Madoc. Jaargang 1994

[p. 126]

bij de agenda

Bedevaart en kerkeraad

Amersfoort is een van de plaatsen in ons land waar in de late Middeleeuwen een omvangrijke Mariadevotie ontstond. Talrijke pelgrims trokken jaarlijks op 14 mei naar de Onze-Lieve-Vrouwekerk om daar bij het beeld van Maria te bidden, boete te doen of genezing te zoeken en aan de processie deel te nemen. Zo populair was deze verering dat de bedevaarten ook na de reformatie nog tot in de achttiende eeuw voortgingen. De verering was ontstaan met het Mirakel van Amersfoort. In 1444 kwam Geertje Arends uit Nijkerk naar de stad om in te treden in een klooster. Zij had een klein Mariabeeldje meegenomen. Onder de indruk gekomen van de grote stad voelde zij zich verlegen met het beeldje en wierp het in de stadsgracht. Op aanwijzing van Mariaverschijningen werd het beeldje echter kort daarna van onder het ijs opgevist. Al snel vonden er tal van wonderen plaats rond het beeldje, en kreeg het een plek in een kapel. Door de gaven van de pelgrims groeide deze kapel uit tot de Onze-Lieve-Vrouwekerk, waarvan nu nog slechts de toren rest.

Een tentoonstelling over de Amersfoortse Vrouwevaart is tot en met 11 september te zien in het Museum Flehite in Amersfoort. Hier kan men onder andere kennis nemen van twee zestiende-eeuwse afschriften van het Mirakelboek en van de relieken van het Mariabeeldje. Tegelijk met de tentoonstelling is een boek verschenen van mw. Ottie Thiers onder de titel Bedevaart en kerkeraad. Info: Museum Flehite, 033-619987.

Grote lijnen

Nooit eerder is de onderzoeksactiviteit op het terrein van de Middelnederlandse letterkunde zo groot geweest als in de laatste jaren. Maar draagt al dit onderzoek ook bij tot een samenhangend beeld van die letterkunde? Blijven de grote lijnen met alle voortgaande detailstudie nog wel zichtbaar?

Over deze problematiek organiseert het NLCM op 1 en 2 september in Leiden het symposium ‘Grote lijnen. Syntheses over Middelnederlandse letterkunde.’ Enkele prominente medioneerlandici zullen daar hun visie geven op deze kwestie en aangeven waar voor hen de mogelijkheden tot synthese liggen: J. Goossens, J.D. Janssens, Th. Mertens, H. Pleij, J. Reynaert, P. Wackers en F. Willaert en F.P. van Oostrom. A.M.J. van Buuren zal leiding geven aan de discussie. Verder zal het programma worden opgeluisterd met een openbare voordracht door W.P. Gerritsen en een kleine expositie van Middelnederlandse handschriften in de Universiteitsbibliotheek van Leiden.

Opgave (voor 1 augustus) en informatie: secretariaat NCLM, P.N. Eyckhof 1, Postbus 9515, 2300 RA Leiden, tel. [phone].

Meesterwerken van de gotische beeldhouwkunst

De hoogtepunten van schilder- en miniatuurkunst uit de Bourgondische Nederlanden zijn genoegzaam bekend. Veel minder bekend is de beeldhouwkunst uit deze tijd. In de vijftiende eeuw stond deze echter in even hoog aanzien als de schilderkunst. In steden als Antwerpen, Brugge, Brussel, Doornik,

[p. 127]

Gent, Rijsel en Utrecht waren verschillende ateliers aktief. De sculpturen en retabels die hier vervaardigd werden, vonden veelal ook buiten de Nederlanden aftrek.

Het is niet eenvoudig om de grote verscheidenheid van deze produktie vandaag de dag te laten zien. In de Nederlanden zelf is ten gevolge van de reformatie, de beeldenstorm, de Franse Revolutie en de beide wereldoorlogen van deze beeldhouwkunst maar een fractie bewaard gebleven. Van wat er nog rest is het meeste buiten de grenzen te vinden. Met medewerking van verschillende kerken en abdijen en talrijke buitenlandse musea en particuliere verzamelaars is het de samenstellers van de tentoonstelling in het Museum voor Schone Kunsten van Gent evenwel gelukt om een zeer gevarieerde collectie bijeen te brengen. Zo zal dit najaar (18 september tot en met 27 november) de laatgotische beeldhouwkunst van de Bourgondische Nederlanden voor het eerst in al zijn rijkdom te zien zijn.

