Madoc. Jaargang 1993

[p. 268]

bij de agenda

● Vechten en feesten bij de Kelten; cultuurvolk of barbaren?

In verband met het zeventigjarig bestaan van de Utrechtse leerstoel Keltische taal- en letterkunde is in het Universiteitsmuseum te Utrecht een tentoonstelling over vondsten uit de Keltische cultuur te zien. De tentoonstelling richt zich met name op de krijgscultuur (smeedkunst) en op de omgang met de hogere werkelijkheid (offercultuur, grafgiften). De meeste van de tentoongestelde objecten zijn afkomstig uit de gebieden in en om Nederland waar Kelten woonden. Deze voorwerpen zijn gecombineerd met onderdelen uit de UNESCO-expositie over Keltische kunst en cultuur in Europa, die nog niet eerder in Nederland werd vertoond. Daarnaast wordt van het Boek van Kells een facsimile gepresenteerd, aangevuld met materiaal uit de Book of Kells-tentoonstelling die eerder te zien was in de Stiftsbibliothek te St. Gallen en het Gutenbergmuseum te Mainz. In het Universiteitsmuseum worden op zondagmiddagen (14.30 uur) lezingen gehouden:

12-12-1993	drs. Audrey de Groot, ‘De betekenis van het hoofd bij de Kelten’
19-12	drs. Jojanne Jiskoot, ‘De oorsprong van de Kelten’
9-1-1994	drs. Audrey de Groot, ‘Het restaureren van vondsten’
16-1	prof. dr. Doris Edel, ‘De Keltische godsdienst’
23-1	drs. Marc Schneiders, ‘De vroege Ierse kerk’
30-1	drs. Roos Fokkema, ‘The Book of Kells’
6-2	drs. K. Schuddeboom, ‘Ierse hoogkruisen’
13-2	Miriam Banda, ‘Keltische krijgskoninginnen’
20-2	Erwin Mattheeuwsen, ‘Dichters in het vroeg-middeleeuwse Ierland’
27-2	dr. Leni van Strien-Gerritsen, ‘Het Keltische recht’.

Gelijktijdig met deze tentoonstelling worden er ook in de Utrechtse Letterenbibliotheek en bij de Vakgroep Keltisch (Trans 10) kleine foto-exposities gehouden. Informatie: drs. W. van Giersbergen, Universiteitsmuseum, Biltstraat 166, postbus 13021, 3507 LA Utrecht, tel. [phone].

● Laat-middeleeuwse insignes

Onder de titel ‘Heilig en profaan: middeleeuwse insignes’ toont het Museum Boymans-van Beuningen van 12 december tot 6 februari 1994 een selectie van circa 250 pelgrimstekens en profane speldjes uit de collectie H.J.E. van Beuningen. Dergelijke insignes werden in de late Middeleeuwen en masse uit lood en tin vervaardigd, meestal voorzien van een devote voorstelling. Maar behalve afbeeldingen van Jezus, Maria of een heilige komen ook allerlei wereldlijke motieven voor: erotische scènes, fabelwezens en alledaagse voorwerpen. De presentatie van de insignes op de tentoonstellling is aangevuld met tal van andere objecten, zoals prenten, tekeningen, handschriften, beelden en schilderijen. Met de opening van de tentoonstelling verschijnt ook een uitvoerige catalogus van de insignes uit de collectie van het museum: A.M. Koldeweij en H.J.E. van Beuningen, Heilig en profaan. Duizend laat-middeleeuwse insignes uit de collectie H.J.E. van Beuningen. Voor meer informatie: mevr. Alexandra van Dongen, Museum Boymans-van Beuningen, afd. Toegepaste Kunst en Kunst-

[p. 269]

nijverheid, Mathenesserlaan 18/20, 3015 CK Rotterdam, tel. [phone]. Zie ook het artikel van Jos Koldeweij eerder in dit nummer.

● Duivels in de Middeleeuwen

Duivels en demonen genieten in het voorjaar van 1994 veelvuldig de aandacht. In de maanden januari tot april zijn zij het onderwerp van de jaarlijkse themacyclus Mediëvistiek in Utrecht. De eerste zes lezingen van de cyclus belichten vooral de theologische aspecten van het thema. Deze worden gehouden door: prof. dr. R. van de Broek (13 jan.), prof. dr. P.G.J.M. Raedts (27 jan.), prof. dr. A.P. Orbán (3 febr.), dr. G. de Nie (3 febr.), dr. I. van 't Spijker (10 febr.) en drs. A.J. van Run (17 febr.). De tweede reeks lezingen concentreert zich met name op het beeld van de duivel in kunst en literatuur. Aan deze reeks dragen bij: dr. R.E.V. Stuip (17 mrt.), dr. E.S. Kooper (24 mrt.), dr. O.S.H. Lie (31 mrt.), prof. dr. J.C. Klamt (7 apr.), dr. M. Rus (14 apr.) en dr. J. de Bruyn-van der Helm (21 apr.). De lezingen worden gehouden op donderdagmiddag op een nog nader vast te stellen locatie. Voor meer informatie over de nadere invulling van het programma (volgorde van de lezingen kan nog wijzigen!) kan men terecht bij het secretariaat van de Werkgr. Mediëvistiek: mw. G. de Vries, Drift 13, k. 1.11, 3512 BR Utrecht, tel. [phone].

Eind april opent Rijksmuseum Het Catharijneconvent vervolgens een tentoonstelling over duivels en demonen. Weliswaar vormen de Middeleeuwen hierbinnen slechts een onderdeel - de expositie volgt het thema door de tijd heen tot op heden -, maar dit zal zeker niet het minst belangrijke zijn. Aansluitend hierop zijn ook nog enkele andere activiteiten in voorbereiding, onder andere de uitvoering van een middeleeuws mirakelspel. Nadere informatie hierover volgt.

● Nicolaas van der Monde-lezing

Voor de 9e Nicolaas van der Monde-lezing nodigde de organiserende Stichting Archeologie en Bouwhistorie van de Stad Utrecht (STABU) drs. ing. D.J. de Vries uit, bouwhistoricus, werkzaam bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Hij zal spreken over de relaties tussen Neder- en Oversticht die er in de late Middeleeuwen op het vlak van de architectuur bestonden. Beide gebieden behoorden tot 1528 tot het territoir van de bisschop van Utrecht. De relaties tussen de laat-middeleeuwse architectuur van beide gebieden komen onder meer tot uiting in wederzijdse bijdragen aan de bouw van kerken en kloosters, of onderdelen daarvan. Zo treffen we op een van de pijlers in het koor van de Utrechtse Domkerk bijvoorbeeld het wapen van de Zwolse ridder Bertold van Haersolte, en op het gewelf van de Zwolse Broerenkerk het wapen van de Utrechtse heer Anthonis van Amstel van Mynden. Veel bouwmateriaal (hout en natuursteen) werd uit de oostelijke streken naar het Nedersticht aangevoerd. Soms werden ook de bouwmeesters vandaar aangetrokken. Interessant is daarbij de vraag in hoeverre de territoriale verbondenheid de uitwisseling van architectonische concepten, bijvoorbeeld die van torens, bevorderde. De lezing wordt op 8 februari om 20.00 uur in de Pieterskerk te Utrecht gehouden en is voor iedereen gratis toegankelijk.