Maatstaf. Jaargang 14

[p. 86]

Tekenen van tegenspraak

De bondsrepubliek: Nederlands innigste bondgenoot

De Hitlers komen en gaan, maar het duitse volk en de duitse staat blijven
Stalin

Het huwelijk tussen de kroonprinses en Claus von Amsberg heeft als nuttige konsekwentie gehad, dat onze verhouding tot Westduitsland en het oorlogsverleden weer volop onder de aandacht zijn gekomen.

Geheel terecht is door de tegenstanders van de toestemming in dit huwelijk van meet af aan deze politieke kwestie te berde gebracht, gepersonificeerd zozeer in Claus von Amsberg.

Alle kritische vragen, gesteld aan de man, waren in wezen kritische vragen gesteld aan Westduitsland. Vragen als: heeft u publiekelijk getoond met het verleden te hebben afgerekend?

Degenen, die er voorstanders van waren om van dit huwelijk geen politieke kwestie te maken, hebben ongelijk gekregen. De verhaaltjesvertellers van de ‘verzoening’ tussen ons en de machthebbers in Westduitsland hebben er in optima forma een politieke kwestie van gemaakt. Zo schreef de Frankfurter Allgemeine op de dag van het huwelijk, dat de doelstelling op lange termijn was verzoening, en dat het koninklijk huwelijk wellicht een mijlpaal was op de weg naar dat doel.

Het blad schreef natuurlijk ook de gewijde woorden van bittere herinneringen aan oorlog, bezetting, moord en plundering en maakte toen de bekende officieel-westduitse denkfout, te menen dat slechts de tijd de pijn van deze herinnering zou verlichten.

Een (onbedoeld) wils woord was de opmerking, dat Westduitsland intussen veel kon doen om het vertrouwen van de kleine nabuur te winnen, al moeten we er aan toevoegen, dat het blad helaas aan de illusie lijdt dat Westduitsland dit ook metterdaad doet. Want dat is niet zo. Het gedrag van de westduitse regering en van de kringen en pressiegroepen er omheen is van totaal andere aard.

Dat er grote groepen zijn die er anders over denken is (gelukkig) waar. Het tragische alleen is, dat deze het niet voor het zeggen hebben. Professor Dr. H.J. Prakke, sinds 1960 hoogleraar in de publicistiek aan de westduitse universiteit van Munster, gaf onlangs een verslag van meningen van westduitse studenten en jongeren, voorzover hij die kende, en wilde ons daar kennelijk iets geruststellends uit doen afleiden. (Opinie, 15 oktober 1965). De redaktie van het blad stelde het hele opstel op losse schroe-

[p. 87]

ven - onbewust? - door een foto van een 1-meibijeenkomst in Keulen bij te voegen; deze foto toonde demonstranten onder een spandoek Die Mörder sind noch unter uns, wat dus klinklaar aantoonde dat het ‘andere Duitsland’ niet aan de macht was!

Het gedrag van de machthebbers plus aanhang is zodanig, dat een uiterst pessimisme geboden is.

Westduitsland in het afgelopen jaar

De parlementsverkiezingen van 1965 en de verkiezingsstrijd hebben weinig nieuws opgeleverd. De leiders van de drie grote partijen hebben hun gehoor van ‘ontheemden’ weer eens verzekerd, dat de Oder-Neisselinie niet meer dan een demarkatielijn was, en dat aan de andere zijde daarvan grondgebied lag, dat nog steeds bij Duitsland hoorde. Erhard, Brandt en Mende waren weer druk bezig hun ‘verdreven’ kliëntele uit te leggen, dat het grondgebied van de DDR ‘Middenduitsland’ heette, en dat ‘Oostduitsland’ begon achter de Oder-Neisse-linie. Mende trok weer te velde tegen de Polen: ‘Het is van ons te veel gevergd de houding van de poolse regering te begrijpen, laat staan te delen’. (The Guardian, 14 juni 1965).