Informatie en reservering: Museum voor Schone Kunsten, Gent, tel. -09-221703.

Middeleeuwse verzamelhandschriften

De meeste Middelnederlandse teksten zijn overgeleverd in handschriften die meerdere teksten bevatten. Tot nu toe zijn deze teksten doorgaans als losse, afzonderlijke fenomenen bestudeerd. De context waarin ze zijn overgeleverd, heeft nauwelijks serieuze aandacht gekregen. En dat is jammer, omdat juist die context goede mogelijkheden biedt om inzicht te krijgen in de oorspronkelijke functie van een tekst. In welk kader werd een tekst gelezen, hoe werd ermee omgegaan, in welk milieu heeft hij gecirculeerd?

Sinds kort mag dit terrein van onderzoek zich echter in een snel groeiende belangstelling verheugen. Dat heeft er onder andere toe geleid dat er een aanvang is gemaakt met het editeren van verzamelhandschriften. De eerste editie in die reeks, het zogenaamde Geraardsbergse handschrift (KB Brussel, 837-845), zal op 14 oktober verschijnen. Op diezelfde dag zal een congres over verzamelhandschriften worden gehouden, georganiseerd door de Vakgroep Nederlands van de Katholieke Universiteit Nijmegen. Het (voorlopige) programma van die dag voorziet in een zevental lezingen door sprekers van verschillende universiteiten: H. Kienhorst, P. Wackers, R. Jansen-Sieben, J.D. Janssens, M. Govers, G. Sonnemans en H. van Dijk.

Info en opgave: Congresadministratie Middeleeuwse verzamelhandschriften uit de Nederlanden, p/a Vakgr. Nederlands KUN, postbus 9103, 6500 HD Nijmegen, tel. [phone] (M. Goris) of 080-612881 (A. Schippers).

Holland Festival Oude Muziek Utrecht 1994

Traditiegetrouw heeft de organisatie van het Festival Oude Muziek ook voor 1994 weer verschillende uitvoeringen van middeleeuwse muziek geprogrammeerd. Jan Nuchelmans, programmaleider van het Festival, maakte voor Madoc alvast een overzicht. Het volledige programma dat onder meer de thema's

[p. 128]

Lassus, Franse Barok en Beethoven omvat, is te krijgen bij: Organisatie Oude Muziek, Postbus 734, 3500 AS Utrecht, tel. [phone].

Donderdag 25 augustus, 19.30 uur, op diverse plaatsen in de stad (tot 21.30 uur): Alta capella-wandeling.

Vrijdag 26 augustus, 17.00 uur, Kloostertuin Dom: Alta capella I-IV. Muziek uit de vijftiende en vroege zestiende eeuw.

22.45 uur, Pieterskerk: Sequentia. Lamentations - werken van o.a. Abelardus, Hildegard van Bingen en Gaucelm Faidit.

Zondag 28 augustus, 13.00 uur, Kloostertuin Dom: Alta capella V-VII. Muziek uit de vijftiende en vroege zestiende eeuw.

Maandag 29 augustus, 12.45 uur, Vredenburg: Alta Capella-happening.

Donderdag 1 september, 22.45 uur, Refter Catharijneconvent: Benjamin Bagby, zang, lier. Beowulf.

Vrijdag 2 september, 22.45 uur, Refter Catharijneconvent: Benjamin Bagby, zang, lier. Beowulf.

Zaterdag 3 september, 20.00 uur, Nicolaïkerk: Camerata Trajectina. Charlie Morrow, De Uren van Katharina van Kleef (1994).

Zondag 4 september, 15.00 uur, PaardenKathedraal: The Harp Consort. Belinda Sykes, sopraan; Jane Achtmann en Hille Perl, vedel; Andrew Lawrence-King, harp en psalterium. Ay, Santa Maria! - Cantigas de Santa Maria.