy te napels brochte ende dar mede wrachte in alle wonden, ende sonderlinge soet is ten hoeft wonden, want sy helet ende geneset alle dy scoren ende dy boghen dy men hebben mach int hoft, sonder howuen oft wyeken ende sonder we tdoen, der wel open es bouen, ende ware thoeft oeck gequest myt ere scare toet dien bene om wt te hebben die quetsuren; waer oec yn dy wonden vorseit eenich been dat tbraken wer of gescouuen dat ghen henden hadde, dat salmen wt doen mytter hand, daer ment hebben mach; naer datter enih in bleue dat soude dese plaester wt doen commen.

1172. Emplastrum magistri petri neapolitani dar hy mede genas alle bene, alle arme dy te braken waren sonder wieken of yt toe tgaene, na dat sy gesat waren tot horen .vj. weken.

1173. Om dy beste treyt toe maken dy men mach maken om te heilen sweren ofte gaten.

1174. Teghen verbrant of verscoutheit myt heyten wateren tgensen.

1175. Die geslagen is of geuallen heft eyn bulle op syn hoeft ende verdriuen wyl.

1176. Tegen questinge dy gescoten of stoten of geswollen is.

1177. Soe wie genesen wyl sweren.

(fol. 112r) 1178. Tegen eyn geswollen lippe.

1179. Als eyn geslagen is yn dy oghen.

1180. Emplastrum contra fistulam.

1181. Tegen dy blomen. Dy genesen wil blomen.

1182. Vrouuen borsten wt doen te breken dy geswaren is.

1183. Die genesen wil spenen.

1184. ¶ Aliud.

1185. Emplastrum capitis.

1186. Die gensen wil eyn canker ofte fistel.

1187. Tegen ontcrompen aderen ofte senen ende dy tbeteren.

1188. ¶ Tegen cetel.

1189. Consolidativum vulneris. Dy wleesch doen waschen wyl̄ in wonden.

1190. Emplastrum de genuen sic confice.

1191. Maturatiuum vulnerum scilicet vnguentum ten glandule, scrophule, clieren of antrax, carbunculus of schiriosim.

1192. ¶ Aliud maturatiuum rolandi dat seer goet is op flegmon (fol. 113r) ende op alle heete coleriken apostemen ende op borsten.

1193. ¶ Aliud maturativum hugonis et theodrici dat seer goet is op hete apostemen ende dat sunderlinge goet is op dy sake vorscreuen.

1194. ¶ Aliud diaquillon maturativum dat wel werket in scrofeloen, in clyeren ende in allen gemenen apostemen, ende dat alle dy mesters priesen om syn goede werk, twelke datmen aldus mact.

1195. Vnguentum fuscum sic conficiatur appropinquans ad nigredinem, dat is swaerte salue.

1196. Vnguentum maturativum et mundificativum lancfranci.

1197. Onghemack der trecken behort, ende si heilet ende elc mester is si sculdich te hebben, ende men maecse aldus.

1198. Aqua pro pestilencia.

(fol. 114r) 1199. Medicina optima ad creandum ceranem in recentis vulneribus.

1200. ¶ Aliud.

1201. Dye syn scha[c]t swellen.

1202. Balsamum sic conficitur.

1203. Ad prouocandum menstrua.

1204. Dyasesseron machmen aldus.

1205. ¶ Ad menstrua prouocanda.

1206. Ad menstrua. faciendum non fluere.

1207. ¶ Ter vl̄oet van etter menstrum.

1208. ¶ Als dy moder bestopt is ende onreyn.

1209. Nota de sanguine fleubothomie.

(fol. 115r) 1210. Prenosticacio mortis.

1211. Tegens bestopte menstrua ende vrine.

1212. Apostolicum sic conficitur.

1213. ¶ Aliud apostolicum.

1214. Teghen wonden dy geheelt syn (fol. 115v) van buten ende nyet van bynnen.

1215. Of gy weten wilt of dy wonde dodelic sy of nyt.

1216. Om wonden te heilen buten ende bynnen.

(fol. 141v) 1217. ¶ Item. Om een mensce dy sy[n] natuer wyl behoden.

1218. ¶ Item om en mensche lief tdoen hebben den anderen.

1219. ¶ Item om eyn mensche die lief hebbe te doen volgen dat sy hebben wylt.

1220. ¶ Item om eyn lief thebben, dat sy tot my commen sullen.

Over het gehele werk

auteurs

Willy L. Braekman