Om bij de ‘ontheemden’ te blijven: de president van de westduitse federatie van ontheemden, Jaksch, trok - kennelijk aangemoedigd door de simpatiserende woorden der grote politici - enkele maanden daarna het officiële poolse cijfer van 6½ miljoen in de oorlog omgekomen Polen in twijfel; als het echter tóch zo was, zo stelde hij als echte lebensraumrekenaar, dan had Polen de voormalige duitse gebieden bepaald niet nodig voor zijn zo gedunde bevolking. (The Guardian, 24 januari 1966).

De Sudetenduitsers werden naar de mond gepraat door een viertal westduitse professoren - ‘autoriteiten’ op het gebied van het internationale recht - in een ongevraagd rapport aan de regering. Deze lieden konkludeerden, dat het pakt van München van 1938 nog steeds geldig was. Zoals bekend, keurde het pakt de anneksatie van Sudetenland, het door Duitsers bewoonde deel van Tsjechoslowakije, door Duitsland goed. Volgens de vier was dit echter helemaal geen anneksatie doch slechts een verlate toepassing van het ‘nationaliteitsprincipe’. Dat het pakt niet op legale wijze tot stand gekomen was, tendele immers in protest getekend, was wel waar, maar niet relevant. De ontheemden ontvingen dit frisse geluid uiteraard met vreugdegehuil. (The Guardian, 12 januari 1966)

Een tegengeluid, godzijdank, was dat van de Evangelische kerk

[p. 88]

op 16/17 oktober. Men kan zich alleen afvragen waarom dat geluid niet in de verkiezingsstrijd gemaakt is, inplaats van er ná. Het had de drie grote partijen dan gedwongen tot een tegengeluid.

De uitspraak van de minister voor vluchtelingenzaken Gradl op 18 januari, inhoudende onder andere, dat een door Westduitsland te betalen prijs voor hereniging wel eens afstand van de gebieden achter de Oder-Neisse zou kunnen zijn, is door regeringskringen als niets nieuws gekwalificeerd. Het zal dus ook wel revolutionairder hebben geklonken dan het was. (The Guardian, 19 januari 1966)

Nog steeds hebben in Westduitsland de atlanticisten de overhand. De rechtse, anti-kommunistische kringen om Strauss, die een ‘verenigd Europa’ voorstaan, met eigen atoomwapens, medestanders van De Gaulle in zover dat ze ook van de Verenigde Staten afwilden, en hopen op een uitwerking van het franswestduitse verdrag van 1963 in deze richting, hebben het roer van het staatsschip nog steeds niet overgenomen. Deze westduitse ‘gaullisten’ hebben eind oktober de volle laag van De Gaulle gekregen, toen deze verklaarde dat Frankrijk op geen enkele manier zou instemmen met een westduitse fisieke of politieke macht over atoomwapens, zolang dat land een belangrijke nationale grief had tegen de Sovjet-Unie en territoriale aanspraken jegens de bondgenoten van dat land in Oost-Europa. (The Guardian, 30 oktober 1965)

Hoever de invloed van deze ‘gaullisten’ op de regering gaat, is moeilijk uit te maken. Het lijdt geen twijfel, dat ze in de verkiezingskampanje opgewaardeerd zijn. Strauss is niet in de regering opgenomen, maar het daarvoor genoemde argument hield een flink stuk eerherstel in: de grote afstand tussen Bonn en München zou het hem onmogelijk maken een ministerschap te kombineren met het ambt van Führer van de CSU.

Zolang de afstand tussen München en de hoofdstad van de Bondsrepubliek zo groot blijft als ze is, zal Strauss dus doorgaan te propageren wat hij al zo lang doet en in de verkiezingsstrijd zo fijnzinnig onder woorden bracht. Hij zal blijven streven naar fisieke macht over atoomwapens door Westduitsland, en blijven argumenteren dat er onvermijdelijk een nieuwe Hitler zal opstaan als Westduitsland een tweederangsmogendheid blijft.

