Madoc. Jaargang 1993

[p. 191]

bij de agenda

● Maria van Hongarije

Dit najaar brengen het Rijksmuseum Het Catharijneconvent in Utrecht en het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch een grote overzichtstentoonstelling over de zuster van keizer Karel V, Maria van Hongarije (1505-1558), die in de jaren 1531-1555 landvoogdes van de Nederlanden was. Het Catharijneconvent legt de nadruk op Maria's leven en de historische ontwikkelingen van haar tijd, haar politieke betekenis als regentes en haar liefhebberijen, waarvan de jacht en de muziek de grootste waren. Het Noordbrabants Museum besteedt vooral aandacht aan de kunstenaars die aan Maria's hof verbonden waren, en aan de rol die het hofmecenaat in haar tijd heeft gespeeld in de ontwikkeling van de renaissancekunst in de Nederlanden. Beide tentoonstellingen zijn complementair. Tezamen omvatten zij liefst driehonderd voorwerpen, waarvan een groot aantal afkomstig is uit belangrijke buitenlandse collecties.

Was er voorafgaand aan deze dubbeltentoonstelling reeds muziek van het hof van Maria van Hongarije op het Festival Oude Muziek in Utrecht te horen, ook ten tijde van de tentoonstelling is dat het geval. In november organiseert het Noordbrabants Genootschap drie concerten met muziek van o.a. De Sermisy, Josquin des Prez, Pierre de la Rue en Thomas Stolzer. Uitvoerenden zijn de Capella Pratensis o.l.v. Rebecca Steward en de voor deze gelegenheid door leerlingen van het Brabants Conservatorium geformeerde Schola Tilburgensis. De concerten vinden plaats op 12 november (20.00 uur) in het Museum Markiezenhof te Bergen op Zoom, op 14 november (15.00 uur) in de Catharijnekerk te Utrecht, en op 16 november (20.00 uur) in de Statenzaal van het Noordbrabants Museum te 's-Hertogenbosch. Voor meer informatie over deze concerten: Het Noordbrabants Genootschap, postbus 1104, 5200 BD, 's-Hertogenbosch, tel. [phone]. Voor informatie over de tentoonstelling: Rijksmuseum Het Catharijneconvent, Utrecht, tel. [phone] en het Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch, tel. [phone].

● Ireland and Europe in the Early Middle Ages

Ter gelegenheid van het zeventigjarig bestaan van de Utrechtse leerstoel Keltische taal- en letterkunde organiseert de Afdeling Keltisch van de Universiteit Utrecht in december een internationaal colloquium. Keltologen en historici uit Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland zullen tot de deelnemers behoren. Centraal staat een discussie die de Keltologie de laatste jaren intensief heeft beziggehouden, het zogenaamde ‘nativist debate’.

Ierland beschikt over de oudste volkstalige letterkunde van Europa. Het tekstmateriaal is niet alleen zeer omvangrijk maar ook bijzonder divers. Lange tijd is daarvoor als verklaring gegeven dat het Ierse eiland door zijn ligging aan de rand van Europa vrij ongestoord aan zijn tradities kon vasthouden. In de jaren tachtig is er op dit ‘nativist’-standpunt veel kritiek gekomen. Want: Ierland was in het perspectief van de Romeinen, die geen zeevaarders waren, weliswaar afzijdig gelegen, en daardoor ook buiten de organisatorische structuren van hun wereldrijk gebleven, maar daar tegenover staat dat Ierland

[p. 192]

sinds prehistorische tijden intensieve contacten met het vasteland en met Brittannië heeft onderhouden. Langs die route kreeg Ierland te maken met achtereenvolgens keltisering, romanisering en kerstening, die ieder als fase in het proces van Europese integratie kunnen worden beschouwd.

De aandacht voor de kerstening en verschriftelijking van Europa is de laatste jaren sterk gegroeid. Doel van dit colloquium is, aan een breed publiek van historisch geïnteresseerden - historici, mediëvisten, keltologen, etc. - een beeld te geven hoe die processen in Ierland verliepen. Met zijn vroege volkstalige teksten vormt Ierland daarbij een interessante toetssteen voor de ontwikkelingen elders in Europa.

Informatie en aanmelding: prof. dr. D.R. Edel. Afd. Keltisch, Trans 10, 3512 JK Utrecht, tel. [phone] (nieuw adres, maar hetzelfde telefoonnummer), of het vakgroepssecretariaat, zelfde adres, tel. [phone].

● Kunst en cultuur der Kelten

De tentoonstelling belicht de zogenaamde La Tène-kunst en het voortleven ervan in het christelijke Ierland. De La Tène-kunst is de Keltische kunst bij uitstek. De Kelten die vanaf de vijfde eeuw v. Chr. vanuit hun kerngebied ten noorden van de Alpen over grote delen van Europa uitzwermden - rond 300 v. Chr. zaten zij in een wijde boog van de Britse eilanden en het Iberisch schiereiland in het westen tot Klein-Azië in het oosten - kwamen daarbij in contact met de grote cultuurvolkeren rond de Middellandse Zee (Etrusken, Grieken, later de Romeinen). Zij waren niet alleen superieure strijders, maar ook grote assimilatoren op cultureel gebied. In de La Tène-periode ontwikkelden zij een eigen kunst, geheel anders dan de klassieke die op de menselijke proporties gebaseerd is. De menselijke gestalte, uitgerekt buiten haar natuurlijke proporties, werd daarin met eveneens gestileerde dieren en plantenmotieven tot fantasievolle abstracte patronen gecombineerd.

De tentoonstelling richt zich met name op de krijgscultuur van de Kelten (smeedkunst), hun omgang met de hogere werkelijkheid (offercultuur, grafgiften) en het voortleven van de La Tène-kunst in de late Oudheid en de vroege Middeleeuwen in Ierland. Veel van de tentoongestelde objecten zijn afkomstig uit de gebieden in en om Nederland waar Kelten woonachtig waren. De voorwerpen worden in een Europees kader geplaatst door inpassing binnen de UNESCO-expositie over Keltische kunst en cultuur, die voor het eerst in Nederland te zien zal zijn. Onderdeel van die expositie zijn onder meer de beroemde kelk van Ardagh en de Tara Brooch, de fibula van Tara. Van het Boek van Kells wordt een compleet facsimile gepresenteerd, ondersteund door materiaal uit de Book of Kells-tentoonstelling die eerder te zien was in de Stiftsbibliothek te St. Gallen en het Gutenbergmuseum te Mainz.

In aanvulling op deze tentoonstelling zullen ook in de Utrechtse Letterenbibliotheek en bij de Vakgroep Keltisch (Trans 10) kleine exposities worden gehouden. Informatie: drs. W. van Giersbergen, Universiteitsmuseum, Biltstraat 166, postbus 13021, 3507 LA Utrecht, tel. [phone].