Madoc. Jaargang 1999

[p. 190]

Bij de agenda

Firapeel

Op zaterdag 23 oktober 1999 zal Firapeel, de Utrechtse vereniging voor mediëvistiek, haar derde lustrum vieren met als thema ‘Middeleeuwse Macho's. Helden uit de vier windstreken’. Vier sprekers zullen hun licht werpen op één of meer helden uit een bepaalde windstreek. Hierbij zullen wetenschappelijk getinte lezingen afgewisseld worden met vertellingen en middeleeuwse muziek.

Het ochtendprogramma opent met een lezing over oosterse helden door dr. John Nawas, werkzaam als historicus, arabist en oriëntalist aan de Universiteit Utrecht. Noordelijke macho's komen aan bod bij Paula Vermeyden die zal spreken over de IJslandse Edda. Na de lunch, opgeluisterd door de muziekgroep Goet ende Fyn, zal verteller Willem de Ridder het Westen vertegenwoordigen met een verhaal uit de Welshe Mabinogion. De zuidelijke held tenslotte wordt gepresenteerd door Hanny Alders, schrijfster van historische romans zoals Non Nobis (over de orde van de tempeliers) en Waarom vraag je me te zingen? (over Gottschalk van Orbais). Het ensemble Fortuna Ria, befaamd om haar authentieke uitvoeringen van middeleeuwse muziek, zal het formele gedeelte van het lustrum afsluiten. Zij doen dit met een unieke uitvoering van veertiende-eeuwse muziek afkomstig van het Hollandse hof, die nog niet eerder ten gehore is gebracht. Na dit gevarieerde dagprogramma zal het lustrum met een middeleeuwse borrel op feestelijke wijze in de Faculty club Helios beëindigd worden.

Voor meer informatie kunt u terecht bij één van de leden van de lustrumcommissie: Babette Hellemans (tel. [phone]), Floortje Jansen (tel. [phone]) of Marie-Thérèse Bos (tel. [phone]).

Twee tentoonstellingen in Museum Catharijneconvent

Op de tentoonstelling ‘Uit het hart van Rusland’ in Museum Catharijneconvent te Utrecht zullen van 27 augustus tot en met 14 november 1999 Russische iconen en geïllustreerde handschriften te zien zijn. Alle meesterwerken dateren uit de vijftiende en zestiende eeuw, een periode waarin vooral Moskou als machtscentrum van Rusland een ongekende artistieke bloei beleefde. De getoonde kunstwerken hebben tot nu toe Rusland nooit verlaten. Ongeveer dertig van de tentoongestelde iconen komen uit het museum van klooster Sergiev Possad, het vroegere Zagorsk. Eeuwenlang was dit het belangrijkste en invloedrijkste klooster van Rusland. Het onderhield nauwe contacten met tsaren en andere hoogwaardigheidsbekleders die het klooster kostbare geschenken gaven, zoals met zilver, edelstenen en parels versierde iconen. Uit het Rublev Museum te Moskou komt eveneens een dertigtal iconen. Het museum is ondergebracht in het Andronikovklooster en dankt zijn huidige naam aan de beroemdste monnik van dit klooster: Andrej Rublev, die wel de Rembrandt onder de Russische iconenschilders wordt genoemd. Behalve iconen worden in Utrecht ook enkele rijk geïllustreerde handschriften uit de vijftiende en zestiende eeuw getoond, afkomstig uit het Staats Historisch Museum op het Rode Plein te Moskou. Er zijn onder ander zeven evangelieboeken te zien, een Apocalyps en een psalter. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus, waarin alle tentoongestelde werken in kleur zijn afgebeeld.

[p. 191]

Onder de noemer ‘Leven na de dood. Gedenken in de late Middeleeuwen’ organiseert hetzelfde museum in samenwerking met de vakgroep Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht van 11 december 1999 tot en met 26 maart 2000 een tentoonstelling over het herinneren en gedenken van de doden in de Middeleeuwen. Aandacht wordt ook besteed aan de voorstellingen en aan de theologische achtergronden van hel, hemel en vagevuur. Hoe ging de middeleeuwse mens om met de onafwendbaarheid van de dood: welke voorbereidingen trof men, welke begrafenispraktijken bestonden er, hoe dacht men over het hiernamaals, welke rol speelden de overledenen in de middeleeuwse samenleving? In kerken en kloosters herdachten geestelijken, adel en burgers hun overleden voorgangers en familieleden. Vaak werd de zorg voor het eigen zielenheil bij testament geregeld. Men stelde geld ter beschikking voor memoriediensten en heilige missen. In de late Middeleeuwen zijn memorietafels het medium bij uitstek om de verbondenheid tussen de levenden en de doden zichtbaar te maken. Het zijn monumenten met een religieuze voorstelling, waaraan de portretten en wapenschilden van degenen voor wie ze waren gemaakt, zijn toegevoegd. De afgebeelde personen gaan vaak vergezeld van een beschermheilige voor wie men een speciale verering had. Ook in middeleeuwse handschriften bevinden zich miniaturen met portretten, ingevoegd bij de tekst van het dodenofficie, waaruit afgeleid kan worden dat de miniaturen een memoriefunctie hebben.

Meer informatie: Museum Catharijneconvent, Nieuwegracht 63 / Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht, tel. [phone], http://www.catharijneconvent.nl.