Madoc. Jaargang 1994

[p. 267]

bij de agenda

Glas zonder glans

Bokalen, kannen, bekers, kelken, kommen, karaffen, flessen... het is er door de eeuwen heen allemaal geweest. Voor de sier, voor feestelijke gelegenheden, voor alledaags gebruik. Na het aardewerk en de pelgrimsinsignes zet het Museum Boymans-Van Beuningen nu de spotlights op het glas. Liefst 600 glazen voorwerpen werden uit diverse collecties bijeengebracht om een overzicht te kunnen geven van de ontwikkeling van het gebruiksglas in Nederland en Vlaanderen in de periode 1300 tot 1800. Een belangrijk deel van de voorwerpen is afkomstig uit de collectie van H.E. Henkes. Deze is ook verantwoordelijk voor de begeleidende publikatie: een overzichtswerk dat geschreven is met de bedoeling om vrijwel al het pre-industriële glaswerk uit onze streken te kunnen determineren. Bij de tentoonstelling is ook een catalogus verschenen. Na 8 januari is de tentoonstelling in Antwerpen en in Lund te zien.

Beelden uit een bisschopsstad

Als geestelijk centrum van de Noordelijke Nederlanden ontwikkelde Utrecht zich in de Middeleeuwen tot een vooraanstaand centrum van artistieke produktie. De beeldhouwkunst vormde hiervan een belangrijk onderdeel. Alleen al binnen de stad waren er tientallen kerken, kloosters en kapelletjes die voorzien werden van heiligenbeelden, gebeeldhouwde retabels, grafmonumenten. De bouw van de gotische Dom gaf de ontwikkeling van de beeldhouwkunst nog een extra impuls. Grote meesters als Adrian van Wesel (ca. 1417-ca. 1490) en Colijn Nole (actief in Utrecht tussen 1530 en 1558) waren in de stad werkzaam, maar vervulden ook opdrachten in andere gewesten. Hervorming en beeldenstorm maakten een einde aan deze bloeiperiode. Kerkinterieurs werden op grote schaal van hun beelden ontdaan. Het verbod op de uitoefening van de katholieke eredienst in Utrecht in 1580 maakte dit einde definitief.

Aan de hand van meer dan negentig stukken, alle afkomstig uit de eigen collectie, presenteert het Centraal Museum Utrecht een uniek overzicht van deze Utrechtse beeldenschat. Naast de genoemde grafstenen, heiligenbeelden en retabels worden ook andere typische Utrechtse produkten getoond zoals epitafen, votiefreliëfs, schoorsteenfriezen en in massaproduktie vervaardigde pijpaarden beeldjes en reliëfs. Veel van dit materiaal is gevonden bij opgravingen in de Utrechtse binnenstad. Nu het museum deze collectie recentelijk met hulp van restauratiedeskundigen voor tentoonstelling geschikt heeft gemaakt, kan deze voor het eerst in haar volle omvang aan het publiek worden getoond.

Emoties

In onze reacties op de permanente stroom van indrukken die we via onze zintuigen ontvangen en verwerken, zijn we allen vertrouwd met emoties. Sommige uitingen van die emoties zijn natuurlijk en universeel, andere zijn conventioneel en cultureel bepaald. Terwijl door psychologen veel onderzoek naar emoties en hun uitingen wordt gedaan, is het emotieonderzoek voor mediëvisten een nog vrijwel onontgonnen terrein. Gelaatsuitdrukkingen, gebaren en lichaamshoudin-

[p. 268]

gen zoals die in middeleeuwse kunst te zien zijn, interpreteren we gewoonlijk zonder veel nadenken naar onze eigen maatstaven. We lezen in de schriftelijke bronnen over uitingen van angst, woede, vreugde en verdriet, die we soms vanuit onze eigen ervaring herkennen, maar die soms ook vreemd, overdreven en gestileerd lijken. Hoe werden bepaalde emoties gewaardeerd? Welke sociale of religieuze functies zouden gestileerde vormen van gevoelsdynamiek kunnen hebben gehad? In de themacyclus die de Utrechtse Werkgroep Mediëvistiek in 1995 organiseert wordt een aantal aspecten van het verschijnsel emoties vanuit verschillende disciplines benaderd.

12 jan.	R. Devisch (KALeuven, Anthropologie): ‘Emoties en samenleving.’
19 jan.	A. van Gijsen (UUtrecht, Nederlands): ‘Klassieke theorieën en praktijk.’
26 jan.	B. Pranger (UvAmsterdam, Theologie): ‘Tranen in het vroege christendom.’
2 febr.	G. de Nie (UUtrecht, Geschiedenis): ‘Gestileerde gevoelspatronen in zesde-eeuws Gallië.’
9 febr.	M.B. de Jong (UUtrecht, Geschiedenis): ‘Waarom huilde Lodewijk de Vrome?’
16 febr.	C. Vellekoop (UUtrecht, Muziekwetenschap): ‘De expressie van emoties in muziek en theater.’
23 mrt.	I. van 't Spijker (UUtrecht, Geschiedenis): ‘De transformatie van emoties in kloosters in de twaalfde eeuw.’
30 mrt.	A.P. Orbán (UUtrecht, Latijn): ‘Abélard en Héloise.’
30 mrt.	A.J. Vanderjagt (RUGroningen, Filosofie): ‘Bourgondische wereld (Huizinga).’
6 apr.	J.Chr. Klamt (UUtrecht, Kunstgeschiedenis): ‘Heftige emoties door de eeuwen heen.’
13 apr.	P. Mommaers (UFSIAntwerpen, Nederlands): ‘Is Hadewijch emotioneel?’
20 apr.	R.E.V. Stuip (UUtrecht, Frans): ‘Veranderende emoties in de overlevering van een Franse roman.’

De titels van de lezingen zijn onder voorbehoud. Tijd en plaats worden nog bekend gemaakt. Voor meer informatie: prof. dr. C. Vellekoop, tel. [phone].

* Informatie voor Agenda en Bij de Agenda s.v.p. tijdig sturen naar het nieuwe redactieadres van Madoc: Kromme Nieuwegracht 66, 3512 HL Utrecht.