De koers van Westduitsland is nog steeds atlantisch, en Erhard is nog steeds regeringsleider; het land blijft samenspelen met de Verenigde Staten, het blijft hulpburo voor deze wereldpolitieagent in Europa. Als zodanig blijft het onmisbaar voor de Verenigde Staten, en kan het zijn eisen stellen. Onlangs nog verklaarde Erhard, dat zijn land deelname wenste aan een westerse atoom-

[p. 89]

macht, niet streefde naar fisieke macht over atoomwapens, maar atoompraatkommissie á la McNamara afwees als surrogaat voor deelname. (The Guardian, 26 februari 1966)

Dat klinkt braafjes, maar het verliest aan braafheid bij kennisneming van iets oudere woorden van de ekonomie-professor: ‘leden van de alliantie (NATO) moeten een aandeel hebben in de atomaire verdediging in overeenstemming met de mate waarin ze bedreigd worden en de lasten die ze op zich nemen’, en dat betekent dat Westduitsland de fraaiste stoel ná de Verenigde Staten in de NATO-atoomdirektiekamer moet hebben. (The Guardian, 11 november 1965)

Het is triviaal op te merken dat alles in deze afhangt van het gedrag van de Verenigde Staten. Als daar de stroming wint die zo gauw mogelijk een waterdicht verdrag tegen verdere spreiding van atoomwapens wil aangaan - wat dus een M.L.F. onmogelijk maakt - kan Erhard zijn atlantische koffer wel pakken, en stijgen de papieren der westduitse ‘gaullisten’ en die van de potentiële atoom-Hitler.

Houdt de tegenstroming het voor het zeggen, dan is Erhard voorlopig gered, en dan kunnen de plannen voor de nieuwe-stijl-NATO worden gerealiseerd, d.w.z. een NATO zonder Frankrijk, met Westduitsland als europese vesting.

Er is te onzent door menigeen ongerustheid uitgesproken over de westduitse aandrang tot atoommedezeggenschap. A. Ekker schreef er in Vrij Nederland een artikel over, getiteld De Bondsrepubliek: Nederlands innigste bondgenoot. (25 december, 1965) In dat artikel ging de schrijver uit van de gedachte van de atlantische samenwerking, maar liet wat atoomwapens betreft een hier en niet verder horen.

De konklusie van Ekker was, dat de Nederlandse regering een uitspraak diende te doen, inhoudende dat Westduitsland afstand doet van de wens naar atoommedezeggenschap. ‘Een Nederlandse regering die een van de hartelijkste partners van de westduitse is, is meer dan wie ook in de gelegenheid dat in alle duidelijkheid uit te spreken. Ook tot meerdere geruststelling van het eigen Nederlandse volk.’

Het is een goede gedachte, en ze verdient te worden overgenomen, maar helaas: het zal niet gebeuren dat de Nederlandse regering zo'n uitspraak doet. Ze acht zich te zeer gebonden aan Westduitsland, en ze is (terecht) zózeer op De Gaulle gebeten, dat ze getrouw aan de Nederlandse rekkeloosheid niet zal komen tot een twee-frontenstrijd.

Wat echter een veel belangrijker verhinderde faktor is, is de

[p. 90]

feitelijke onderschrijving van de nieuwe-stijl-NATO door de Nederlandse regering. Hoe anders moet men de plannen duiden om twee atoomonderzeeërs te bouwen? Deze boten zullen ertoe bestemd worden, in oorlogstijd de aanvoerlijnen open te houden, de aanvoerlijnen kennelijk tussen de Atlantische Oceaan en de NATO-vesting Westduitsland, nu Frankrijk als doorvoerland afvalt.

Nee, in zulk een opzet zal het deze Nederlandse regering niet mogelijk zijn, op te treden als vriend, die de feilen toont. Ze is te zeer ingeschakeld en verzoend.

heinz neudecker